BIO

Urodzony 10 lipca 1925 w Kielcach; syn Stanisława Niziurskiego, urzędnika państwowego, i Leokadii z Grethów. W 1937 rozpoczął naukę w Gimnazjum im. J. Śniadeckiego w Kielcach. Po wybuchu II wojny światowej został wraz z rodziną ewakuowany na Węgry, gdzie przez rok szkolny 1939-40 uczył się w gimnazjum polskim dla uchodźców w Balatonzamárdi. Odtransportowany z powrotem do kraju w 1940 pracował w Kielcach jako robotnik w Zakładach Huta Ludwików. W 1941, uciekając przed wywózką do Niemiec, ukrył się w majątku leśnym Jeleniec pod Ostrowcem Świętokrzyskim, gdzie pracował jako praktykant rolny. Równocześnie uczył się na tajnych kompletach w Ostrowcu, tam w 1943 otrzymał świadectwo dojrzałości. W tymże roku rozpoczął eksternistyczne studia prawnicze, na tajnych kompletach w Jeleńcu. Debiutował w 1944 wierszem pt. Pielgrzymi, opublikowanym w wydawanym przez Armię Krajową w Ostrowcu „Biuletynie Informacyjnym”. Po wyzwoleniu kontynuował studia prawnicze na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (oddział w Kielcach), a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie; w 1947 uzyskał magisterium. Równocześnie studiował dziennikarstwo w Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Krakowie (1946-47) oraz socjologię na Wydziale Humanistycznym UJ (1947). W 1947 zawarł związek małżeński z Zofią Barbarą Kowalską, studentką dziennikarstwa. W tymże roku wyjechał do Katowic, gdzie pracował jako praktykant w Wydziale Prawnym Izby Przemysłowo Handlowej. W tym samym roku przeniósł się do Kielc, gdzie był aplikantem, a od 1949 referendarzem zespołu Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. W 1949 zamieszkał w Warszawie i do 1952 pracował w redakcji tygodnika „Wieś”, początkowo pełniąc funkcję sekretarza, a następnie redaktora działu młodzieżowego. Równocześnie rozwijał twórczość literacką głównie dla dzieci i młodzieży, publikując m.in. na łamach pisma „Płomyk” (1954-91, z przerwami). Od 1951 był członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP; do 1989), od 1952 członkiem Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS” (ZAiKS). W 1952 podjął współpracę z Polskim Radiem jako autor słuchowisk. Był także autorem sztuk telewizyjnych oraz scenariuszy filmowych. W 1971-82 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1972-75 pełnił funkcję wiceprezesa Oddziału Warszawskiego, a w 1975-78 wiceprezesa zarządu Sekcji Literatury ZLP. W 1974-84 wchodził w skład Zarządu Głównego ZAiKS. W 1974 otrzymał Nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową dla dzieci i młodzieży, był także wielokrotnie nagradzany w konkursach literackich. W 1975 otrzymał Order Uśmiechu, przyznawany przez dzieci. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. w 2002 został nagrodzony za całokształt twórczości przez Stowarzyszenie Przyjaciół Książki (Polska Sekcja IBBY). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1959) i Krzyżem Oficerskim (1970) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973), Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”(1975). Zmarł 9 października 2013 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość

1. Gorące dni. Powieść. Gazeta Poznańska 1951 nr 193-300; „Słowo Ludu” 1951 nr 203-317. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 251 s. Wyd. 2 tamże 1952.

2. W zapadłej wsi. [Reportaże]. Warszawa: Książka i Wiedza 1953, 73 s.

3. Księga urwisów. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, 454 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 t. 1-2 1955, wyd. 3 1956, wyd. 4 1958, wyd. 5 1960, wyd. 6 1962, wyd. 7 1964, wyd. 8 1965, wyd. 9 1966, wyd. 10 1969; wyd. 11 Katowice: Śląsk 1972, wyd. 12 tamże 1975; wyd. 11 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1978, tamże: 1983, 1988; pt. Pierwsza księga urwisów; Druga księga urwisów. [T. 1-2]. Wrocław: Siedmioróg 1991; Wrocław: Agencja „WK” 1997; [wyd. 18] Warszawa: P. Wilson 1999; Kraków: Zielona Sowa 2001. Por. poz. oraz Słuchowiska radiowe.

Nagrody

Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży w 1955.

Przekłady

chiński

Siao t'ao-ts'i. [Przeł.] Li Tsia -szan. Szanghai 1957.

czeski

Kniha uličnikú. [Przeł.] A. Balajková. Praha 1957.

litewski

Podauzų knyga. [Przeł.] G. Inodvalkyté. Vilnius 1957.

łotewski

Grāmata par resgaļiem. [Przeł.] R. Luginska. Rīga 1960.

rosyjski

Kniga o sorvancach. [Przeł.] M.E. Abkina. Moskva 1957.

słowacki

Huncúti. [Przeł.] M. Babiaková-Bajová. Bratislava 1957.

ukraiński

Knyha pro bešketnykiv. [Przeł.] O. Fedosenko. Kiiv 1959.

4. Dzwonnik od świętego Floriana. [Opowiadania dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 285 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1956, wyd. 3 1977.

Zawartość

Skarb Tuhaj Beja; Zeszyt Weroniki; Sekwestratorzy; Sierpniowa przygoda; Strajk; Adach i ja; Złodziej; Dzwonnik od świętego Floriana.

Przekłady

ukraiński

Dzvinica sv. Floriana. Kiiv 1958.

5. Lizus. [Opowiadania dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 173 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1958; wyd. 3 1963.

Nagrody

Nagroda Instytutu Wydawniczego „Nasza Księgarnia”, Polskiego Radia i Związku Nauczycielstwa Polskiego za opowiadanie pt. „Sprawa Klarneta” w 1953.

Zawartość

Lizus [poz. ]; Grubas [por. Słuchowiska radiowe]; Szkielet; Sprawa Klarneta; Boisko.

Przekłady

litewski

Palaizunas. [Przeł.] I. Mazurkeviciute. Vilnius 1958.

mołdawski

Lingeul. [Przeł.] A. Kupca. Kisineu 1964.

rosyjski

Podliza. [Przeł.] V. Obolevic. Rostov nad Donem 1957, wyd. nast. Leningrad 1959.

ukraiński

Pidlyza. [Przeł.] A. Sedyk. Kiiv 1958.

6. Lizus. [Opowiadanie]. Świat Młodych 1956 nr 2-11. Przedruk zob. poz. . Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1966, 42 s. Por. poz. .

7. Śmierć Lawrence'a. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1956, 199 s. Wyd. 2 tamże 1964.

Zawartość

Śmierć Lawrence'a; Mój sylwester wopowski; Papieros; Ksiuta w kuchni; Ksiuta w akcji; Ksiuta w porcie; Robocza hipoteza; Smak nienawiści; Tajemnica majora Czepigi.

Przekłady

czeski

Lavrencova smrt. [Przeł.] A. Balajkova. Praha 1960.

8. Tajemnica dzikiego szybu. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1956.

Adaptacje

Adaptacja powieści Księga urwisów por. poz. .

9. Lalu Koncewicz – broda i miłość. [Opowieść]. Na Przełaj 1958 nr 14-20. Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 77 s.; pt. Lalu Koncewicz, broda i miłość i inne opowiadania [wyd. 3] Kraków: Zielona Sowa 2001. Przedruk zob. poz. .

10. Przystań Eskulapa. [Powieść]. Express Wieczorny 1958 nr 103-207; „Gazeta Poznańska” 1958 nr 108-206. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 300 s. Wyd. 2 tamże 1962.

Przekłady

czeski

Eskulapúv přistav. [Przeł.] A. Balajková. Praha. 1960, wyd. 2 tamże 1963.

ukraiński

Przystan Eskulapa. [Przeł.] S.V. Savkov. Kiiv 1960; adaptacja telewizyjna; Telewizja (Praga) 1976.

11. Niewiarygodne przygody Marka Piegusa. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 314 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1967; wyd. 4 Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1973, tamże: wyd. 5 1974, wyd. 6 1977; wyd. 7 Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1985; wyd. 8 Warszawa: Alfa 1989; Wrocław: Siedmioróg 1993, tamże 1994; Warszawa: Nasza Księgarnia 1995; Warszawa: Świat Książki 1996; Łódź: Literatura 1997, [wyd. 3] [!] tamże 2000; Kraków: Zielona Sowa 2002. Por. poz. .

Nagrody

Nagroda Orle Pióro, przyznana przez czytelników „Płomyka” w 1970.

Przekłady

czeski

Podivuhodná dobrodružstvi Marka Pihouna. [Przeł.] A. Balajková. Praha 1965, wyd. 2 tamże 1969.

estoński

Marek Pieguse uskumatud seiklused. [Przeł.] A. Kurtna. Tallinn 1963, wyd. nast. tamże: wyd. 2 1966, wyd. 2 [!] 2001.

gruziński

Marek Pegusis aračveulebrivi tavgadasavali. [Przeł.] L. Boᶄeriam. Tbilisi 1966.

łotewski

Mareka Vasarraibumina neticamas dekas. [Przeł.] R. Luginskaja. Rīga 1977.

rosyjski

Neverojatnyje priklučenija Mareka Piegusa. [Przeł.] N. Dubov. Moskva 1962, wyd. 2 tamże 1992.

słowacki

Podivuhodné dobrodružstvá Marka Peháča. [Przeł.] P. Čačko. Bratislava 1971.

węgierski

Szeplős Márk hihetetlen kalandjai. [Przeł.] T. Worowska. Kecskemé 1999.

12. Pięć manekinów. [Powieść kryminalna]. Express Wieczorny 1959 nr 124-217. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 323 s.

13. Tysiąc talarów. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Wohl. Ekranizacja 1959.

14. Wielka heca. [Opowieść dla młodzieży]. Pierwodruk pt. Wielka heca na koloniach w Lulkach. Płomyk 1959 nr 25-28. Wyd. osobne Warszawa: Ruch 1962, 43 s. Wyd. 2 tamże 1972. Przedruk zob. poz. .

15. Awantura w Niekłaju. Powieść [dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 343 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1966; wyd. 3 Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1969; wyd. 4 Katowice: Śląsk 1975; wyd. 5 Warszawa: Nasza Księgarnia 1980; wyd. 5 [!] Katowice: Śląsk [1983]; wyd. 7 tamże [1987]; Łodź: Akapit Press 1994; Warszawa: Nasza Księgarnia 1995; Warszawa: Philip Wilson 1998; Kraków: Zielona Sowa 2002. Por. poz. .

Nagrody

Nagroda w konkursie Instytutu Wydawniczego „Nasza Księgarnia” w 1960.

Przekłady

ukraiński

Prygoda v Nieklai. [Przeł.] M. Rekun. Kiiv 1963.

16. Fałszywy trop. Opowiadanie [dla młodzieży]. Warszawa: Ruch 1962, 56 s. [Wyd. 2] Łódź: Literatura 1998. Przedruk zob. poz. .

17. Kryptonim Nektar. Scenariusz filmowy. [Współautor:] L. Jeannot. Ekranizacja 1963.

18. Salon wytrzeźwień. Powieść. Polskie Radio 1963. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1964, 363 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1975, wyd. [4] 1979; wyd. 5 Katowice: Stapis 2001.

19. Sposób na Alcybiadesa. [Powieść dla młodzieży]. Polskie Radio 1963. Wyd. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 261 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 1969, wyd. 4 1971; wyd. 5 Warszawa: Czytelnik 1972, tamże: wyd. 6 1974, wyd. 7 1977, wyd. 8 1980; wyd. 8 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1982; wyd. 10 Warszawa: Czytelnik 1985; wyd. 5 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1985, wyd. 10 [!] tamże 1986; wyd. 11 Warszawa: Czytelnik 1987; wyd. 14 Warszawa: Nasza Księgarnia 1988, wyd. 15 tamże 1989; Warszawa: Czytelnik 1989; wyd. 16 Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1990; Warszawa: Nasza Księgarnia 1992, tamże: 1994, 1995; z posłowiem J. Kaniewskiego Poznań: P-Ris 1996; Warszawa: Świat Książki 1996; [wyd. 23] Łódź: Literatura 1998; Kraków: Zielona Sowa 2001, tamże 2003; [Warszawa:] Porozumienie Wydawców 2003; Warszawa: Firma Księg. J. i K. Olesiejuk – Inwestycje 2006. Por. poz. .

Powieść wyróżniona przez Międzynarodowe Kuratorium Książki Dziecięcej (IBBY) wpisaniem na Listę Honorową H.Ch. Andersena.

Przekłady

bułgarski

Sposob za Alkiviad. [Przeł.] L. Račeva. Sofija 1976.

czeski

Jak vyzrát na Alkibiada. [Przeł.] A. Wagnerová. Praha 1974.

gruziński

Rogor davixsenit' t'avi Alkibiadesagan. [Przeł. z rosyjskiego] Z. Leškašeli. Tbilisi 1973.

łotewski

Lidzeklis pret Alkibiadu. [Przeł.] V. Melinovskis. Rīga 1972.

niemiecki

Verschwörung gegen Alkibiades. [Przeł.] C. Rymarowicz. Berlin 1968.

rosyjski

Sredstvo ot Alkiviada. [Przeł.] M. Bruchnov. Moskva 1967.

Adaptacje

filmowe

pt. Spona. Scenariusz: W. Tomczyk. Ekranizacja 1998.

20. Nikodem, czyli tajemnica gabinetu. [Opowiadania dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 246 s. Wyd. 2 tamże 1970.

Zawartość

Biała noga i chłopak z Targówka; Trzynasty występek [por. Słuchowiska radiowe]; Spisek słabych; Alarm na poddaszu; Siódme żebro; Nikodem, czyli tajemnica gabinetu; Diabli zjazd; Równy chłopak i Rezus [poz. ].

21. Równy chłopak i Rezus. [Opowiadanie]. Powst. przed 1964. Druk zob. poz. . Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1969, 34 s.

22. Wyraj. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1964, 142 s. Por. poz. .

Nagrody

I nagroda w konkursie wydawniczym Ministerstwa Obrony Narodowej ogłoszonym z okazji 20-lecia Ludowego Wojska Polskiego w 1964.

Przekłady

czeski

Únos dr. Stajného. [Przeł.] J. Vlášek. Praha 1965.

niemiecki

Der Fall Dr Stajny. [Przeł.] K. Kelm. Berlin 1972.

23. Ucieczka z Betlejemu. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Telewizja Polska 1965. Druk „Teatr Ludowy” 1968 nr 10, wkładka s. 3-4. Przedruk w: Teatr szklanego ekranu. Warszawa 1970.

Nagrody

II nagroda w konkursie na współczesną sztukę telewizyjną związaną z 20-leciem Polski Ludowej w 1964.

24. Jutro klasówka. Opowiadania dla młodzieży. Katowice: Śląsk 1966, 218 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 rozszerzone 1970, wyd. 3 1973, wyd. 4 1982; wyd. 5 Łódź: 86 Press 1994.

Zawartość

Jutro klasówka [por. Słuchowiska radiowe]; Afera w „Złotym plastrze”; Wyspa Strachowica. – W wyd. 2 dodano: Wielka heca [poz. ], Fałszywy trop [poz. ].

Wyd. osobne opowiadania pt. Jutro klasówka: Wyd. nast.: wyd. 7 [!] Łódź: Literatura 2000, 134 s.; Kraków: Zielona Sowa 2001; Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 2003.

25. Lizus. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1966.

Na podstawie opowiadania zob. poz 5.

26. Niewiarygodne przygody Marka Piegusa. Scenariusz serialu telewizyjnego w 9 odcinkach. [Współautor:] M. Waśkowski. Telewizja Polska 1966. Por. poz. .

27. Sposób na Alcybiadesa. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1966. Por. poz. .

28. Wakacje z intruzami. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Warszawa, Teatr Klasyczny „Scena Widziadło”. 1966.

Nagrody

Nagroda w konkursie Teatru Klasycznego, Stołecznej Rady Narodowej, Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz telewizji na sztukę dla teatru młodzieży w 1966.

Przekłady

ukraiński

Neprošeni gosti. [Przeł.] T. Sulym. Kiiv. 1969.

29. Weekend z dziewczyną. Scenariusz filmowy: E. Niziurski. J. Nesfeter. Ekranizacja 1967.

Adaptacja powieści Wyraj por. poz. .

30. Siódme wtajemniczenie. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1969, 343 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1980, wyd. 4 [1984]; t. 1-2 Wrocław: Siedmioróg 1992; Łódź: Literatura 1997; [wyd. 7] Warszawa: P. Wilson 1999; Łódź: Literatura 2001.

Pierwotny tytuł: Twierdza Persil.

Przekłady

czeski

Sedmé zasvečeni. [Przeł.] A. Balajaková. Praha 1972.

31. Klub włóczykijów, czyli Trzynaście przygód stryja Dionizego i jego ekipy. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1970, 236 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1974, wyd. 3 1981, wyd. 4 1986; Wrocław: Siedmioróg 1990; Łódź: 86 Press 1994, tamże 1996; Warszawa: Philip Wilson 1998; [wyd. 9] Kraków: Zielona Sowa 2002.

Przekłady

słowacki

Klub tulakov. [Przeł.] B. Sedlakova. Kosice 1983.

32. Trzech pancernych i pół. [Opowiadanie dla młodzieży]. Warszawa: Wydawnictwo Harcerskie 1970, 51 s.

Nagrody

Nagroda w konkursie Wydawnictwa Harcerskiego oraz Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Polskiego w 1969.

33. Awans. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1971. Druk „Teatr Polskiej Telewizji” 1971 nr 2 s. 57-72.

Nagrody

Nagroda w konkursie na współczesną sztukę telewizyjną w 1971.

34. Naprzód, Wspaniali! [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Horyzonty 1971, 307 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1974; wyd. 3 Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1977, wyd. 4 tamże 1979; wyd. 5 Łódź: 86 Press 1995; wyd. 4 [właśc. 6] Łódź: Literatura 2000; Kraków: Zielona Sowa 2001..

35. Gry i zabawy Benona K. [Powieść]. Powst. 1972.

Nagrody

Nagroda w konkursie Gdańskiego Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, Koszalińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, Szczecińskiego Towarzystwa Kulturalnego i „Warmii i Mazur” w 1973.

36. Urząd zatrudnienia. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1972 nr 8 s. 14-31.

37. Opowiadania [dla młodzieży]. Warszawa: Horyzonty 1973, 410 s. Wyd. 2 pt. Trzynasty występek. Opowiadania. Tamże 1976.

Zawartość

Od autora, – z poz. : Sprawa Klarneta; Grubas; Szkielet, – Lalu Koncewicz, broda i miłość [poz. ], – z poz. : Równy chłopak i Rezus; Biała noga i chłopak z Targówka; Trzynasty występek; Alarm na poddaszu; Diabli Zjazd; Nikodem czyli tajemnica gabinetu; Spisek słabych; Siódme żebro.

Przekłady

niemiecki

opowiadania pt. Alarm na poddaszu: Alarm auf Dachboden. [Przeł.] C. Rymarowicz. Berlin [1976].

słowacki

częściowy: Poplach v podstreši. [Przeł.] B. Sedláková. Košice 1981.

38. W potrzasku. [Utwór dramatyczny]. Powst. przed 1973. Prapremiera: Wrocław, Teatr Współczesny 1974.

Pierwotny tytuł: Po zawale.

Nagrody

Nagroda w konkursie Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu w 1973.

39. Awantury kosmiczne. [Powieść dla młodzieży]. Płomyk 1975 nr 1-23/24. Wyd. osobne Katowice: Śląsk 1978, 332 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1982; wyd. zmienione pt. Klejnoty śmierci, czyli tajemnica Awaramisów. Łodź: 86 Press 1994, 270 s.; pod tymże tytułem: Łódź: Literatura 1997; pt. Klejnoty śmierci, czyli Tajemnica Waramisów. [wyd. 5] Warszawa: Philip Wilson 1999; Kraków: Zielona Sowa 2000, tamże: 2001, 2002.

40. Eminencje i bałłabancje. Powieść. Warszawa: Książka i Wiedza 1975. Wyd. 2 tamże 1977. Por. Słuchowiska radiowe.

Nagrody

Nagroda w konkursie spółdzielni Wydawniczej „Książka i Wiedza” i Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich na powieść poświęconą polskiej tematyce współczesnej w 1974, nagroda Centralnej Rady Związków Zawodowych w 1976.

41. Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1975, 243 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1977; wyd. 3 Lublin: Wydawnictwo Literackieubel. 1990; wyd. 4 pt. Niesamowite przypadki Cymeona Maksymalnego. Łódź: Literatura 1996; pod tymże tytułem [wyd. 5] tamże1999; Kraków: Zielona Sowa 2002.

Przekłady

niemiecki

Cymeons seltsame Abenteuer. [Przeł.] K. Kelm. Warszawa 1984.

42. A potem niech biją dzwony. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji 1976, 151 s. Wyd. 2 tamże 1978. Por. Słuchowiska radiowe.

43. Adelo zrozum mnie! [Powieść dla młodzieży]. Płomyk 1976 nr 1-22. Wyd. osobne Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1977, 356 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1983; wyd. 3 Olsztyn: Pojezierze 1991; Łódź: 86 Press 1995; [wyd. 5] Warszawa: P. Wilson 2001; Kraków: Zielona Sowa 2002.

44. Księga druhów. [Powieść dla młodzieży]. Płomyk 1978 nr 16-24, 1979 nr 2-11/12. Wyd. osobne pt. Szkolny lud Okulla i ja. Warszawa: Nasza Księgarnia 1982, 284 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1984, wyd. 3 1988; wyd. 4 Katowice: Akapit 1993; Warszawa: Nasza Księgarnia 1995; Łódź: Literatura 1998; Kraków: Zielona Sowa 2001.

Nagrody

Harcerska Nagroda Literacka w 1983.

45. Ta zdradziecka Julita Wynos. (Wakacyjna minipowieść „Płomyka”). [Warszawa: Nasza Księgarnia] 1978, 24 s., wkładka do „Płomyka” nr 11/12. Wyd. nast. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1978, 62 s.

46. Gorączka w VII „A. [Powieść dla młodzieży]. Płomyk 1982 nr 14-24, 1983 nr 1-12.

47. Nieziemskie przypadki Bubla i Spółki. [Powieść dla młodzieży]. Płomyczek 1983 nr 14-24, 1984 nr 1-9. Wyd. osobne Katowice: Śląsk 1987, 271 s. Wyd. 2 Olsztyn: Pojezierze 1991; pt. Tajemniczy nieznajomy z ZOO: wyd. 3 Łódź: Literatura 1998, tamże 1999; Kraków: Zielona Sowa 2001.

48. Tajemnica starego ogrodu. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Dziedzina. Ekranizacja 1983.

Adaptacja powieści Awantura w Niekłaju por. poz. .

49. Trzy godziny prawdy. [Opowieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1986, 83 s., dod. do „Płomyka” 1986 nr 3-13.

50. Strzała Barnarda. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia 1987, 40 s., wkładka do „Płomyka” 1987 nr 21-24. Wyd. osobne pt. Gwiazda Barnarda. Warszawa: Iskry 1989, 133 s. Wyd. 2 zmienione pt. Tajemnica Dzikiego Uroczyska. Łódź: Literatura 1996; pod tymże tytułem wyd. 3 poprawione Łódź: Literatura 2000; wyd. 4 Kraków: Zielona Sowa 2001.

51. Ten straszny wirus „Pi. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne 1987, 37 s., wkładka do „Płomyka” 1987 nr 16-20.

52. Żaba, pozbieraj się! czyli siedem obłędnych dni Tomka Ż. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Prószyński i S-ka 1992, 301 s. Wyd. nast.: Wyd. 2 Łódź: 86 Press 1995; [wyd. 3] Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1998; wyd. 5 [!] Łódź: Literatura 2000; wyd. 6 Kraków: Zielona Sowa 2001.

53. Nowe przygody Marka Piegusa. (Również niewiarygodne). [Powieść dla młodzieży]. „Gazeta Wyborcza” dod. Kraków 1993 nr 265-305; 1994 nr 6-293; 1995 nr 6-132. Wyd. osobne: Łódź: Literatura 1997, 352 s. [Wyd. 2] Kraków: Zielona Sowa 2002.

54. Przygody Bąbla i Syfona. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: 86 Press 1993, 189 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1994; wyd. 3 Łódź: Literatura 1997, wyd. 3 [właśc. 4] tamże 1999; wyd. 7 [!] Kraków: Zielona Sowa 2002.

55. Bąbel i Syfon na tropie. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: 86 Press 1994, 166 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Łódź: Literatura 1997, wyd. 3 tamże 1999; wyd. 6 Kraków: Zielona Sowa 2002.

56. Pięć melonów na rękę. Łódź: Literatura 1996, 321 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 2000; wyd. 3 Kraków: Zielona Sowa 2001.

Przekłady

litewski

Penki melionai i rankas. [Przeł.] B. Mikalonienė. Vilnius 2000.

57. Sekret panny Kimberley. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1998, 231 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Łódź: Literatura 2000; Kraków: Zielona Sowa 2001.

58. Spisek słabych. [Opowiadanie dla młodzieży] Kielce: U Poety 1998, 164 s. Zob. poz. .

59. Biała Noga i chłopak z Targówka. Wyspa Strachowica. [Opowiadania dla młodzieży]. Łódź: Literatura 1999, 54 s. Zob. poz. , .

60. Największa przygoda Bąbla i Syfona. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Literatura 1999, 238 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 2001, wyd. 4 [!] Kraków: Zielona Sowa 2002.

Słuchowiska radiowe, m.in.

Dwie łuny. Polskie Radio 1952.
Wieś Nietulisko. Polskie Radio 1953.
Frankus bez serca. Polskie Radio 1954.
Ludzie i dudki. Polskie Radio 1954.
Tajemnica dzikiego szybu. Polskie Radio 1954 [por. Twórczość poz. ].
Koami z czarnej Morwy. Polskie Radio 1955.
Grubas. Polskie Radio 1956 [por. Twórczość poz. ].
Osy. Polskie Radio 1957.
Podróżni. Polskie Radio 1958. Druk „Dialog” 1958 nr 4 s. 79-92 [I nagroda w konkursie Polskiego Radia w 1958]. Przekł.: czeski: Cestujuci. Wystawienie: telewizja (Koszyce) 1966; niemiecki: Die Reisende. Polskie Radio (Hamburg) 1958; serbsko-chorwacki: Radio (Zagrzeb) 1959.
Zanim rozproszą się cienie. Polskie Radio 1962.
Tytus i słabosilni. Polskie Radio 1967.
Pożegnanie z Grynderem. Polskie Radio 1969.
Trzynasty występek. Polskie Radio 1969 [por. Twórczość poz. ].
Jutro klasówka. Polskie Radio 1972 [por. Twórczość poz. ].
A potem niech biją dzwony. Polskie Radio 1974 [por. Twórczość poz. ].
Most. Polskie Radio 1975.
Eminencje i bałłabancje. Polskie Radio 1978 [por. Twórczość poz. ].

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1966, 1998.

Autor o sobie

E. Niziurski: To się zaczęło w sławnym mieście Kielcach. (Szkolne wspomnienia). Płomyk 1976 nr 23.
E. Niziurski: Pisarz o sobie. W: Edmund Niziurski. Kielce 1996.
E. Niziurski: Wywiad autora „z samym sobą. W: O twórczości Edmunda Niziurskiego. Kielce 2005.

Wywiady

Wesołość to potrzeba mojej duszy. Rozm. J. Koskowski. Sztandar Młodych 1995 nr 164.
Nie lubię ugłaskanych czytanek. Rozm. G. Sroczyński. Życie 1997 nr 9.
Ćwiartka losu. Rozm. P. Tomczyk. Rzeczpospolita 2000 nr 122.
Po prostu lubię młodzież. Rozm. E. Likowska. Przegląd 2001 nr 22.
Ciamciara to ja. Z Edmundem Niziurskim o „Sposobie na Alcybiadesa” rozm. K. Surmiak-Domańska. „Gazeta Wyborcza” dod. Gazeta o Książkach 2003 nr 32.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (B. Winklowa).
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Wyd. 2. Warszawa 1984 (S. Frycie).
J. Jadach, M. Kątny: Bibliografia. W: Edmund Niziurski. Kielce 1996.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (K. Kuliczkowska).
J. Jadach, A. Łojek: Edmund Niziurski. Bibliografia podmiotowo-przedmiotowa. W: O twórczości Edmunda Niziurskiego. Kielce 2005.

Ogólne

Książki

Edmund Niziurski. Materiały z sesji w 70 rocznicę urodzin. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1996, 154 s. [zawartość: Wstęp. – J.Z. Białek: Twórczość Edmunda Niziurskiego na tle literatury powojennej dla dzieci i młodzieży; M. Ostasz: „Hołubce na beczce prochu” – sądy i opinie krytyki o pisarstwie Edmunda Niziurskiego; S. Frycie: Szkoła w beletrystyce fabularnej Edmunda Niziurskiego; G. Skotnicka: Przygoda w powieściach dla dzieci i młodzieży Edmunda Niziurskiego. Rodzaje, struktura, funkcje; J. Pacławski: Kreacja przestrzeni i czasu w prozie Edmunda Niziurskiego na wybranych przykładach; M. Kątny: Odbiorca w twórczości Edmunda Niziurskiego; M. Kątny: Science fiction w wydaniu Edmunda Niziurskiego; Z. Śliwka: Kieleckie realia w twórczości Edmunda Niziurskiego; I. Mityk: „Klub włóczykijów” Edmunda Niziurskiego; J. Detka: „Salon wytrzeźwień” Edmunda Niziurskiego – powieść o „upadłym” lekarzu i „niepełnym” mieście].
J. Głowacki: Nazewnictwo literackie w utworach Edmunda Niziurskiego. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe 1999, 144 s.
O twórczości Edmunda Niziurskiego. Pod red. M. Kątnego i J. Pacławskiego. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe 2005, 222 s. [zawartość: Wywiad autora „z samym sobą”; J. Pacławski: Początki pisarstwa Edmunda Niziurskiego a realizm socjalistyczny; S. Frycie: Wartości ludyczne w prozie dla dzieci i młodzieży Edmunda Niziurskiego; M. Bolińska: Awantury, przygody i przypadki, czyli o ilustracjach okładkowych w wybranych książkach Edmunda Niziurskiego; B. Nawrot, M. Ostasz: Partytura emocji w wybranych powieściach Edmunda Niziurskiego; I. Gralak: Humor w tomie opowiadań Edmunda Niziurskiego „Jutro klasówka”; M. Kątny: Elementy ekologiczne w trylogii Edmunda Niziurskiego o Bąblu i Syfonie; l. Mityk: Struktura detektywistyczna w wybranych powieściach Edmunda Niziurskiego; Z. Budrewicz: Szkoła Niziurskiego – Niziurski w szkole. O twórczości pisarza w edukacji polonistycznej; D. Mucha: Formy podawcze w powieści Edmunda Niziurskiego „Żaba, pozbieraj się! czyli Siedem obłędnych dni Tomka Ż.”; I. Stańczak: Wykorzystanie prozy Edmunda Niziurskiego w edukacji elementarnej; J. Jadach, A. Łojek: Zarys życia i działalności Edmunda Niziurskiego].

Artykuły

K. Kuliczkowska: Edmund Niziurski. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 37, przedruk pt. W kolektywie młodzieży. W tejże: W szklanej kuli. Warszawa 1970.
S. Frycie: Pisarstwo Edmunda Niziurskiego. Studia Kieleckie 1986 nr 4, przedruk „Polonistyka” 1987 nr 2.
M. Kątny: Edmund Niziurski. W: Pisarze regionu świętokrzyskiego. T. 3. Kielce 1990.
J. Głowacki: O funkcji aluzyjnej nazw własnych w utworach Edmunda Niziurskiego. Język Polski 1995 z. 2.
J. Trzciński: Koniunktura w Niekłaju. Gazeta Wyborcza 1999 nr 190.
J. Detka: Echa kieleckie w pisarstwie Edmunda Niziurskiego; J. Pacławski: Źródła powodzenia prozy Edmunda Niziurskiego. Studia Kieleckie. Seria Filologiczna 2001 nr 3.
S. Frycie: Szkoła w beletrystyce fabularnej Edmunda Niziurskiego. W tegoż: O szkolnej klasyce, lekturach współczesnych sprzed lat i książkach dla młodzieży. Piotrków Trybunalski 2001.
U. Szyszko: Porównania w metaforycznym opisywaniu ludzi przez dzieci i młodzież (Na podstawie utworów Edmunda Niziurskiego) „Poradnik Językowy 2001 z. 3.
U. Nawrocka: Frazeologiczne innowacje modyfikujące w wybranych utworach Edmunda Niziurskiego. Język Polski 2002 z. 2.
M. Bolińska: Typologia wpisana w trójkąt” O bohaterach szkolnych opowieści Edmunda Niziurskiego. Studia Kieleckie. Seria Filologiczna 2003 nr 4.
W.P. Kwiatek: Zagadki bez niewiadomych. Brwinów 2007, passim.

Gorące dni

A. Lam: Czwarte tomy. Życie Literackie 1952 nr 17.
E. Naganowski: Ważny jest człowiek. Nowa Kultura 1952 nr 31.

Księga urwisów

A. Bukowska: Nad „Księgą urwisów. Nowa Kultura 1954 nr 47.
K. Kuliczkowska: Życie Literackie 1955 nr 14.
M. Łukaszewicz: Po wieku ćwierci. Nowe Książki 1978 nr 24.

Niewiarygodne przygody Marka Piegusa [Powieść dla młodzieży]

K. Kuliczkowska: Genialny pomysł Chryzostoma Cherlawego. Nowe Książki 1959 nr 20.
E. Nowacka: Spotkanie z dobrym znajomym. Nowe Książki 1998 nr 3 [dot. też Nowe przygody Marka Piegusa (również niewiarygodne)].

Awantura w Niekłaju

K. Kuliczkowska: Rzeczy wesołe i smutne. Nowa Kultura 1962 nr 36.
J.B. Neveux: Réve-t-on encore en Pologne. La Table Ronde”, Paryż 1963 nr 183.

Fałszywy trop

A. Horodecka: Gdzie prowadzi ten trop. Guliwer 1999 nr 3.
G. Skotnicka: Niziur kontra gry komputerowe. Nowe Książki 1999 nr 4 [dot. też: Sekret panny Kimberley].

Salon wytrzeźwień

Z. Mikulski: Trzeźwienie z mitów. Kultura i Życie 1965 nr 32.
J.B. Neveux. „La Table Ronde”, Paryż 1965 nr 205.
B. Rogatko: Dwie powieści Niziurskiego. „Współczesność1965 nr 15 [dot. też. Wyraj].
J. Wegner: Makabreska Edmunda Niziurskiego. Tygodnik Kulturalny 1972 nr 43.

Sposób na Alcybiadesa [Powieść dla młodzieży]

H. Skrobiszewska: Chłopcy są uprzywilejowani. Nowe Książki 1964 nr 17.
B. Zaborowska. „Nowe Książki1975 nr 12.
M. Kątny: Sposób na Alcybiadesa Edmunda Niziurskiego. Kielce: GENS 1995, 40 s.

Zob. też Wywiady.

Wyraj

H. Skrobiszewska: Czas literackich stylizacji. Nowe Książki 1964 nr 11.
B. Rogatko: Dwie powieści Niziurskiego. „Współczesność1965 nr 15 [dot. też: Salon wytrzeźwień].

Siódme wtajemniczenie

H. Burkowa: Gnypowice and elsewhere. Polish Literature 1970 nr 2/3.
S. Zieliński: Hołubce na beczce prochu. Nowe Książki 1970 nr 6.
S. Melkowski: Mali ludzie. Pomorze 1971 nr 1.
M. Hajdegerkiewicz: Edmund Niziurski – fundator myśli politycznej III RP. Fronda 2001 nr 23/24.
A. Horodecka: Od przygody do przygody. Guliwer 2002 nr 3.

Naprzód, Wspaniali!

J. Papuzińska: Wyspa w Odrzywołach. Nowe Książki 1972 nr 11.

Opowiadania

H. Skrobiszewska. „Nowe Książki1964 nr 9 [dot. opowiadania Nikodem czyli tajemnica gabinetu].
G. Skotnicka: W szkole, w internacie i na koloniach. Nowe Książki 1973 nr 22.
G. Skotnicka: Na marginesie kilku wznowień. Nowe Książki 1977 nr 1.

Awantury kosmiczne

J. Maruszewski: Gruby cypek, chrząszcz, Gnat i inni... Nowe Książki 1979 nr 8.
A. Horodecka: Gdzie są awaramisy?Guliwer1995 nr 3 [dot. wyd. zmienionego pt. Klejnoty śmierci, czyli tajemnica Awaramisów].

Eminencje i bałłabancje [Powieść]

A. Chruszczyński: Judym nie Judym. Tygodnik Kulturalny 1975 nr 50.
M. Łukaszewicz: Czemu to robisz, inżynierze?Nowe Książki1975 nr 22.
Z. Mentzel: Nowa księga urwisów. Polityka 1975 nr 46.
M. Kabata: Inżynier Judym. Literatura 1976 nr 21.
J. Termer: Współczesna proza polska. Polonistyka 1976 nr 3.

Adelo zrozum mnie!

G. Skotnicka: Zabawa na 102. Nowe Książki 1978 nr 6.

Księga druhów

E. Zaleska. „Nowe Książki1982 nr 2 [dot. wyd. osobnego pt. Szkolny lud, Okulla i ja].

Ta zdradziecka Julita Wynos

D. Diłanian: Kto ma rację?Nowe Książki1978 nr 24.

Strzała Barnarda

E. Nowacka: Science fiction plus „Adelo zrozum mnie!” „Nowe Książki 1990 nr 11 [dot. wyd. osobnego pt. Gwiazda Barnarda].

Żaba, pozbieraj się!

A. Horodecka: Siedem szalonych dni. Guliwer 1993 nr 3.
G. Skotnicka: Edmunda Niziurskiego droga do młodych czytelników. Nowe Książki 1993 nr 2.

Nowe przygody Marka Piegusa (Również niewiarygodne)

E. Nowacka: Spotkanie z dobrym znajomym. Nowe Książki 1998 nr 3 [dot. też Niewiarygodne przygody Marka Piegusa].

Przygody Bąbla i Syfona

A. Horodecka: Być detektywem super. Guliwer 1994 nr 2.
B. Tylicka: Walka gogów z niewinnym ludem. Nowe Książki 1994 nr 3.

Bąbel i Syfon na tropie

A. Horodecka: Przygoda goni przygodę. Guliwer 1995 nr 2.

Pięć melonów na rękę

J. Papuzińska: Gorączka złota. Nowe Książki 1997 nr 3.
G. Skotnicka: Antidotum na nudę i ponuractwo. Guliwer 1997 nr 2.

Sekret panny Kimberley

A. Horodecka: Od sensacji do sensacji. „Guliwer1999 nr 3.
G. Skotnicka: Niziur kontra gry komputerowe. Nowe Książki 1999 nr 4 [dot. też Fałszywy trop].

Biała Noga i chłopak z Targówka

A. Horodecka: Jak to na wakacjach bywa... Guliwer 2000 nr 1.

Największa przygoda Bąbla i Syfona

T. Kubikowski: Największa z trzech przygód. Nowe Książki 1999 nr 9.