BIO
Urodzony 10 lipca 1925 w Kielcach; syn Stanisława Niziurskiego, urzędnika państwowego, i Leokadii z Grethów. W 1937 rozpoczął naukę w Gimnazjum im. J. Śniadeckiego w Kielcach. Po wybuchu II wojny światowej został wraz z rodziną ewakuowany na Węgry, gdzie przez rok szkolny 1939-40 uczył się w gimnazjum polskim dla uchodźców w Balatonzamárdi. Odtransportowany z powrotem do kraju w 1940 pracował w Kielcach jako robotnik w Zakładach Huta Ludwików. W 1941, uciekając przed wywózką do Niemiec, ukrył się w majątku leśnym Jeleniec pod Ostrowcem Świętokrzyskim, gdzie pracował jako praktykant rolny. Równocześnie uczył się na tajnych kompletach w Ostrowcu, tam w 1943 otrzymał świadectwo dojrzałości. W tymże roku rozpoczął eksternistyczne studia prawnicze, na tajnych kompletach w Jeleńcu. Debiutował w 1944 wierszem pt. Pielgrzymi, opublikowanym w wydawanym przez Armię Krajową w Ostrowcu „Biuletynie Informacyjnym”. Po wyzwoleniu kontynuował studia prawnicze na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (oddział w Kielcach), a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie; w 1947 uzyskał magisterium. Równocześnie studiował dziennikarstwo w Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Krakowie (1946-47) oraz socjologię na Wydziale Humanistycznym UJ (1947). W 1947 zawarł związek małżeński z Zofią Barbarą Kowalską, studentką dziennikarstwa. W tymże roku wyjechał do Katowic, gdzie pracował jako praktykant w Wydziale Prawnym Izby Przemysłowo Handlowej. W tym samym roku przeniósł się do Kielc, gdzie był aplikantem, a od 1949 referendarzem zespołu Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. W 1949 zamieszkał w Warszawie i do 1952 pracował w redakcji tygodnika „Wieś”, początkowo pełniąc funkcję sekretarza, a następnie redaktora działu młodzieżowego. Równocześnie rozwijał twórczość literacką głównie dla dzieci i młodzieży, publikując m.in. na łamach pisma „Płomyk” (1954-91, z przerwami). Od 1951 był członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP; do 1989), od 1952 członkiem Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS” (ZAiKS). W 1952 podjął współpracę z Polskim Radiem jako autor słuchowisk. Był także autorem sztuk telewizyjnych oraz scenariuszy filmowych. W 1971-82 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1972-75 pełnił funkcję wiceprezesa Oddziału Warszawskiego, a w 1975-78 wiceprezesa zarządu Sekcji Literatury ZLP. W 1974-84 wchodził w skład Zarządu Głównego ZAiKS. W 1974 otrzymał Nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za twórczość radiową dla dzieci i młodzieży, był także wielokrotnie nagradzany w konkursach literackich. W 1975 otrzymał Order Uśmiechu, przyznawany przez dzieci. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. w 2002 został nagrodzony za całokształt twórczości przez Stowarzyszenie Przyjaciół Książki (Polska Sekcja IBBY). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1959) i Krzyżem Oficerskim (1970) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973), Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”(1975). Zmarł 9 października 2013 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.
Twórczość
1. Gorące dni. Powieść. „Gazeta Poznańska” 1951 nr 193-300; „Słowo Ludu” 1951 nr 203-317. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 251 s. Wyd. 2 tamże 1952.
2. W zapadłej wsi. [Reportaże]. Warszawa: Książka i Wiedza 1953, 73 s.
3. Księga urwisów. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, 454 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 t. 1-2 1955, wyd. 3 1956, wyd. 4 1958, wyd. 5 1960, wyd. 6 1962, wyd. 7 1964, wyd. 8 1965, wyd. 9 1966, wyd. 10 1969; wyd. 11 Katowice: Śląsk 1972, wyd. 12 tamże 1975; wyd. 11 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1978, tamże: 1983, 1988; pt. Pierwsza księga urwisów; Druga księga urwisów. [T. 1-2]. Wrocław: Siedmioróg 1991; Wrocław: Agencja „WK” 1997; [wyd. 18] Warszawa: P. Wilson 1999; Kraków: Zielona Sowa 2001. Por. poz. ↑ oraz Słuchowiska radiowe.
Nagrody
Przekłady
chiński
czeski
litewski
łotewski
rosyjski
słowacki
ukraiński
4. Dzwonnik od świętego Floriana. [Opowiadania dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 285 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1956, wyd. 3 1977.
Zawartość
Przekłady
ukraiński
5. Lizus. [Opowiadania dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 173 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1958; wyd. 3 1963.
Nagrody
Zawartość
Przekłady
litewski
mołdawski
rosyjski
ukraiński
6. Lizus. [Opowiadanie]. „Świat Młodych” 1956 nr 2-11. Przedruk zob. poz. ↑. Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1966, 42 s. Por. poz. ↑.
7. Śmierć Lawrence'a. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1956, 199 s. Wyd. 2 tamże 1964.
Zawartość
Przekłady
czeski
8. Tajemnica dzikiego szybu. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1956.
Adaptacje
9. Lalu Koncewicz – broda i miłość. [Opowieść]. „Na Przełaj” 1958 nr 14-20. Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 77 s.; pt. Lalu Koncewicz, broda i miłość i inne opowiadania [wyd. 3] Kraków: Zielona Sowa 2001. Przedruk zob. poz. ↑.
10. Przystań Eskulapa. [Powieść]. „Express Wieczorny” 1958 nr 103-207; „Gazeta Poznańska” 1958 nr 108-206. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 300 s. Wyd. 2 tamże 1962.
Przekłady
czeski
ukraiński
11. Niewiarygodne przygody Marka Piegusa. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 314 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1967; wyd. 4 Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1973, tamże: wyd. 5 1974, wyd. 6 1977; wyd. 7 Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1985; wyd. 8 Warszawa: Alfa 1989; Wrocław: Siedmioróg 1993, tamże 1994; Warszawa: Nasza Księgarnia 1995; Warszawa: Świat Książki 1996; Łódź: Literatura 1997, [wyd. 3] [!] tamże 2000; Kraków: Zielona Sowa 2002. Por. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
czeski
estoński
gruziński
łotewski
rosyjski
słowacki
węgierski
12. Pięć manekinów. [Powieść kryminalna]. „Express Wieczorny” 1959 nr 124-217. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 323 s.
13. Tysiąc talarów. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Wohl. Ekranizacja 1959.
14. Wielka heca. [Opowieść dla młodzieży]. Pierwodruk pt. Wielka heca na koloniach w Lulkach. „Płomyk” 1959 nr 25-28. Wyd. osobne Warszawa: Ruch 1962, 43 s. Wyd. 2 tamże 1972. Przedruk zob. poz. ↑.
15. Awantura w Niekłaju. Powieść [dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 343 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1966; wyd. 3 Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1969; wyd. 4 Katowice: Śląsk 1975; wyd. 5 Warszawa: Nasza Księgarnia 1980; wyd. 5 [!] Katowice: Śląsk [1983]; wyd. 7 tamże [1987]; Łodź: Akapit Press 1994; Warszawa: Nasza Księgarnia 1995; Warszawa: Philip Wilson 1998; Kraków: Zielona Sowa 2002. Por. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
ukraiński
16. Fałszywy trop. Opowiadanie [dla młodzieży]. Warszawa: Ruch 1962, 56 s. [Wyd. 2] Łódź: Literatura 1998. Przedruk zob. poz. ↑.
17. Kryptonim Nektar. Scenariusz filmowy. [Współautor:] L. Jeannot. Ekranizacja 1963.
18. Salon wytrzeźwień. Powieść. Polskie Radio 1963. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1964, 363 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1975, wyd. [4] 1979; wyd. 5 Katowice: Stapis 2001.
19. Sposób na Alcybiadesa. [Powieść dla młodzieży]. Polskie Radio 1963. Wyd. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 261 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 1969, wyd. 4 1971; wyd. 5 Warszawa: Czytelnik 1972, tamże: wyd. 6 1974, wyd. 7 1977, wyd. 8 1980; wyd. 8 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1982; wyd. 10 Warszawa: Czytelnik 1985; wyd. 5 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1985, wyd. 10 [!] tamże 1986; wyd. 11 Warszawa: Czytelnik 1987; wyd. 14 Warszawa: Nasza Księgarnia 1988, wyd. 15 tamże 1989; Warszawa: Czytelnik 1989; wyd. 16 Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1990; Warszawa: Nasza Księgarnia 1992, tamże: 1994, 1995; z posłowiem J. Kaniewskiego Poznań: P-Ris 1996; Warszawa: Świat Książki 1996; [wyd. 23] Łódź: Literatura 1998; Kraków: Zielona Sowa 2001, tamże 2003; [Warszawa:] Porozumienie Wydawców 2003; Warszawa: Firma Księg. J. i K. Olesiejuk – Inwestycje 2006. Por. poz. ↑.
Przekłady
bułgarski
czeski
gruziński
łotewski
niemiecki
rosyjski
Adaptacje
filmowe
20. Nikodem, czyli tajemnica gabinetu. [Opowiadania dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 246 s. Wyd. 2 tamże 1970.
Zawartość
21. Równy chłopak i Rezus. [Opowiadanie]. Powst. przed 1964. Druk zob. poz. ↑. Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1969, 34 s.
22. Wyraj. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1964, 142 s. Por. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
czeski
niemiecki
23. Ucieczka z Betlejemu. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Telewizja Polska 1965. Druk „Teatr Ludowy” 1968 nr 10, wkładka s. 3-4. Przedruk w: Teatr szklanego ekranu. Warszawa 1970.
Nagrody
24. Jutro klasówka. Opowiadania dla młodzieży. Katowice: Śląsk 1966, 218 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 rozszerzone 1970, wyd. 3 1973, wyd. 4 1982; wyd. 5 Łódź: 86 Press 1994.
Zawartość
Wyd. osobne opowiadania pt. Jutro klasówka: Wyd. nast.: wyd. 7 [!] Łódź: Literatura 2000, 134 s.; Kraków: Zielona Sowa 2001; Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 2003.
25. Lizus. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1966.
26. Niewiarygodne przygody Marka Piegusa. Scenariusz serialu telewizyjnego w 9 odcinkach. [Współautor:] M. Waśkowski. Telewizja Polska 1966. Por. poz. ↑.
27. Sposób na Alcybiadesa. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1966. Por. poz. ↑.
28. Wakacje z intruzami. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Warszawa, Teatr Klasyczny „Scena Widziadło”. 1966.
Nagrody
Przekłady
ukraiński
29. Weekend z dziewczyną. Scenariusz filmowy: E. Niziurski. J. Nesfeter. Ekranizacja 1967.
30. Siódme wtajemniczenie. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1969, 343 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1980, wyd. 4 [1984]; t. 1-2 Wrocław: Siedmioróg 1992; Łódź: Literatura 1997; [wyd. 7] Warszawa: P. Wilson 1999; Łódź: Literatura 2001.
Przekłady
czeski
31. Klub włóczykijów, czyli Trzynaście przygód stryja Dionizego i jego ekipy. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1970, 236 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1974, wyd. 3 1981, wyd. 4 1986; Wrocław: Siedmioróg 1990; Łódź: 86 Press 1994, tamże 1996; Warszawa: Philip Wilson 1998; [wyd. 9] Kraków: Zielona Sowa 2002.
Przekłady
słowacki
32. Trzech pancernych i pół. [Opowiadanie dla młodzieży]. Warszawa: Wydawnictwo Harcerskie 1970, 51 s.
Nagrody
33. Awans. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1971. Druk „Teatr Polskiej Telewizji” 1971 nr 2 s. 57-72.
Nagrody
34. Naprzód, Wspaniali! [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Horyzonty 1971, 307 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1974; wyd. 3 Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1977, wyd. 4 tamże 1979; wyd. 5 Łódź: 86 Press 1995; wyd. 4 [właśc. 6] Łódź: Literatura 2000; Kraków: Zielona Sowa 2001..
35. Gry i zabawy Benona K. [Powieść]. Powst. 1972.
Nagrody
36. Urząd zatrudnienia. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1972 nr 8 s. 14-31.
37. Opowiadania [dla młodzieży]. Warszawa: Horyzonty 1973, 410 s. Wyd. 2 pt. Trzynasty występek. Opowiadania. Tamże 1976.
Zawartość
Przekłady
niemiecki
słowacki
38. W potrzasku. [Utwór dramatyczny]. Powst. przed 1973. Prapremiera: Wrocław, Teatr Współczesny 1974.
Nagrody
39. Awantury kosmiczne. [Powieść dla młodzieży]. „Płomyk” 1975 nr 1-23/24. Wyd. osobne Katowice: Śląsk 1978, 332 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1982; wyd. zmienione pt. Klejnoty śmierci, czyli tajemnica Awaramisów. Łodź: 86 Press 1994, 270 s.; pod tymże tytułem: Łódź: Literatura 1997; pt. Klejnoty śmierci, czyli Tajemnica Waramisów. [wyd. 5] Warszawa: Philip Wilson 1999; Kraków: Zielona Sowa 2000, tamże: 2001, 2002.
40. Eminencje i bałłabancje. Powieść. Warszawa: Książka i Wiedza 1975. Wyd. 2 tamże 1977. Por. Słuchowiska radiowe.
Nagrody
41. Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1975, 243 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1977; wyd. 3 Lublin: Wydawnictwo Literackieubel. 1990; wyd. 4 pt. Niesamowite przypadki Cymeona Maksymalnego. Łódź: Literatura 1996; pod tymże tytułem [wyd. 5] tamże1999; Kraków: Zielona Sowa 2002.
Przekłady
niemiecki
42. A potem niech biją dzwony. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji 1976, 151 s. Wyd. 2 tamże 1978. Por. Słuchowiska radiowe.
43. Adelo zrozum mnie! [Powieść dla młodzieży]. „Płomyk” 1976 nr 1-22. Wyd. osobne Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1977, 356 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1983; wyd. 3 Olsztyn: Pojezierze 1991; Łódź: 86 Press 1995; [wyd. 5] Warszawa: P. Wilson 2001; Kraków: Zielona Sowa 2002.
44. Księga druhów. [Powieść dla młodzieży]. „Płomyk” 1978 nr 16-24, 1979 nr 2-11/12. Wyd. osobne pt. Szkolny lud Okulla i ja. Warszawa: Nasza Księgarnia 1982, 284 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1984, wyd. 3 1988; wyd. 4 Katowice: Akapit 1993; Warszawa: Nasza Księgarnia 1995; Łódź: Literatura 1998; Kraków: Zielona Sowa 2001.
Nagrody
45. Ta zdradziecka Julita Wynos. (Wakacyjna minipowieść „Płomyka”). [Warszawa: Nasza Księgarnia] 1978, 24 s., wkładka do „Płomyka” nr 11/12. Wyd. nast. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1978, 62 s.
46. Gorączka w VII „A”. [Powieść dla młodzieży]. „Płomyk” 1982 nr 14-24, 1983 nr 1-12.
47. Nieziemskie przypadki Bubla i Spółki. [Powieść dla młodzieży]. „Płomyczek” 1983 nr 14-24, 1984 nr 1-9. Wyd. osobne Katowice: Śląsk 1987, 271 s. Wyd. 2 Olsztyn: Pojezierze 1991; pt. Tajemniczy nieznajomy z ZOO: wyd. 3 Łódź: Literatura 1998, tamże 1999; Kraków: Zielona Sowa 2001.
48. Tajemnica starego ogrodu. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Dziedzina. Ekranizacja 1983.
49. Trzy godziny prawdy. [Opowieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1986, 83 s., dod. do „Płomyka” 1986 nr 3-13.
50. Strzała Barnarda. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia 1987, 40 s., wkładka do „Płomyka” 1987 nr 21-24. Wyd. osobne pt. Gwiazda Barnarda. Warszawa: Iskry 1989, 133 s. Wyd. 2 zmienione pt. Tajemnica Dzikiego Uroczyska. Łódź: Literatura 1996; pod tymże tytułem wyd. 3 poprawione Łódź: Literatura 2000; wyd. 4 Kraków: Zielona Sowa 2001.
51. Ten straszny wirus „Pi”. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne 1987, 37 s., wkładka do „Płomyka” 1987 nr 16-20.
52. Żaba, pozbieraj się! czyli siedem obłędnych dni Tomka Ż. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Prószyński i S-ka 1992, 301 s. Wyd. nast.: Wyd. 2 Łódź: 86 Press 1995; [wyd. 3] Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1998; wyd. 5 [!] Łódź: Literatura 2000; wyd. 6 Kraków: Zielona Sowa 2001.
53. Nowe przygody Marka Piegusa. (Również niewiarygodne). [Powieść dla młodzieży]. „Gazeta Wyborcza” dod. Kraków 1993 nr 265-305; 1994 nr 6-293; 1995 nr 6-132. Wyd. osobne: Łódź: Literatura 1997, 352 s. [Wyd. 2] Kraków: Zielona Sowa 2002.
54. Przygody Bąbla i Syfona. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: 86 Press 1993, 189 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1994; wyd. 3 Łódź: Literatura 1997, wyd. 3 [właśc. 4] tamże 1999; wyd. 7 [!] Kraków: Zielona Sowa 2002.
55. Bąbel i Syfon na tropie. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: 86 Press 1994, 166 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Łódź: Literatura 1997, wyd. 3 tamże 1999; wyd. 6 Kraków: Zielona Sowa 2002.
56. Pięć melonów na rękę. Łódź: Literatura 1996, 321 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 2000; wyd. 3 Kraków: Zielona Sowa 2001.
Przekłady
litewski
57. Sekret panny Kimberley. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1998, 231 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Łódź: Literatura 2000; Kraków: Zielona Sowa 2001.
58. Spisek słabych. [Opowiadanie dla młodzieży] Kielce: U Poety 1998, 164 s. Zob. poz. ↑.
59. Biała Noga i chłopak z Targówka. Wyspa Strachowica. [Opowiadania dla młodzieży]. Łódź: Literatura 1999, 54 s. Zob. poz. ↑, ↑.
60. Największa przygoda Bąbla i Syfona. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Literatura 1999, 238 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 2001, wyd. 4 [!] Kraków: Zielona Sowa 2002.
Słuchowiska radiowe, m.in.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1966, 1998.
Autor o sobie
Wywiady
Słowniki i bibliografie
Ogólne
Książki
Artykuły
Gorące dni
Księga urwisów
Niewiarygodne przygody Marka Piegusa [Powieść dla młodzieży]
Awantura w Niekłaju
Fałszywy trop
Salon wytrzeźwień
Sposób na Alcybiadesa [Powieść dla młodzieży]
Zob. też Wywiady.
