BIO

Urodzony 15 stycznia 1902 we Lwowie; syn Tadeusza Niewiarowicza, inżyniera, i Heleny z Miłowskich, śpiewaczki operetkowej (występowała pod nazwiskiem Miłowska). Był uczniem III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, szkołę średnią ukończył w 1919 we Lwowie. Przez dwa semestry studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Odbywał służbę wojskową w 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich, prawdopodobnie przez jakiś czas przebywał w szkole kawalerii w Grudziądzu. W czerwcu 1921 rozpoczął pracę aktorską w Teatrze Małym we Lwowie. W tym samym roku przeniósł się do Krakowa i do 1923 występował w Teatrze im. J. Słowackiego, ucząc się gry aktorskiej u Józefa Sosnowskiego. W następnych sezonach występował głównie na scenach lwowskich i krakowskich, m.in. w 1925-31 ponownie w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, w 1931/32 i 1936/37 w Teatrach Miejskich we Lwowie, w 1932/33 w Teatrze Polskim w Warszawie, w 1933/34 w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy, w 1937-39 w Teatrze Letnim w Warszawie. Współpracował także z teatrem Polskiego Radia. Od 1927 był również reżyserem teatralnym. Debiutował jako dramatopisarz w 1928 komedią pt. I co z takim zrobić (pod pseudonimem F. Decrès). Pisał także recenzje teatralne w „Wileńskim Przeglądzie Artystycznym” (1936-37). Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. Ożenił się z Ewą Mochnacką. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej 1939, walcząc w 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich, następnie przeszedł wraz ze swoim oddziałem na Węgry. W końcu 1939 przedostał się z powrotem do Warszawy, gdzie mieszkał w czasie okupacji niemieckiej. Brał udział w działalności konspiracyjnej; był kierownikiem brygady kontrwywiadu Komendy Okręgu Warszawa Miasto Związku Walki Zbrojnej, a od 1942 Komendy Obszaru Warszawa Armii Krajowej. Kierował m.in. akcją wykonania wyroku za kolaborację na aktorze Igo Symie. W uzgodnieniu z władzami zwierzchnimi pracował równocześnie jako główny reżyser w warszawskim jawnym Teatrze Komedia (1940-42). Jego sztuki były wielokrotnie wystawiane w teatrach jawnych (także w reżyserii autora), a także w teatrach jenieckich. Aresztowany w maju 1943, początkowo był więziony na Pawiaku, a następnie w więzieniu na ulicy Łąckiego we Lwowie. Skazany na karę śmierci, po zmianie wyroku został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen. W obozie przygotował w 1944 inscenizację Jasełek polskich Andrzeja Wydrzyńskiego. Ostatnie miesiące wojny przebywał w obozie w Leitmeritz. Po wojnie mieszkał w Krakowie. Za działalność w jawnych teatrach w czasie wojny został, mimo protestów części środowiska teatralnego i byłych współpracowników działalności konspiracyjnej, pozbawiony przez sąd weryfikacyjny Związku Artystów Scen Polskich prawa zajmowania w teatrze stanowisk artystycznych na trzy lata i uprawnień organizacyjnych na rok. Jednak już w sezonie 1945/46 reżyserował w Teatrze Miejskim we Wrocławiu, a w następnych sezonach na scenach krakowskich. Związany był przede wszystkim z Teatrem im. J. Słowackiego, w którym był zatrudniony na etacie reżysera do przejścia na emeryturę w 1968. Reżyserował także w Polskim Radiu i Telewizji. Występował też jako aktor (m.in. w filmie), głównie w rolach komediowych i charakterystycznych. Był autorem scenariuszy filmowych. Sporadycznie publikował w „Tygodniku Powszechnym” i „Przekroju”. W 1959 został reaktywowany w prawach członka Związku Literatów Polskich. W 1968 przeniósł się do Warszawy. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967). Zmarł 22 lipca 1972 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość

1. I co z takim zrobić. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Kraków, Teatr Bagatela 1928. Ekranizacja Berlin 1933.

Wystawiane też pt. Miłość i boks.
Maszynopis w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie. Informacje o ekranizacji: E. Orzechowski: Roman Niewiarowicz. W: Polski słownik biograficzny. T. 23. cz. 1. z. 95. Wrocław 1978.

2. Ludzie na sprzedaż. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Kraków, Teatr Bagatela 1933.

Wystawienia następne

Wystawiane też pt. Kocham cię.

3. Kochanek — to ja! Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Lwów, Teatr Rozmaitości 1934.

4. Opera w kratkę. Komedia muzyczna w 3 aktach z prologiem. Muzyka: A. Hermelin, J. Mund. Teksty piosenek: M. Lisiewicz. Prapremiera: Lwów, Teatr Wielki 1935.

5. Bunt automatów. Sztuka w 8 obrazach. Powst. 1936.

Maszynopis w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.

Adaptacje

radiowe

Oprac. I. Osuchowska. Polskie Radio (Kraków) 1936.

6. Korespondent wasz donosi... Reportaż w 7 listach. [Współautor:] P. Otocki. Prapremiera: Lwów, Teatr Wielki 1936.

7. Gdzie diabeł nie może. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Poznań, Teatr Polski 1937. Telewizja Polska 1989.

Maszynopis w Bibliotece Teatru Powszechnego w Warszawie i w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.

8. Dlaczego zaraz tragedia? Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Letni 1939.

Maszynopis w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.

9. Znajda. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Komedia 1941. Por. poz. .

Wystawiane też pt. Ich dwóch.

10. Mezalians. Komedia. Prapremiera: Warszawa, Teatr Komedia 1942.

11. Skarb. Scenariusz filmowy. [Współautor:] L. Starski. Ekranizacja 1949.

Adaptacje

Skarb. (Opowieść filmowa). Na podstawie filmu „Skarb” zrealizowanego wg scenariusza R. Niewiarowicza, oprac. H. Przewoska. Przedmowa: J. Toeplitz. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza 1951, 135 s.

12. Smarkula. Scenariusz filmowy na podstawie sztuki „Znajda” [Współautor:] L. Buczkowski. Ekranizacja 1963. Por. poz. .

13. Żona dla Australijczyka. Scenariusz filmowy. [Współautor:] H. Przybył. Ekranizacja 1964.

Adaptacje

A. Fredro: Wielki człowiek do małych interesów. Oprac. sceniczne: R. Niewiarowicz. Oprac. plastyczne: J. Kosiński. Wystawienie: Kraków, Miejski Teatr im. J. Słowackiego 1946.
H. Becque: Kruki. Przekł. H. Rostworowski. Oprac. tekstu i reżyseria: R. Niewiarowicz. Wystawienie: Kraków, Stary Teatr 1952.
L.H. Morstin: Polacy nie gęsi. Oprac. sceniczne i reżyseria: R. Niewiarowicz. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1953.
Szatan z siódmej klasy. Scenariusz filmowy na podstawie powieści K. Makuszyńskiego: R. Niewiarowicz, M. Kaniewska. Ekranizacja 1960.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1959.

Autor o sobie

R. Niewiarowicz: Kulisy „Komedii. Tygodnik Powszechny 1946 nr 42 [dot. działalności w okresie okupacji niemieckiej i wyroku Związku Artystów Scen Polskich w 1947].

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
• "Rocznik Literacki 1972" wyd. 1974 (J. Chudek).
Polski słownik biograficzny. T. 23. cz. 1. z. 95. Wrocław 1978 (E. Orzechowski).
A.K. Kunert: Roman Stanisław Niewiarowicz. W tegoż: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej. T. 1. Warszawa 1987.
Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. 1900-1980. Warszawa 1994.

Ogólne

Artykuły

[S.W. Balicki] s.w.bal.: Artyści na cenzurowanym: Roman Niewiarowicz. Aktor — reżyser — autor. As 1938 nr 22.
A. Wydrzyński: Sprawa Romana Niewiarowicza. (Artykuł pierwszej potrzeby). Odra 1946 nr 44.
(N): Wyrok — ale za co? Odra 1947 nr 6.
Roman Niewiarowicz. Teatr 1947 nr 1/2.
A. Grzymała-Siedlecki: Kilka zdań o autorze „Znajdy. „Program Teatru im. S. Jaracza”, Olsztyn, Elbląg 1957.
T. Kudliński: Jeden we trzech osobach — Niewiarowicz. Dziennik Polski 1959 nr 243 [recenzja Gdzie diabeł nie może; dot. też jubileuszu].
Roman Niewiarowicz jubilat. Teatr 1959 nr 22.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Potrójny jubileusz. Tygodnik Powszechny 1959 nr 42.
S. Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny 1939-1945. Warszawa 1967, passim.
A. Brayer: Aktor, reżyser, komediopisarz. (Z dziejów teatru krakowskiego). Echo Krakowa 1974 nr 7.
B. Korzeniewski: Sława i infamia. Warszawa* 1988, wyd. nast.: wyd. 2 rozszerzone Londyn 1988, wyd. 2 [!] poszerzone Kraków 1992 [m.in. o R. Niewiarowicz], polemika: J. Hera: Dlaczego ob. Korzeniewski kłamie?Zeszyty Historyczne”, Paryż-Warszawa 1996 z. 115.

I co z takim zrobić

K. Irzykowski. Pion 1935 nr 39, przedruk w tegoż: Recenzje teatralne. Warszawa 1965.

Kochanek — to ja!

T. Boy-Żeleński: Pomysł fabrykanta smarów. Kurier Poranny 1938 nr 179.
J.N. Miller. Robotnik 1938 nr 181.

Gdzie diabeł nie może

K. Troczyński: Gdzie Niewiarowicz nie może.... Nowy Kurier 1937 nr 84, przedruk w tegoż: Pisma teatralne. Kraków 2001.

Dlaczego zaraz tragedia?

Mąż jako reżyser. Nowy Kurier 1939 nr 41, przedruk w tegoż: Pisma teatralne. Kraków 2001.

Znajda

S.W. Balicki: Pasażerowie z bagażem. Dziennik Polski 1946 nr 107 [dot. wystawienia pt. Ich dwóch].