BIO
Urodzony 1 stycznia 1929 w Łodzi; syn Jana Nowickiego, urzędnika, i Cecylii Daneckiej, nauczycielki. Podczas okupacji niemieckiej, w 1940 został wraz z rodziną wysiedlony z Łodzi na teren Generalnej Guberni i przebywał na wsi, w Słupi Skierniewickiej. Po wojnie powrócił do Łodzi, gdzie uczęszczał do szkoły średniej. W 1945 wstąpił do Związku Walki Młodych i był jego aktywistą. Debiutował w 1946 powieścią pt. Związek poszukiwaczy skarbów, drukowaną w tygodniku „Przyjaciel” (podpisany: Zbigniew Nowicki). Po zdaniu matury w 1948, w celu zebrania materiałów do powieści o dzieciach, był przez trzy miesiące wychowawcą w Domu Dziecka Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Szklarskiej Porębie. W tymże roku, zamierzając się zająć scenopisarstwem, podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej (PWSF) w Łodzi (1948/49), a następnie we Wszechzwiązkowym Państwowym Instytucie Kinematografii (Wsiesojuznyj Gosudarstwiennyj Institut Kiniematografii) w Moskwie, z czego po pół roku zrezygnował. Po powrocie do Łodzi, nie mogąc uzyskać zgody na kontynuowanie studiów w PWSF ani w żadnej innej uczelni, zajmował się twórczością literacką, pisał powieść Chłopcy (nie wydaną) i publikował liczne wiersze w tygodniku „Szpilki” (1950/51, podpisany Zbigniew Nowicki). Od 1951 pracował w dziale rolniczym gazety „Głos Robotniczy”. Ożenił się z Heleną Dąbską. W 1957 nabył posiadłość wiejską na Mazurach we wsi Jerzwałd pod Morągiem, gdzie następnie mieszkał stale od około 1969 i, mając ukończony kurs rolniczy, prowadził gospodarstwo rolne. Równocześnie kontynuował twórczość literacką, od 1957 publikował stale pod pseudonimem Zbigniew Nienacki. W 1958-63 należał do redakcji tygodnika „Odgłosy” (w piśmie tym kierował działem reportażu); na jego łamach ogłaszał liczne artykuły, recenzje, utwory prozą (1958, 1960-63, 1967-69; tu m.in. w 1969 cykl Z dzienników). W 1960 zaczął wydawać powieści dla młodzieży o przygodach Pana Samochodzika. W 1962 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od tegoż roku należał do Związku Literatów Polskich (ZLP). W 1962-65 był ławnikiem w Wydziale Karnym łódzkiego Sądu Wojewódzkiego, a w 1965-74 radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi (jako członek jej Komisji Kultury i Sztuki). W 1964 zamieszczał liczne felietony w „Głosie Robotniczym”. Za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży otrzymał w 1979 nagrodę Prezesa Rady Ministrów. W 1982 został członkiem Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W 1983 został członkiem nowego ZLP i prezesem Oddziału Olsztyńskiego; od 1985 wchodził w skład Zarządu Głównego ZLP. Kontynuował twórczość literacką na łamach „Odgłosów” (1983-86), „Szpilek” (1983-86; tu m.in. cykl felietonów pt. Chata za wsią) oraz „Tygodnika Kulturalnego” (1984-86). Wyróżniony m.in. odznakami Zasłużony dla Warmii i Mazur (1974) i Zasłużony Działacz Kultury (1975) oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1975) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1985). Zmarł 23 września 1994 w Jerzwałdzie.
Twórczość
1. Związek poszukiwaczy skarbów. [Powieść]. „Przyjaciel” 1946 nr 32/33, 1947 nr 14.
2. Chłopcy. Powieść. Powst. 1951.
3. Uroczysko. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, 278 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1968, wyd. 3 tamże 1971; wyd. 4 Olsztyn: Zodiak 1989.
4. Olbracht Łaski wojewoda sieradzki. Według monografii A. Kraushara. „Głos Robotniczy” 1958 nr 256-306.
5. Worek Judaszów. [Powieść]. „Gazeta Pomorska” 1958 nr 219-270; „Gazeta Toruńska” 1958 nr 219-270; „Odgłosy” 1961 nr 36-51/52, 1962 nr 1-2. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1961, 143 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1964; [wyd. 3] Olsztyn: Warmia 2004. Por. poz. ↑.
Przekłady
czeski
niemiecki
ormiański
ukraiński
6. Zabójstwo Herakliusza Pronobis. [Powieść]. „Odgłosy” 1958 nr 1-9, 11-22.
7. Skarb Atanaryka. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1960, 230 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989; Olsztyn: Warmia 1993; pt. Pan Samochodzik i skarb Atanaryka. Warszawa: Świat Książki 1997.
8. Laseczka i tajemnica. [Powieść]. „Głos Robotniczy” 1961 nr 221-280; „Trybuna Opolska” 1961 nr 268-308, 1962 nr 1-21. Wyd. osobne pt. Laseczka i tajemnica. Warszawa: Czytelnik 1963, 238 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Łódź: Res Polona 1990, 207 s.; [wyd. 3] Olsztyn: Warmia 1998.
Przekłady
czeski
gruziński
9. Pozwolenie na przywóz lwa. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1961, 319 s. Wyd. 2 Warszawa: Res Polona 1990.
10. Termitiera. Sztuka w 3 aktach. [Utwór dramatyczny]. Powst. przed 1961. Prapremiera: Łódź, Teatr im. S. Jaracza 1962. Druk zob. poz. ↑.
Nagrody
11. Wąż morski. [Powieść]. „Głos Robotniczy” 1962 nr 161-213; „Głos Koszaliński” 1962 nr 269-312, 1963 nr 2-15, „Tygodnik Piotrkowski” 1986 nr 48-53, 1987 nr 1-41.
12. Golem. Sztuka w 3 aktach. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Łódź, Teatr Powszechny 1963. Druk zob. poz. ↑.
13. Myszy. Sztuka w czterech aktach. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1963. Druk pt. Myszy króla Popiela zob. poz. ↑.
14. Podniesienie. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1963, 145 s.
Przekłady
rosyjski
Adaptacje
teatralne
radiowe
15. Styks. Sztuka w 1 akcie. Telewizja Polska 1963. Druk łącznie z J. Wasylkowski: Węzeł rodzinny. W: Groteski sceniczne. Uwagi inscenizacyjne: J. Nowacki. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1966, 63 s., powielone. Druk zob. poz. ↑.
16. Pan Samochodzik i Wyspa Złoczyńców. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 289 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1970, wyd. 3 1979; wyd. 4 Olsztyn, Białystok: Pojezierze 1980; wyd. 5 Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1983; wyd. 5 [właśc. 6] Olsztyn: Pojezierze 1988, tamże 1990; Olsztyn: Warmia 1993; Wrocław: Siedmioróg 1998; [wyd. 10] Warszawa: Świat Książki 1998. Zob. poz. ↑.
Przekłady
ukraiński
17. Z głębokości. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1964, 170 s.
18. Sumienie. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1965, 186 s. Wyd. 2 Olsztyn: Zodiak 1989.
19. Wyspa Złoczyńców. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1965. Por. poz. ↑.
20. Pan Samochodzik i templariusze. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1966, 323 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1974; wyd. 4 Olsztyn, Białystok: Pojezierze 1980, tamże: wyd. 5 1988, wyd. 6 1990; pt. Templariusze. Olsztyn: Warmia 1993; Wrocław: Siedmioróg 1998; [wyd. 9] Warszawa: Świat Książki 1998. Por. poz. ↑.
Przekłady
czeski
słowacki
21. Z przygodą na ty. Scenariusz serialu telewizyjnego w 7 odcinkach. Telewizja Polska 1966-1967.
22. Krwawa ręka. [Widowisko telewizyjne]. Powst. ok. 1967.
Nagrody
23. Księga strachów. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1967, 278 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1973, wyd. 4 1975; wyd. 5 Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976; wyd. 5 [właśc. 6] Olsztyn, Białystok: Pojezierze 1981; Warszawa: Nasza Księgarnia 1987; Warszawa: Alfa 1987; Olsztyn: Pojezierze 1989; Warszawa: Nasza Księgarnia 1989; Olsztyn: Euro 1990; [wyd. 13] pt. Pan Samochodzik i dziwne szachownice. Olsztyn: Warmia 1994; Wrocław: Siedmioróg 1997; [wyd. 14] Warszawa: Świat Książki 2000; [wyd. 15] Łódź: Literatura 2000.
Przekłady
ormiański
Adaptacje
radiowe
24. Liście dębu. [Powieść]. T. 1-2. Warszawa: Czytelnik 1967, 1969, 308 + 341 s. Wyd. 2 popraw i uzupełnione Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza 1990, 207 + 230 s.
Nagrody
25. Dziewięć złotych naczyń. [Widowisko telewizyjne]. Telewizja Polska 1968.
26. Nekropolis. Sztuka w 3 aktach. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Łódź, Teatr Propozycji Polskiej Sztuki Współczesnej 1968. Druk zob. poz. ↑.
27. Pan Samochodzik i Niesamowity dwór. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1969, 290 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1971, wyd. 3 1974, wyd. 4 1977; wyd. 3 [!] Olsztyn, Białystok: Pojezierze 1981, tamże wyd. 4 1990; Olsztyn: Warmia 1993; [wyd. 8] Warszawa: Świat Książki 1999; [wyd. 9] Wrocław: Siedmioróg 2000; [wyd. 10] Łódź: Literatura 2001. Por. poz. ↑.
Przekłady
słowacki
Adaptacje
radiowe
28. Akcja Brutus. [Scenariusz filmowy]. Ekranizacja 1970.
Adaptacje
29. Nowe przygody Pana Samochodzika. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1970, 299 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Olsztyn: Pojezierze 1974; wyd. 3 tamże 1982; wyd. 4 Warszawa: Nasza Księgarnia 1983; wyd. 4 [!] Olsztyn: Pojezierze 1990.
Przekłady
ukraiński
30. Mężczyzna czterdziestoletni. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1971, 244 s. Wyd. 2 Olsztyn: Warmia 1998.
31. Pan Samochodzik i templariusze. [Scenariusz filmowy]. Ekranizacja 1971. Por. poz. ↑.
32. Pan Samochodzik i zagadki Fromborka. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1972, 278 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1977; wyd. 3 Olsztyn: Pojezierze 1982; wyd. 4 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1983; wyd. 4 Olsztyn: Pojezierze 1990; Olsztyn: Warmia 1994; [wyd. 7] Warszawa: Świat Książki 2000.
Przekłady
bułgarski
słowacki
33. Pan Samochodzik i Fantomas. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1973, 334 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1975, wyd. 3 1978; wyd. 4 Olsztyn: Pojezierze 1982, wyd. 5 tamże 1990; Olsztyn: Warmia 1993; [wyd. 7] Warszawa: Świat Książki 2000.
Przekłady
słowacki
34. Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic. [Powieść dla młodzieży]. „Świat Młodych” 1974 nr 4-43, 45-48. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1975, 275 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1977; wyd. 3 Olsztyn: Pojezierze 1983; wyd. 4 Olsztyn: Euro 1992; Olsztyn: Warmia 1995; [wyd. 6] Warszawa: Świat Książki 2000.
Przekłady
czeski
słowacki
węgierski
Adaptacje
telewizyjne
35. Pan Samochodzik i Winnetou. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Horyzonty 1976, 367 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Olsztyn: Pojezierze 1978, wyd. 3 tamże 1984; wyd. 4 Olsztyn: Euro 1992; [wyd. 5] Warszawa: Świat Książki 2001; [wyd. 6] Kraków: Zielona Sowa 2001, [wyd. 7] tamże 2004.
Przekłady
czeski
36. Pan Samochodzik i Niewidzialni. [Powieść dla młodzieży]. Olsztyn: Pojezierze 1977, 321 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1986; wyd. 4[!] Olsztyn: Euro 1992; [wyd. 4] Warszawa: Świat Książki 2001.
Przekłady
słowacki
37. Pan Samochodzik i złota rękawica. [Powieść dla młodzieży]. „Świat Młodych” 1978 nr 39-104. Wyd. osobne Warszawa: Nasza Księgarnia 1979, 320 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1981; wyd. 3 Olsztyn, Białystok: Pojezierze 1986; wyd. 4 Olsztyn: Euro 1992; [wyd. 5] Warszawa: Świat Książki 2001; [wyd. 6] Łódź: Literatura 2004.
Nagrody
38. Uwodziciel. [Powieść]. Olsztyn: Pojezierze 1978, 424 s. Wyd. nast. tamże: 1979, 1980, 1988, 1991; [wyd. 6] Olsztyn: Warmia 2000.
Przekłady
rosyjski
39. Raz w roku w Skiroławkach. [Powieść]. T. 1-2. Olsztyn: Pojezierze 1983, 352 + 371 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1984, wyd. 3 1987, wyd. 5 [!] 1990, 493 s.
Nagrody
40. Pan Samochodzik i człowiek z UFO. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1985, 282 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Olsztyn: Pojezierze 1987; wyd. 3 Olsztyn: Euro 1991; [wyd. 4] pt. Pan Samochodzik i Nieśmiertelny. Warszawa: Świat Książki 2002.
Przekłady
słowacki
41. Pan Samochodzik i niesamowity dwór. [Scenariusz filmowy]. Ekranizacja 1986. Por. poz. ↑.
42. Wielki las. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987, 415 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988; wyd. 3 Olsztyn: Euro 1990.
43. Dagome Iudex. [Powieść]. T. 1-3. Olsztyn: Pojezierze 1989-1990, 235 + 296 + 267 s. Wyd. 2 pt. Historia sekretna. Łódź: Domina 1994.
Zawartość
44. Pan Samochodzik i kapitan Nemo. [Powieść dla młodzieży]. Olsztyn: Warmia 1993, 211 s. [Wyd. 2] Warszawa: Świat Książki 2000.
Przekłady
słowacki
45. Święty relikwiarz. [Powieść dla młodzieży]. Olsztyn: Warmia 1993, 220 s. Wyd. nast. Warszawa: Świat Książki 1997.
46. Na Kasjopei zaraza. Sztuka w 3 aktach. Powst. przed 1994. Druk w: Sztuki teatralne zob. poz. ↑.
47. Opowieść o Bielinku. [Utwór dramatyczny]. Powst. przed 1994.
48. Pierwsza przygoda Pana Samochodzika. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Świat Książki 1996, 270 s.
Przekłady
słowacki
49. Nieuchwytny kolekcjoner. [Powieść dla młodzieży]. [Autorzy: Z. Nienacki, J. Szumski]. Olsztyn: Warmia 1997, 191 s.
50. Sztuki teatralne. Wrocław: Rzecz kultowa 2004, 312 s.
Zawartość
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1966, 1974, 1978.
