BIO

Urodzony 2 kwietnia 1897 w Kościelisku pod Zakopanem (przysiółek Nędzówka) w rodzinie chłopskiej; syn Stanisława Nędzy i Zofii ze Szczepaniaków, wnuczki Jana Krzeptowskiego (Sabały). Ukończył cztery klasy szkoły ludowej Jadwigi Rajcher w Kościelisku. Debiutował w 1912 wierszem Niespokojne wesele w Czarnym Borze, ogłoszonym w dodatku czasopisma „Wieniec i Pszczółka” pt. „Cepy” (nr 9, pod nazwiskiem Nędza). Po wybuchu I wojny światowej, w sierpniu 1914 zgłosił się do Legionów Polskich; do wojska nie został przyjęty z powodu złego stanu zdrowia. W 1915 nawiązał współpracę z „Gazetą Podhalańską”, w której zaczął drukować wiersze i fragmenty poematów. W tymże roku jako poddany austriacki został powołany do wojska i jako żołnierz 32. Pułku Piechoty walczył na froncie włoskim nad rzeką Piawą. Po przerzuceniu pułku na front rosyjski walczył na Wołyniu, gdzie pod Beresteczkiem dostał się do niewoli. Jako jeniec został odesłany do pracy w majątku na Ukrainie. Po wybuchu rewolucji październikowej przedostał się do Polski. W 1918-19 zamieszczał wiersze w „Gazecie Podhalańskiej”. W 1919 wstąpił do Wojska Polskiego i służył jako kapral w 2. Pułku Strzelców Podhalańskich. Wzięty do niewoli pod Kijowem, zbiegł i tułał się po Związku Radzieckim (Kursk, Orle, Kaukaz, Kubań, Krasnojarsk na Syberii, Moskwa). Po powrocie do kraju w 1922 został aresztowany i przez sześć miesięcy był więziony w twierdzy wojskowej w Przemyślu. W tymże roku ożenił się z daleką kuzynką Zofią Krzeptowską, wnuczką Jana Krzeptowskiego (Sabały). Pracował jako rolnik i cieśla. Zajął się też twórczością literacką, drukując w pismach ludowych. Od lat trzydziestych podpisywał utwory nazwiskiem rodowym Nędza-Kubiniec. Ponowił współpracę z „Gazetą Podhalańską”, w której publikował do 1935. Utwory poetyckie zamieszczał w następnych latach w „Piaście” (1935-39), „Prosto z mostu” (1935-37), „Zielonym Sztandarze” (1936-39), „Ziemi Podhalańskiej” (1936-37) i „Gazecie Podhala” (1938-39). Jednocześnie pracował społecznie w Związku Podhalan jako prezes miejscowego „Ogniska”. Był inicjatorem założenia Spółdzielczej Kasy Stefczyka, miejscowego koła Stronnictwa Ludowego oraz Wysokogórskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. W czasie okupacji niemieckiej przebywał na Podhalu; był związany ze strukturami podziemnymi, należał do Batalionów Chłopskich, za co otrzymał wyrok śmierci, wydany przez oddział „Ognia”. Po zakończeniu II wojny światowej mieszkał nadal w Kościelisku i kontynuował pracę społeczną i literacką. We współpracy z działaczami Polskiej Partii Robotniczej zorganizował Stronnictwo Ludowe „Wola Ludu”; był jego prezesem w nowotarskiem, wójtem i członkiem Rady Powiatowej. W 1945 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich). W 1944-50 należał do komitetu redakcyjnego tygodnika „Wieś” (publikował tu do 1952), a w 1946-51 do redakcji reaktywowanej „Gazety Podhalańskiej” (w 1946-47 redaktor naczelny). Współpracował też z pismami „Wici” (1945-48), „Dziennik Literacki” (1946-47), „Gazeta Podhalańska” (1946-50), „Chłopi i Państwo” (1947-48), „Zielony Sztandar” (1949, 1952-55, 1957-58, 1972-73), „Życie Literackie” (stale w 1951-55), „Dziennik Ludowy” (1957-59). Od 1957 współpracował stale z tygodnikiem „Wieści” (m.in. pod pseudonimem Sęcek), a w następnych latach także z „Tygodnikiem Kulturalnym” (stale od 1967), „Chłopską Drogą” (stale od 1968). W 1957-60 był posłem na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W tymże roku został pierwszym prezesem reaktywowanego wówczas Związku Podhalan. Pod koniec życia, z powodu niemal całkowitej utraty wzroku, wycofał się z działalności społecznej. Otrzymał literacką nagrodę Zakopanego (1957) i nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie (1972). Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1946), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1957) i Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1973). Zmarł 7 listopada 1976 w Zakopanem; pochowany na Cmentarzu Zasłużonych (Starym).

Twórczość

1. Na nową perć. [Wiersze]. Kościelisko: Nakład Związku Podhalan „Ognisko 1936, 71 s.

2. Janosik. Poemat o zbójniku, który chciał porównać świat. Kraków: Związek Zawodowy Literatów Polskich, Oddział Wiejski 1947, 116 s. Wyd. nast. Warszawa: Wydawnictwo Ludowe 1949.

3. Wybór wierszy. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1950, 102 s.

Zawartość

Cykle: Pierwociny; Na nowom [!] perć [poz. ]; Poezja młodego Podhala; Wiersze różne.

4. Na czorsztyńskim zamku. Gawęda podhalańska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1954, 104 s.

5. Sabałowe czasy. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1959, 235 s.

Zawartość

Jak to było dawniej pod Tatrami; Ród Gąsieniców; Po sprawiedliwość; O pani starościnie Walewskiej i bursie na Ustupie; Ciakor; Nowsie; O kaplicy w Zakopanem; Radośniki u Ciakora.

6. Posiady na Groniku. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1962, 161 s.

7. Mity halne. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968, 73 s.

8. Wiersze i poematy. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1973, 384 s.

Tu m.in. poematy: Legenda Tatr. (Pieśń dramatyczna); Janosik. (Poemat o zbójniku, który chciał porównać świat); Lenin w Poroninie; Na czorsztyńskim zamku. (Gawęda podhalańska).

9. Uroczysko. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 74 s.

10. Poezje wybrane. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1982, 114 s.

11. Do braci moik. Nowy wybór poezji. Wybrał i opatrzył przedmową J. Kolbuszewski. Kraków: Oficyna Poghalańska 1997, 195 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951.

Wywiady

Pługiem i piórem. Rozm. J. Grabowicz. „Nasz Klub1966 nr 10.
Wizyta u Stanisława Nędzy-Kubińca. Rozm. [A. Piechowicz] A.P. „Ilustrowany Kurier Polski1973 nr 239.
Ludowe i narodowe. Rozm. W. Kawiński. „Poezja1974 nr 4.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (W. Wnuk).

Ogólne

Książki

S. Czernik: Chłopskie pisarstwo samorodne. Warszawa 1954 .

Artykuły

K.L. Koniński: Z idei i mitów ludowej kultury. „Prosto z Mostu1936 nr 23, przedruk w tegoż: Pisarze ludowi. T. 2. Lwów 1938.
W. Wnuk: Tematy na kamieniu się rodzą. „Tygodnik Warszawski1946 nr 16.
S. Lichański: Próba chłopskiej epopei. „Tygodnik Warszawski1947 nr 51; przedruk w: Literatura i krytyka. Warszawa 1956.
Z.R. Łagocki: Salon literacki – w góralskiej chacie. „Słowo Powszechne1952 nr 273.
J.A. Frasik: Zakopane i jego artyści. „Orka1957 nr 14.
J. Hordyński: Uczeń Sabałowych nut. „Życie Literackie1957 nr 14.
S. Piętak: Poezja własna i piękna. „Dziennik Ludowy1957 nr 64.
Z. Podgórski: Piewca góralskiej „ślebody. „Orka1958 nr 26.
J. Szczawiej: Czar chłopskiego pióra, czyli Sabałowe czasy jak żywe. „Orka1959 nr 45.
S. Czernik: Stanisław Nędza-Kubiniec. „Tygodnik Kulturalny1964 nr 9.
P. Płatek: Autorskie posiady Stanisława Nędzy-Kubińca. „Tygodnik Kulturalny1966 nr 22.
J. Antoł: Gazda i poeta. „Wieści1968 nr 45.
J. Szczawiej: Sława, tobie poeto! W tegoż: Krzesanie ognia. Warszawa 1969.
A. Wasilewski: Poeci Podhala. „Wieści1971 nr 4.
M. Pilot: Sabałowe czary, Kubińcowe czary. „Tygodnik Kulturalny1972 nr 14.
J. Antoł: Poeta chłopskiej sprawy. „Wieści1973 nr 50.
W. Wnuk: Gazda z Kościeliska. W tegoż: Na góralską nutę. Warszawa 1975.
M. Jagiełło: Stanisław Nędza-Kubiniec (1897-1976). „Literatura1976 nr 47.
M. Pilot: Stanisław Nędza-Kubiniec. „Tygodnik Kulturalny1976 nr 47.
S. Podlewski: Bijące serce Podhala. „Za i Przeciw1977 nr 9.
• [J. Kolbuszewski] jk. „Wierchy1978.
J. Kolbuszewski: Poezja Stanisława Nędzy-Kubińca. (T. Staichowi). „Podtatrze1982 jesień/zima.
J. Hłond: Gazda – poeta. (O twórczości Stanisława Nędzy-Kubińca). „Życie Literackie1983 nr 35.
S. Lichański: Skald Podhala. (O twórczości Stanisława Nędzy-Kubińca). „Tygodnik Kulturalny1983 nr 18.
Z. Trziszka: Poetycki gazda. „Tygodnik Kulturalny1986 nr 46.
A. Szopińska: Poeta z Nędzówki. „Dunajec1987 nr 25.
P. Wągiel: W kierpcach do ZLP. W tegoż: Pług, pióro i pędzel. Warszawa 1988.

Na nową perć

W. Skuza: Myśli i bezdroża chłopskiej literatury. „Młoda Myśl Ludowa1936 nr 10.

Janosik

Z. Kałużyński: Fikcyjna rozmowa o Nędzy-Kubińcu prowadzona przez poetę Piętaka i krytyka Lichańskiego. „Wieś1946 nr 2.
S. Czernik: Poezja etnograficzna. „Twórczość1948 nr 1.
E. Parthenay: Próba poezji epickiej. „Tygodnik Powszechny1948 nr 12.
A.F. Kirło-Nowaczyk: Uwagi o „Janosiku; L. Pokora: Poemat chłopskiego radykała. „Wieś1950 nr 36.
Z. Bieńkowski: Epika. „Kultura1974 [dot. też: Na czorsztyńskim zamku].

Wybór wierszy [2000]

A. Kamieńska: Droga Nędzy-Kubińca. „Wieś1950 nr 36, przedruk w tejże: Pragnąca literatura. Warszawa 1964.

Na czorsztyńskim zamku

Z. Bieńkowski: Epika. „Kultura1974 [dot. też: Janosik].

Sabałowe czasy

W. Błachut. „Życie Literackie1960 nr 6.
S. Lichański: Proza Nędzy-Kubińca. „Nowe Książki1960 nr 1.

Posiady na Groniku

J. Kajtoch: Posiady u Nędzy-Kubińca. „Wieści1962 nr 16.
S. Czernik: Saga spod Giewontu. „Tygodnik Kulturalny1963 nr 8.

Uroczysko

M. Jagiełło: Chłopski trybun. „Nowe Książki1977 nr 9.