BIO

Urodzony 7 lipca 1904 w Krakowie; syn Władysława Natansona, fizyka i historyka nauki, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), i Elżbiety z Baranowskich; ojciec Jacka Natansona, prozaika, poety. Uczęszczał do Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. W 1922-26 studiował prawo na UJ. Około 1923 zaczął ogłaszać pierwsze recenzje teatralne. W 1926 opublikował w krakowskiej „Gazecie Literackiej” artykuł pt. Adam Mickiewicz a pacyfizm (nr 21). Był działaczem, a także w 1925-26 przewodniczącym akademickiego Związku Pacyfistów. W 1928 uzyskał na UJ doktorat z prawa, na podstawie pracy pt. Kontynentalizm i regionalizm międzynarodowy a Liga Narodów. Następnie po ukończeniu Podchorążówki Piechoty w Zaleszczykach, kontynuował w 1929 studia w zakresie prawa i filologii francuskiej na Sorbonie w Paryżu. W 1931-34 pracował w Wydziale Samorządowym Krakowskiego Urzędu Wojewódzkiego. Pisywał do czasopism prawniczych. Od 1932 zajmował się głównie krytyką teatralną i literacką, publikując liczne recenzje w dzienniku „Czas”. W 1934 zamieszkał w Warszawie. W tymże roku ożenił się z Kazimierą Zaczkiewicz, aktorką. Kontynuował (do 1939) stałą współpracę z „Czasem” (też pod pseudonimami: Jan Rochowicz, W.N., Wojc. Nat.); kierował m.in. działem literackim oraz w 1935-36 prowadził stały dział pt. Warszawskie wieczory teatralne. Współpracował z pismem „Kino” (1936-39; podpisany też: Jan Rochowicz, N., W.N.). Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej 1939 jako oficer rezerwy w 33. Pułku Piechoty; uczestniczył m.in. w obronie Brześcia i w walkach na Lubelszczyźnie. Podczas okupacji niemieckiej przebywał nadal w Warszawie. Brał udział w działalności konspiracyjnej, pracując m.in. w 1941-44 w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Po upadku powstania warszawskiego przebywał od grudnia 1944 w Krakowie. Po wojnie był w 1945-46 kierownikiem literackim Starego Teatru w Krakowie i profesorem Studia Dramatycznego przy tym teatrze, oraz redaktorem pisma „Afisz Starego Teatru”. Redagował też pismo „Listy z Teatru” (1946-50). W 1945 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (w 1946-47 członek Zarządu Głównego; od 1949 Związek Literatów Polskich, ZLP). Współpracował z Polskim Radiem jako autor felietonów literackich (1945-51). Rozwijał działalność pisarską, publikując liczne recenzje teatralne, literackie, artykuły, felietony i tłumaczenia z literatury francuskiej, m.in. w „Głosie Narodu” (1945; tu m.in. cykle felietonów pt. Z rozważań teatralnych, Z życia kulturalnego), „Dzienniku Polskim” (1945-47; podpisane też: N., (nat.), W.N., W. Nat., Woj. N.), „Odrodzeniu” (1945-50; tu m.in. cykl pt. Kronika francuska podpisany W.N.), „Tygodniku Powszechnym” (1945-48; podpisane też W.N.), „Odrze” (1946-50, 1958-68; podpisane też W. Nat.), „Teatrze” (od 1946; podpisane też: J.R., L.B., Ludwik Baranowski, W.N.), „Twórczości” (1946-83; podpisane też: J.R., L.B., L.W., W., W.N., WN), „Dzienniku Literackim” (1947-49; podpisane też: -W-, W.N.), „Ilustrowanym Kurierze Polskim” (1947-69; podpisane też W.N.), „Kurierze Codziennym” (1947-53; podpisane też: W.N., (W.N.)), „Nowinach Literackich” (1947-48). W 1948-49 pracował w Spółdzielni Wydawniczej Wiedza oraz pełnił funkcję redaktora pisma „Scena i Widownia Warszawska”. W 1949 został kierownikiem literackim Teatru Śląskiego im. S. Wyspiańskiego w Katowicach, a w 1950-52 prowadził katowickie Studium Dramatyczne. W 1952 zamieszkał w Warszawie, podjął pracę w redakcji dwutygodnika „Teatr”, początkowo na stanowisku sekretarza, a w 1969-71 zastępcy redaktora naczelnego (tu też liczne artykuły i recenzje do 1981, m.in. cykl not z życia kulturalnego pt. Pokrótce). Publikował też w licznych programach teatralnych i czasopismach, m.in. w „Życiu Literackim” (1951-89, podpisany też W.N.; tu w 1961, 1965 cykl pt. Nowiny teatralne), „Życiu Warszawy” (1951-89; podpisany też: (WN), (W.N.), W.N., (wn), (W. Na.), W.W.), „Tygodniku Demokratycznym” (1953-57), „Nowej Kulturze” (1954-63; podpisany też: W.N., Wojnat), „Orce” (1957-60; podpisany też: (W.N.), (WN)), „Nowych Książkach” (1958-94; stała współpraca od 1989), „Stolicy” (1958-78, z przerwami; podpisany też: L.B., (W.N.), W.N.), „Teatrze Ludowym” (1962-69; podpisany też: L.B., W.N., (wn)), „Kulturze” (1964-74; podpisany też W.N.), „Przeglądzie Humanistycznym” (1964-76), „Roczniku Literackim” (1958-60, 1965-80: Dramat, 1958-60, 1963-66: Teatralia), „Za i Przeciw” (1964-86; podpisany też: ELBE, W.N.), „Odgłosach” (1966-72; podpisany też: (W.N.), W.N., (wn), W.W.). Równocześnie w 1954-55 wykładał historię teatru powszechnego w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. W 1956-61 był kierownikiem literackim Teatru Ludowego w Warszawie. Brał czynny udział w działalności Polskiego PEN Clubu (1962-76 członek Zarządu Głównego) oraz ZLP (1967-70 prezes Głównego Sądu Honorowego, 1970-73 członek Głównej Komisji Rewizyjnej). W 1967 został sekretarzem generalnym Polskiego Oddziału Stowarzyszenia Kultury Europejskiej (SEC), którego był współtwórcą, a w 1971 członkiem międzynarodowej Rady Wykonawczej tej instytucji. W 1968 wszedł w skład komitetu redakcyjnego pisma „Bulletin des Livres Nouveaux et Pièces de Théâtre”, na którego łamach w 1969 publikował recenzje, wspomnienia i artykuły (podpisane też W.N.). W 1970-71 był kierownikiem działu literatury francuskiej w miesięczniku „Literatura na Świecie” (tu do 1981 artykuły i tłumaczenia podpisane też W.N.), następnie wchodził w skład zespołu konsultacyjnego tego pisma. W 1971-88 jako członek Międzynarodowej Rady Wykonawczej SEC odbywał podróże zagraniczne do Włoch, Holandii, Republiki Federalnej Niemiec, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Grecji. Liczne felietony i recenzje drukował na łamach „Słowa Powszechnego” (1971-86; podpisany też: (N)., (N.), (N.W.), (W.N.), (WN)), „Kierunkach” (1974-89), „Polonistyce” (1975-89), „Wrocławskim Tygodniku Katolickim” (1979-81; tu w 1980-81 cykl felietonów pt. Punkt widzenia), „Scenie” (1981-86). Otrzymał w 1973 nagrodę im. W. Pietrzaka, w 1985 za twórczość publicystyczną nagrodę im. W. Kętrzyńskiego, w 1986 za przekłady z literatury francuskiej odznaczenie francuskie Chévalier des Arts et des Lettres, a w 1989 nagrodę m.st. Warszawy. W 1985-91 był kierownikiem literackim w Teatrze Rozmaitości w Warszawie. W 1992 zrezygnował z przynależności do ZLP. W 1995 otrzymał nagrodę im. A. Bocheńskiego. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1956), odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1970), Krzyżem Oficerskim (1967) i Krzyżem Komandorskim (1974) Orderu Odrodzenia Polski oraz Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1982). Zmarł 2 sierpnia 1996 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Służewskim (starym).

Twórczość

1. Kontynentalizm i regionalizm międzynarodowy a Liga Narodów. Powst. Kraków 1928. Druk fragmentów pt.: Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do stałego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. „Czasopismo Prawnicze” 1931; odbitka Kraków 1931, 20 s.; Traktaty lokarneńskie. Warszawa: Wydawnictwo „Przegląd Polityczny” 1932, 18 s.

Rozprawa doktorska.

2. Chwyty i zachwyty. [Recenzje teatralne]. Kraków: S.A. Krzyżanowski 1934, 262 s.

3. Ludwik Solski. [Zarys monograficzny; współautor:] J. Macierakowski. Warszawa: Sztuka 1954, 39 s.

4. Karol Adwentowicz. [Zarys monograficzny]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 49 s.

5. Szkice teatralne. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1955, 214 s.

Zawartość

Nieznany dramat Adama Mickiewicza [dot.: „Konfederaci barscy”]; Bitwa o „Mazepę” [J. Słowackiego]; „Powiedz wahająca się myśli” [J. Słowacki: Horsztyński]; „Fantazy” [J. Słowackiego]; Ośle uszy Spodka [W. Szekspir: Sen nocy letniej]; Otello i Jago [W. Szekspir: Otello]; Dramat preromantyczny [P. Corneille: Cyd]; Nowe spojrzenie na Moliera; Alcest, przyjaciel ludzi [Molier: Mizantrop]; Szukajmy powodów [Molier: Mizantrop]; Jouvet gra „Szkołę żon” [Moliera] w Warszawie; Realizm Fredry rozbija schematy; „Śluby panieńskie” [A. Fredry] jako pozorna sielanka; „Komedia serio” [A. Fredro: Wielki człowiek]; „O, sępie złowrogi...” [A. Fredro: Dożywocie]; „Pan Damazy” [J. Blizińskiego]; „Głupi Jakub” [T. Rittnera], czyli poszlaki; Perspektywy „Małego domku” [T. Rittnera]; Nie wzbogacajmy bogatych [J.A. Kisielewski: Karykatury]; Istotny problem „Przepióreczki” [S. Żeromskiego]; „Małżeństwo Kreczyńskiego” [A. Suchowo-Kobylina]; Osamotnienie [M. Gorki: Bułyczow]; Wielka przenośnia [A. Czechow: Wiśniowy sad].

6. Aleksander Zelwerowicz. [Zarys monograficzny; współautor:] J. Macierakowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 119 s.

7. Do trzech razy sztuka. [Szkice]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 266 s.

Zawartość

Dziady” [A. Mickiewicza] jako dramat biograficzny; O przewodni motyw „Kordiana” [J. Słowackiego]; O Marii Stuart [J. Słowackiego] w Warszawie; Ostatnie słowo poety [J. Słowacki: Beatrix Cenci]; „Dożywocie” [A. Fredry], czyli o trafności niezrozumiałego motta; „Wesele” [S. Wyspiańskiego] w roku 1955; O finał „Wesela” [S. Wyspiańskiego]; „Jest pan człowiekiem okropnym” [S. Wyspiański: Listy]; „Świat się kończy” [dot. dramatu J. Kasprowicza]; Z powodu „Przepióreczki” [S. Żeromskiego]; Mijania, przemijania, powroty... [dot. T. Rittnera]; Jubileusz Jerzego Szaniawskiego; O „pechu” [J. Szaniawski: Kowal, pieniądze i gwiazdy]; Teatralne idee Osterwy; O „Domu kobiet” [Z. Nałkowskiej]; Tragedie niesmaku [Racine: Fedra]; Psychologiczne problemy „Otella” [W. Szekspira]; O aktualności Ibsena; Wielka rola Barszczewskiej [w „Norze” H. Ibsena]; Zdrowy rozsądek czy rozsądne szaleństwo? [B. Shaw: Święta Joanna]; Ionesco i jego „Anty-teatr”; „Wszystko było teatrem...” [dot. twórczości F. Kafki]; Gościna Théâtre National Populaire; Ludożercy czy spadkobiercy? [Molier: Mieszczanin szlachcicem]; O języku dramaturgów; Sprawa umiaru.

8. Mieczysława Ćwiklińska. [Zarys monograficzny; współautor:] J. Macierakowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 89 s.

9. Godzina teatru. [Szkice]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1962, 258 s.

Zawartość

Pojęcie i geneza teatru; O dramaturgii; Teatr bez dramaturgii!; O różnych gatunkach dramaturgii; O budowie utworu dramatycznego; O języku dramaturgów; Sztuka aktorska; O inscenizacji i reżyserii; O zagadnieniach scenografii; O publiczności; Nasz udział w teatralnej kulturze; Adam Mickiewicz a scena polska; Artyzm Wyspiańskiego; Z dziejów polskiego teatru ludowego; O kabarecie, estradzie i rewii; Jak powstaje przedstawienie; O stylach teatralnych; O nowatorstwie i tradycji.

10. Adam Mickiewicz a scena polska. Wybór tekstów cz. 2: W. Renikowa. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1964, 177 s.

W. Natansona: Adam Mickiewicz a scena polska [poz. ] oraz A. Mickiewicza fragment „Wykładów o literaturach słowiańskich”; Inscenizacje „Dziadów” z lat 1956-1963 w oczach krytyki [fragmenty recenzji i artykułów]: S. Furmanika, L. Jabłonkówny, W. Kubackiego, J. Maślińskiego, W. Natansona.

11. Artyzm Wyspiańskiego. Wybór tekstów cz. 2: W. Renikowa. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1964, 174 s.

W. Natansona: Artyzm Wyspiańskiego [poz. ]; Cz. II. Spór o Wyspiańskiego [wybór recenzji z lat 1945-1963].

12. Stanisław Wyspiański. Próba nowego spojrzenia. [Monografia]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1966, 243 s. Wyd. 2 tamże 1969.

13. Morstin. [Zarys monograficzny]. Warszawa: Agencja Autorska 1967, 58 s.

Dotyczy L.H. Morstina.

14. Godzina dramatu. Eseje o teatrze i literaturze. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970, 277 s.

Zawartość

Przedmowa; I: Zagadnienie „Mitów Polskich”; Dwie literatury – czy jedna? (Czyli problem okrucieństwa); Sfera cienia; Antyestetyzm; Krytyka a przypowieść o śniegu; Walka z mitami; Wspominam Boya. – II: Sarmatyzm przywrócony scenie; Gustaw pod portretem Zabłockiego; Wiecznie żywe źródła [A. Mickiewicz: Konfederaci barscy]; Tajemnice „Złotej Czaszki” [J. Słowackiego]; Nie tylko ironia [J. Słowacki: Kordian]; Tragedia wyboru [J. Słowacki: Horsztyński]; Komizm „Fantazego” [J. Słowackiego]; Oczyma wyobraźni [dot. realizacji dramatów J. Słowackiego]; „Sen Srebrny Salomei” [J. Słowackiego]; Sprawa konsekwencji [Z. Krasiński: Irydion]; „Otworzyłem okna z drżeniem szkła...” [C.K. Norwid: Za kulisami]; „Kleopatra” [C.K. Norwida], czyli Wtajemniczenia; Gobelin, teatr Marionetek czy groteska [A. Fredro: Zemsta]; „Pan Jowialski” [A. Fredry] – komedia okrutna; Kogo kocha Elwira? [A. Fredro: Mąż i żona]; „Dyliżans” [A. Fredry]; Nie tylko o Annę [A. Nałęcz-Korzeniowski: Dla miłego grosza]; Bałucki dell'arte; Zapolska obok Prousta [G. Zapolska: Skiz]; Ocalona sztuka; Leń i „kaligraf” [W. Perzyński: Lekkomyślna siostra]; Splątanie tragiczne [L. Kruczkowski: Pierwszy dzień wolności]; Jerzy Szaniawski; Ptak i młodzieńcy [dot. dramatu J. Szaniawskiego?]; Mrowisko i tarcza zegara [J. Iwaszkiewicz: Wesele pana Balzaka]; Miejsce i czas poezji [dot. twórczości T. Różewicza]. – III: „Cierpię – więc jestem” [dot. twórczości A. Strindberga]; Tragedia o klęsce króla [W. Szekspir: Ryszard II]; Na prawach snu [W. Szekspir: Sen nocy letniej]; Co uratować z pożaru? [dot. Moliera]; „Don Juan” [Moliera], czyli problem odwagi; Anatomia cierpienia [Molier: Szkoła żon]; Poeta prawdy materialnej [H. Kleist: Książę Homburg].

15. Stefana Żeromskiego droga do teatru. [Studium]. Warszawa: Czytelnik 1970, 233 s. Wyd. 2 uzupełnione Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1976.

16. Szaniawski. [Zarys monograficzny]. Warszawa: Agencja Autorska, Dom Książki 1970, 84 s.

Przekłady

francuski

Szaniawski. [Przeł.] B. Grzegorzewska. Warszawa 1976.

17. Z różą czerwoną przez Paryż. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1970, 293 s. Wyd. 2 tamże 1975.

Zarys monograficzny dotyczący związków polskich pisarzy z Paryżem.

Zawartość

Paryska przygoda Jana Kochanowskiego; Mickiewicz – paryskim pielgrzymem; Z różą czerwoną przez Paryż [o J. Słowackim]; „Cień jej chorągwi podartej kulami” [o C.K. Norwidzie]; Rekord Henryka Sienkiewicza [o tłumaczeniu„Quo vadis” na język francuski]; Zapolska na drodze do sławy; Wielka Melpomena w salach Luwru [o S. Wyspiańskim]; Frankofilizm Żeromskiego; Boy; Z międzywojennego dwudziestolecia [M. Pawlikowska-Jasnorzewska, J. Iwaszkiewicz, J. Brzękowski, J. Przyboś].

18. Świat Jerzego Szaniawskiego. [Monografia]. Łódź : Wydawnictwo Łódzkie 1971, 310 s.

19. Moje przygody literackie. [Recenzje]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1972, 335 s.

20. Stanisław Wyspiański. [Monografia]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1976, 150 s. Wyd. 2 tamże 1982.

21. Uśmiech i poezja Jana Sztaudyngera. [Monografia]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1976, 175 s. Wyd. 2 tamże 1984.

Nagrody

Nagroda „Życia Literackiego” w 1977.

22. Boy-Żeleński. Opowieść biograficzna. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978, 384 s. Wyd. 2 uzupełnione tamże 1983.

23. Szczęście Syzyfa. [Monografia]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 175 s.

Dotyczy A. Camusa.

24. Sekrety fredrowskie. [Monografia]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1981, 184 s. Wyd. 2 tamże 1984.

Dotyczy Aleksandra Fredry.

25. Słowacki w oczach krytyka. [Recenzje teatralne]. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury 1983, 152 s.

26. Hierarchie i sylwety. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1985, 226 s.

Zawartość

I. O granicach hierarchii literackich. – II: Tyle zagadek [J. Iwaszkiewicz wobec sztuki teatru]; Los Lechonia; Niezwykłość Choromańskiego; Prekursor współczesności [L. Chwistek]; Myślenie zapalające uczucie [o poezji J. Przybosia]; O złożoności spraw prostych [o twórczości J. Sztaudyngera]; „Co to za nieznajoma twórczość?” [dot. J. Wołoszynowskiego]; Skromność nie popłaca [o twórczości A. Maliszewskiego]; O Tadeuszu Brezie; O Jerzym Zawieyskim; Poezja Romana Kołonieckiego; Stanisław Piętak; O moim ojcu; Helena Wielowieyska [wspomnienie pośmiertne]; Iluminacje Krzysztonia. – III: Nowe spojrzenie na Moliera; Maupassant nieznany; Rewolucja poetycka [o twórczości P. Verlaine'a]; Nasz przyjaciel Claudel; Na grudce ziemi [o F. Halasie]; Karel Krejči [zasługi dla kultury polskiej]; „Droga od rozpaczy do śmierci” [H. Kleist: Książę Homburg].

Przekłady

1. J. Verne: Łowcy meteorów. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1949, 250 s. Wyd. nast: wyd. 2 Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, tamże: wyd. 3 1973, wyd. 4 1979.
2. A. France: Szkice literackie. Wybór i wstęp: M. Żurowski. Warszawa: Czytelnik 1951, 123 s.
3. T. Gautier: Kapitan Fracasse. [Powieść]. Wyd. skrócone dla młodzieży. Red., wstęp i objaśnienie: M. Żurowski. Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, 449 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 t. 1-2 1952, wyd. 3 1953, wyd. 4 1958, wyd. 5 1960, wyd. 6 1967, wyd. 7 1969, wyd. 8 1973, wyd. 9 1977, wyd. 10 1984, wyd. 11 1989, wyd. 12 1990.
4. P.A. Bréal: Huzarzy. Tragikomedia w 3 aktach. „Nowa Wieś1956 nr 16-19, Teatr Ludowy 1962 nr 8/9. Wystawienie: Jelenia Góra , Teatr Dolnośląski 1972.
5. A. Camus: Caligula. Sztuka w 4 aktach. Dialog 1956 nr 7 s. 37-69. Wyd. osobne [b.m. 1956], 62 s. powielone. Wystawienie: Wrocław, Scena Teatru Kameralnego 1970. Przedruk w: A. Camus: Dramaty. Kraków 1987.
6. Stendhal: Racine i Szekspir. Wstęp i przypisy: A. Kotula. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 599 s.
7. M.A. Allévy: Inscenizacja romantyczna we Francji. Przedmowa: Z. Raszewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 211 s.
8. G. Feydeau: Dudek. [Utwór dramatyczny]. Tłumaczenie: J. Kukułczanka, W. Natanson. Prapremiera: Białystok, Teatr im. A. Węgierki 1958. Telewizja Polska 1971.
Wystawiane też pt. „Indor”.
9. P.A. Bréal: Wielkie ucho. [Utwór dramatyczny]. Przeł. J. Macierakowski, W. Natanson. Wystawienie: Teatr Komedia 1963.
10. J. Déval: Piekło Izabeli. [Utwór dramatyczny]. Przeł. J. Macierakowski, W. Natanson. Wystawienie: Łódź, Teatr im. S. Jaracza 1966.
11. W. Weideli: Sprawa. (Sztuka w 3 scenach). Teatr Ludowy 1968 nr 5 s. 19-33.
12. M. Aymé: Księżycowe ptaki. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1969.
13. W. Weideli: Olśniewające słońce niesprawiedliwości. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1971 nr 7 s. 38-75. Telewizja Polska 1974.

Prace redakcyjne

1. S. Jaracz: O teatrze i aktorze. Oprac. i wstęp: W. Natanson. Warszawa: WAF 1962, 160 s.
2. J. Sztaudynger: Supełki. Wybór fraszek i wstęp: W. Natanson. Katowice: Śląsk 1970, 106 s.
3. J. Sztaudynger: Poezje wybrane. Wybór i wstęp: W. Natanson. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974, 149 s.
4. T. Boy-Żeleński: Poezje wybrane. Wybór i wstęp: W. Natanson. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1975, 134 s.
5. J. Lechoń: Poezje wybrane. [Wybór i wstęp:] W. Natanson. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 157 s.
6. P. Verlaine: Poezje wybrane. Wybór i wstęp: W. Natanson. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978, 121 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1957, 1978, 1988.

Inf. rodziny 1998.

Autor o sobie

W. Natanson: Zasadzki tłumaczeń. Życie Literackie 1971 nr 51, przedruk pt. O tłumaczeniu sztuk teatralnych. W: Przekład artystyczny. Wrocław 1975.

Wywiady

Krytyk powinien starać się zrozumieć, nie: potępiać. Rozm. B. Kazimierczyk. Kierunki 1977 nr 16.
Przeciw letargowi. Rozm. S. Atlas. Tygodnik Kulturalny 1984 nr 37.
Świadek naszego stulecia. Rozm. B. Bielawska. Słowo 1994 nr 126.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.

Ogólne

Artykuły

W. Studencki: O Wojciechu Natansonie. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu 1976 nr 14 [dot. eseistyki W. Natansona].
Z. Greń: Natanson. „Życie Literackie1979 nr 27.
Z. Greń: Natanson trzykrotnie. Życie Literackie 1984 nr 28.
R. Popkowicz-Tajchert: Teatrem urzeczony. Kierunki 1984 nr 28.
H. Vogler: Lata osiemdziesiąte Wojciecha Natansona. Teatr 1985 nr 2.
Z. Łączkowski: Odejście Mistrza. Słowo 1996 nr 152.
J. Koprowski: Wojciech Natanson. Gazeta Wyborcza 1998 nr 90.

Chwyty i zachwyty

J.A. Frasik: Chwyty zachwytów. Gazeta Artystów 1935 nr 22.
K. Husarski: Tom szkiców teatralnych. Wiadomości Literackie 1935 nr 9.
Z. Leśnodorski. „Polonista1935 z. 2.

Karol Adwentowicz

S. Marczak-Oborski. „Pamiętnik Teatralny1956 z. 1.

Szkice teatralne

• [A. Stawar] Nemo: Recenzenci i krytycy teatralni. Dialog 1956 nr 5.
E. Żytomirski: Po obu stronach rampy. Twórczość 1956 nr 6.

Aleksander Zelwerowicz

A. Brayer: Książka o Aleksandrze Zelwerowiczu. Teatr i Film 1957 nr 11.
R. Górski. „Pamiętnik Teatralny1958 z. 3/4.

Do trzech razy sztuka

J. Koenig: Krytyk na co dzień. Dialog 1959 nr 2.
Z. Pędziński: Krytyk na widowni. Kamena 1959 nr 11.
S. Hebanowski: Szkice teatralne Wojciecha Natansona. Teatr 1961 nr 3.

Mieczysława Ćwiklińska

S. Gąssowski: O największej z Trapszów. „Nowe Książki1959 nr 16.
• [J. Spiegel] J. Got. „Rocznik Warszawski 1960”.

Godzina teatru

H. Bieniewski: Popularyzacja teatru. Twórczość 1962 nr 4.
A. Grodzicki. „Nowe Książki1963 nr 6.
H. Stefaniuk: Dwie cenne książki. Kamena 1963 nr 15/16 [dot. też oprac. S. Jaracz: O teatrze i aktorze].

Stanisław Wyspiański. Próba nowego spojrzenia

E. Kozikowski: Nowe spojrzenie na Wyspiańskiego. Twórczość 1966 nr 8.
J. Piechocki: Nowa książka o Wyspiańskim. Pomorze 1966 nr 14.
A. Wanat: Natanson o Wyspiańskim. Nurt 1966 nr 7.
J. Kydryński: Próba nowego spojrzenia. Życie Literackie 1969 nr 8.
E. Miodońska-Brookes. „Pamiętnik Literacki1970 z. 4.
L. Eustachiewicz: Dwie książki Wojciecha Natansona. Dialog 1971 nr 1 [recenzja też Stefana Żeromskiego droga do teatru].
Z. Greń: Wielkość wyboru. Życie Literackie 1977 nr 39, przedruk w tegoż: Teatr zamknięty. Kraków, Wrocław 1984.

Godzina dramatu

A. Boska: Teatr i literatura. Nowe Książki 1970 nr 18.
W. Filler: Natansona teatr literacki. Kultura 1970 nr 22.
J. Narbutt. „Tygodnik Powszechny1970 nr 43, przedruk „Więź” 1971 nr 9.
S. Stabryła: Literatura i teatr. Twórczość 1970 nr 11.
J. Narbutt: Nowoczesność myśli niemodnej. Więź 1971 nr 9 [recenzja też Stefana Żeromskiego droga do teatru].

Stefana Żeromskiego droga do teatru

S.W. Balicki: Teatr Żeromskiego. Miesięcznik Literacki 1971 nr 11.
M. Bechczyc-Rudnicka: W klimacie Żeromskiego. Kamena 1971 nr 18.
L. Eustachiewicz: Dwie książki Wojciecha Natansona. Dialog 1971 nr 1 [recenzja też: Stanisław Wyspiański].
D. Knysz-Rudzka: Dramat idei, czyli obrona Żeromskiego. Nowe Książki 1971 nr 11.
J. Narbutt: Nowoczesność myśli niemodnej. Więź 1971 nr 9 [recenzja też Godzina dramatu].

Z różą czerwoną przez Paryż

Z. Florczak: Filia polskiej literatury – Paryż. Nowe Książki 1970 nr 14.
Z. Greń: Swobody pogranicza. Życie Literackie 1970 nr 29.
J. Narbutt: Z Natansonem w Paryżu. „Tygodnik Powszechny1975 nr 47.
W. Zechenter: Róże Paryża. Życie Literackie 1975 nr 38.

Świat Jerzego Szaniawskiego

L. Sokół: Szaniawski wciąż nieznany. Nowe Książki 1971 nr 22.
M. Bechczyc-Rudnicka: Teatr opromieniony poezją. Kamena 1972 nr 18.
S. Stabryła: Spór o Szaniawskiego. „Twórczość1972 nr 7.

Moje przygody literackie

J. Czyżkowski. „Nowe Książki1972 nr 23.
J. Narbutt. „Tygodnik Powszechny1972 nr 48.
M. Pośnik. „Polonistyka1973 nr 6.
A. Rogalski: Przygody literackie Wojciecha Natansona. Nurt 1973 nr 1.
S. Stabryła: Krytyka i wiedza. Twórczość 1973 nr 5.
J. Wegner: Krytyk moralista. Więź 1973 nr 11.

Uśmiech i poezja Jana Sztaudyngera

E.S. Kruszewski: Rówieśnicy. Wiadomości”, Londyn 1977 nr 9.
J. Rogoziński: Dwie strony medalu. Literatura 1977 nr 43.
I. Smolka: Książka przyjaźnią pisana. Nowe Książki 1977 nr 8.

Boy-Żeleński

J. Gondowicz: Tak kochać potrafi byle stróż. Nowe Książki 1978 nr 10.
Z. Greń: Kariera. Życie Literackie 1978 nr 16, przedruk w tegoż: Teatr zamknięty. Kraków, Wrocław 1984.
T.J. Żółciński: Niewyjaśniona zagadka. Argumenty 1978 nr 22.
Z. Greń: Krytyk w haremie. „Życie Literackie1983 nr 47.

Szczęście Syzyfa

Z. Greń: Nad Camusem. Życie Literackie 1980 nr 37, przedruk w tegoż: Teatr zamknięty. Kraków, Wrocław 1984.
J.A. Szczepański: O Camusie po dwudziestu latach. Nowe Książki 1980 nr 18.
E. Kabatc: Bardzo trudny heroizm. Literatura na Świecie 1981 nr 2.
S. Tomala: Humanizm heroizmu cywilnego. Miesięcznik Literacki 1981 nr 5.

Sekrety fredrowskie

Z. Greń: Aktualność Fredry. Życie Literackie 1982 nr 10.
J. Marx: Między szkolarstwem, snobizmem i dziwactwem. Tygodnik Kulturalny 1982 nr 15.
T. Syga: Fredro. Stolica 1982 nr 8.
A. Boska: W stronę Fredry. Nowe Książki 1983 nr 2.
W. Studencki. „Tygodnik Polski1984 nr 16.
B. Riss: Fredro: literatura i teatr. „Kierunki1985 nr 6.

Słowacki w oczach krytyka

Z. Greń: Słowacki dziś. Życie Literackie 1983 nr 35.
M. Troszyński: Juliusza Słowackiego teatr żywy. Nowe Książki 1984 nr 1.

Hierarchie i sylwety

J. Drzewucki: Hierarchizować znaczy porządkować. Życie Literackie 1986 nr 36.
Z. Irzyk: Natanson – przyjaciel pisarzy. Kierunki 1986 nr 35.
H. Pustkowski: Pytania o wartość. Nowe Książki 1986 nr 6.
T. Sołtan: Życie i gra wartości. Słowo Powszechne 1986 nr 104.

S. Jaracz: O teatrze i aktorze

H. Stefaniuk: Dwie cenne książki. Kamena 1963 nr 15/16 [dot. też Godzina teatru].