BIO

Urodzona 28 października 1890 w Zaliskach pod Lwowem; córka Józefa Fischa i Klary z Mannów. Ukończyła studia historyczne na Uniwersytecie Lwowskim, następnie pracowała jako nauczycielka historii w szkołach średnich. Debiutowała w 1912 opowiadaniem pt. Cień, ogłoszonym w „Słowie Polskim” (nr 33; podpisana Herminia Fiszówna). W 1915 w czasie przejściowego pobytu w Wiedniu, spowodowanego wydarzeniami wojennymi, publikowała swoje utwory w „Wiedeńskim Kurierze Polskim”. Od 1918 ogłaszała liczne artykuły literackie i publicystyczne w lwowskich pismach „Gazeta Poranna i Wieczorna” oraz „Gazeta Lwowska”. Wyszła za mąż za Leona Naglera, prawnika w stopniu podpułkownika, później kierownika Inspekcji Komendy Głównej Policji Państwowej (zaginął w 1939). W 1919 doktoryzowała się na Uniwersytecie Lwowskim na podstawie rozprawy pt. Wyprawa Zaliwskiego 1833. W tym samym roku przeniosła się do Warszawy. Kontynuowała współpracę z „Gazetą Poranną i Wieczorną” (tu w 1919-20 i 1922 stały cykl artykułów o tematyce teatralnej pt. Teatralia warszawskie podpisany J. Stycz) oraz „Gazetą Lwowską” (tu w 1919-20 stała rubryka pt. Teatry warszawskie, a w 1923 stały cykl pt. List z Warszawy podpisany J. Stycz). W 1924 nawiązała stałą współpracę z „Echem Warszawskim” (1924-26; tu w 1924-25 recenzje w cyklu pt. Wśród książek i czasopism, w 1924-26 rubryka Na pół serio, w 1925-26 Notatki literackie podpisane J. Stycz), a następnie z „Bluszczem” (1924, 1927-35, 1938; w 1927-30 stała rubryka recenzji pt. Z teatrów podpisana J. Stycz), „Kobietą Współczesną” (1927-28, 1933-34), „Gazetą Polską” (1930-34), „Kurierem Porannym” (1932-35; tu w 1934 cykl recenzji pt. Książki, które warto przeczytać). Równocześnie rozwinęła szeroką działalność społeczno-organizacyjną. W 1927-30 wchodziła w skład Zarządu Związku Zawodowego Literatów Polskich. Była członkiem zarządu, wiceprezesem i kierowniczką wydziału prasowego Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. W 1933 redagowała informacyjno-propagandowy „Almanach Spraw Kobiecych”, a w 1934-36Pracę Obywatelską”, organ Związku. Brała czynny udział w pracach Polskiego PEN Clubu. Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 udała się do Lwowa, zajętego wkrótce przez armię radziecką. Aresztowana przez Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (NKWD) w nocy z 23 na 24 stycznia 1940, spędziła szesnaście miesięcy w więzieniach: na Zamarstynowie (do lipca 1940) i w Horodni na Ukrainie (do marca 1941). Skazana na osiem lat łagru, przebywała kolejno w więzieniach: Kremieńczug, Syzran, Charków, Pietropawłowsk, Karabas, a następnie do czerwca 1941 w łagrze Burma w obwodzie karagandzkim w Kazachstanie. Na mocy amnestii w wyniku układu Sikorski-Majski została zwolniona z obozu i odesłana do Moskwy. Na początku 1942 wstąpiła do Pomocniczej Służby Kobiet przy Armii Polskiej; pracowała w dziale propagandy i prasy. Ewakuowała się wraz z wojskiem na Bliski Wschód; przeszła szlak bojowy 2. Korpusu Polskiego. W Egipcie ukończyła kurs oficerski i otrzymała stopień porucznika, a następnie kapitana. Kontynuując twórczość literacką, publikowała reportaże, wspomnienia i artykuły w czasopismach „Orzeł Biały” (Iran, Irak, Palestyna, Włochy, 1942-43, 1945), „Zew” (Iran, 1942), „W Drodze” (Jerozolima, 1943). Redagowała „Poradnik dla Świetlic i Świetliczanek” (Irak, 1943) oraz miesięcznik Pomocniczej Służby Kobiet „Ochotniczka” (Palestyna, Egipt, Włochy, 1943-46). W 1945-46 współpracowała z wydawanym w języku włoskim w Rzymie kwartalnikiem „Iridion”, poświęconym kulturze polskiej i jej kontaktom z Włochami. W 1945 została odznaczona Krzyżem Zasługi z Mieczami. Od 1946 przebywała w Anglii. W 1947 zamieszkała w Londynie, gdzie prowadziła aktywną działalność organizacyjną i literacką. Pełniła funkcję wiceprezesa Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (ZPPnO). Była inicjatorką serii wydawniczej pt. „Pisarze Żywi” oraz jednym z inicjatorów Domu Pisarza w Londynie. W 1950 otrzymała nagrodę Komitetu Obywatelskiego Pomocy Uchodźcom Polskim w Wielkiej Brytanii, a w 1951 nagrodę ZPPnO za całokształt twórczości. Publikowała artykuły literackie i publicystyczne, recenzje literackie i wspomnienia w wydawanych w Londynie czasopismach „Wiadomości” (1947-57), „Nowa Książka” (1952), „Życie” (1952-53), „Orzeł Biały” (1954-56) oraz w „Dodatku Tygodniowym” „Ostatnich Wiadomości” (Mannheim, 1955). Zmarła 9 października 1957 w szpitalu St. Mary Abbots w Londynie; pochowana na Fulham Nort Sheen Cementary w Richmond.
W 1959 ustanowiono literacką nagrodę im. H. Naglerowej, przyznawaną przez ZPPnO od 1961.

Twórczość

1. Tajemnica. Sztuka w 4 aktach. Prapremiera: Lwów, Teatr Miejski [?] 1917.

Podpisana: J. Stycz.

2. Wyprawa Zaliwskiego 1833. Przewodnik Naukowy i Literacki 1919 z. 1 s. 30-47, z. 2 s. 127-143, z. 3 s. 218-231, z. 4 s. 322-344, z. 5 s. 430-448, z. 6 s. 516-538, z. 7 s. 620-637, z. 8 s. 709-726, z. 9 s. 797-818, z. 10 s. 902-922, z. 11 s. 1029-1045, z. 12 s. 1156-1172.

Rozprawa doktorska.

3. Otwarte oczy. [Wiersze]. Warszawa: Ignis [1921], 88 s.

Podpisane: J. Stycz.

Zawartość

Cykle: Sobie; Porywy; Justitia; Plain-air; Łzy i śmiech Kupidyna.

4. Czarny pies. Powieść zaszczytnie wyróżniona [w konkursie im. G. Zapolskiej w 1924 we Lwowie]. Lwów: Lektor 1924, 240 s.

Podpisana: J. Stycz.

5. Szare godziny. [Wiersze]. Warszawa: Ignis [1924], 61 s.

Podpisane: J. Stycz.

6. Człowiek z więziennej wieży. [Opowiadanie]. Kurier Warszawski 1926 nr 344-358. Przedruk zob. poz. . Wyd. osobne Rzym: Polski Dom Wydawniczy 1946, 83 s.

7. Motyw księżyca. [Opowiadania]. Warszawa, Kraków: Wydawnictwo J. Mortkowicza 1928, 142 s.

Zawartość

Motyw księżyca; Koszula Dejaniry; Człowiek z więziennej wieży [poz. ].

8. Matowa kresa. [Opowiadania]. Warszawa: F. Hoesick 1929 [właśc. 1928], 259 s.

Zawartość

Matowa kresa; Za ramą lustra; Porażka; Zielony kufer; Niepotrzebne wzruszenie; Czyjeś ręce; Przepierzenie; Wesoły Błażek; Niebieski pokój.

Przekłady

estoński

opowiadania Czyjeś ręce: [Przeł.] B. Linde. Olion”, Tartu 1930 nr z VIII.

francuski

[Przeł.] S. Jarocińska-Malinowska. Revue Bleue”, Paryż 1930 nr z XII.

9. Zawalidroga. Powieść. Bluszcz 1929 nr 17-52, 1930 nr 1-14. Wyd. osobne Warszawa, Kraków: Wydawnictwo J. Mortkowicza 1930, 360 s. Wyd. 2 Londyn: Gryf Publications 1957.

Przekłady

francuski

Le trouble fête. L'Homme Libre”, Paryż 1935 [druk w odcinkach].

10. Ludzie prawdziwi. [Powieść]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1934, 64 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1935, wyd. 3 [1936], wyd. 4 1937, wyd. 5 1938, wyd. 6 1939.

11. Obcy człowiek. Sztuka w 3 aktach. Powst. 1935/1936. Rękopis.

Planowane wystawienie sztuki w Teatrze Nowym w Warszawie nie doszło do skutku [inf.: L. Simon: Bibliografia dramatu polskiego 1765-1939. Warszawa 1971].

12. Krauzowie i inni. (Z cyklu: Kariery). Powieść. T. 1-3. Warszawa: J. Mortkowicz 1936, 320 + 275 + 278 s. Wyd. nast.: Rzym: Oddział Kultury i Prasy 2. Korpusu AP [Armii Polskiej] 1946.

Cz. 1 zamierzonego cyklu powieściowego pt.Kariery”.

Przekłady

angielski

[T.] 1. Loves and ambitions. [Przeł. A. Ciołkosz] J. Marek. [Tłumaczenie przejrzane i uzupełnione] H.C. Stevens. London 1954, wyd. nast.: Melbourne 1954, New York 1954.

13. Tu jest Polska. [Utwór dramatyczny w 4 aktach]. Polska Walcząca”, Londyn 1942 nr 52/53, 1943 nr 1-6. Prapremiera: Polski Zespół Dramatyczny w Bagdadzie 1943. Wyd. z podtytułem: Sztuka w 4 aktach. Oprac.: T. Terlecki. Londyn: Gryf Publications 1968, 90 s.

14. Il pane. A cura di A.B. Domenica. [Włochy: b.w.] 1945, 18 [s.].

15. List otwarty do członkiń Rządu W[ielkiej] Brytanii i posłanek w Izbie Gmin z Labour Party. Rzym: Wydz. Prasy i Propagandy 2. Korpusu 1945, 4 s.

Dotyczy potrzeby rzeczywistego równouprawnienia kobiet oraz poszanowania praw człowieka w krajach środkowowschodniej Europy, głównie w Polsce, rządzonych przez reżimy komunistyczne.

Wersja angielska: An open letter to the women members of Parliament of Great Britain and representatives in the House of the Labour Party. [Rome:] Polish Public Relations [1945], 12 s.

16. Ludzie sponiewierani. Opowiadania z Rosji. Rzym: Oddział Kultury i Prasy 2. Korpusu 1945, 100 s.

Zawartość

Cięciwa; Śledztwo; Obłęd i polityka; Dunia; Chaplin w łagrze; Kazachstańskie noce; Chleb.

17. [Wspomnienia z pobytu w więzieniu w 1940]. Druk fragmentów: „Wiadomości”, Londyn: „Rozmowy literackie” w śledztwie. 1947 nr 1 s. 1; Samopoczucie. 1947 nr 12 s. 1; Duch Borisa Pilniaka. 1947 nr 71 s. 2; Humor nie w porę. 1947 nr 80 s. 2; Kłamstwo. 1948 nr 11 s. 2; „Słone jezioro”. 1948 nr 41 s. 2; Przekroczone granice. 1948 nr 50 s. 1.

18. Za zamkniętymi drzwiami. [Cykl powieściowy]. 1953-1957.

[Cz. 1]. Sprawa Józefa Mosta. Londyn: Gryf Publications 1953, 301 s.

Druk fragmentów: W inne czasy. „Kultura”, Paryż 1947 nr 1 s. 60-72; Czerwona linia. „Kultura”, Paryż 1948 nr 15 s. 69-86; Musiał wszystko powiedzieć. „Wiadomości”, Londyn 1949 nr 20 s. 1; Kłopoty z Elżbietą Millerową. „Wiadomości”, Londyn 1950 nr 36 s. 2; Wizyty. „Życie”, Londyn 1950 nr 27 s. 3-4.

[Cz. 2]. Wierność życiu. Powst. 1957. Wyd.: Oprac. i wstępem opatrzył T. Terlecki. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1967, 237 s.

Data powstania wg inf.: W. Wohnout: O twórczości Herminii Naglerowej. „Orzeł Biały”, Londyn 1957 nr 43.

19. Kazachstańskie noce. [Opowiadania]. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas 1958, 223 s.

Zawartość

Kazachstańskie noce [poz. ]; Przekroczone granice [por. poz. ].

20. Wspomnienia o pisarzach. Przygotowała do druku: M. Danilewiczowa. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1960, 95 s.

Szkice powstałe w pierwszej redakcji w 1944-1946 i drukowane w wydawanych we Włoszech czasopismach: „Dziennik Żołnierza APW [Armii Polskiej na Wschodzie]”, „Na Szlaku Kresowej”, „Ochotniczka”, „Orzeł Biały”. W drugiej redakcji powstałe w 1952-1957 i drukowane w czasopismach: „Nowy Świat” (Nowy Jork), „Ostatnie Wiadomości”, (Mannheim), „Robotnik” (Londyn).

Zawartość

Sybirak – Legionista – Prezes [W. Sieroszewski]; Cierpienia i zwycięstwa pisarza [S. Żeromski]; Bezkompromisowy [A. Strug]; Pisał nie śpiesząc się [W. Berent]; Autor „Pałuby” [K. Irzykowski]; Przyjaciel z innego wymiaru [B. Leśmian]; Człowiek znika bez śladu [M. Jehanne-Wielopolska]; Czy nie za szybko zapomniany? [J. Kaden-Bandrowski]; Z rodu polskich humanitarystów [M. Dąbrowska].

Przekłady

1. L. Perutz, P. Franck: Cud Ulama Singh'a. [Powieść]. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1925], 158 s.
Przekład podpisany: J. Stycz.

Prace redakcyjne

1. Almanach spraw kobiecych. Informacje, postulaty, zagadnienia. Red. H. Naglerowa. Warszawa: Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet 1933, 239 s.
2. Mickiewicz żywy. Książka zbiorowa wyd. staraniem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Red. i przedmowa H. Naglerowa. Londyn: B. Świderski 1955, 236 s.
3. Wyspiański żywy. Książka zbiorowa wyd. staraniem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Red. H. Naglerowa. Londyn: B. Świderski 1957, 230 s.

Omówienia i recenzje

Wywiady

Rozmowa z Herminią Naglerową o „Zawalidrodze. Rozm. M. Morozowicz-Szczepkowska. Świat Kobiecy 1930 nr 12.
Rozmowy z pisarzami. U Herminii Naglerowej. Kultura 1932 nr 18.

Słowniki i bibliografie

P. Grzegorczyk: Twórcy i badacze kultury zmarli w 1957 r. „Kultura i Społeczeństwo1958 nr 3.
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 22 cz. 3 z. 93. Wrocław; Kraków 1977 (A. Hutnikiewicz).
• [J. Zieliński] J. Kowalski: Leksykon polskiej literatury emigracyjnej. Lublin* 1989, wyd. 2 tamże 1990.
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).
Słownik badaczy literatury polskiej. T. 3. Red.: J. Starnawski. Łódź 2000 (J. Starnawski).

Ogólne

Artykuły

M. Kuncewiczowa: Niedyskrecje o niektórych pisarkach. Kobieta Współczesna 1932 nr 37.
Z. Kozarynowa: Pani Herminia. Wiadomości”, Londyn 1957 nr 48.
S. Podhorska-Okołów: Wspomnienie o Heminie Naglerowej. Twórczość 1957 nr 12.
L. Rubel: Śp. Herminia Naglerowa. Orzeł Biały”, Londyn 1957 nr 42.
W. Wohnout: O twórczości Herminii Naglerowej. Orzeł Biały”, Londyn 1957 nr 43.
E. Kozikowski: Herminia Naglerowa. W tegoż: Między prawdą a plotką. Kraków 1961.
J. Surynowa-Wyczółkowska: Herminia Naglerowa. Głos Kobiet”, Londyn 1973 nr 72.
• [R. Czarnecki] A. Wołyński: Zapomniana rocznica. Obecność* 1987 nr 20, przedruk „Akces*” 1988 nr 2.
B. Kazimierczyk: Sprawa Naglerowej. „Odrodzenie1988 nr 32.
W. Mikulec: Paradoks nieobecności Herminii Naglerowej. W setną rocznicę urodzin. Koniec Wieku 1990 nr 1.
A. Clarke: Świat Herminii Naglerowej. Nowa Okolica Poetów 1999 nr 2.

Otwarte oczy

S. Kołaczkowski. „Przegląd Warszawski1921 nr 1.
I. Wieniewska: Wędrówki beduińskie. Gazeta Wieczorna 1921 nr 5663.

Motyw księżyca

H. Drzewiecki. „Wiadomości Literackie1928 nr 36.
S. Podhorska-Okołów: Na progu niewiadomego. Bluszcz 1928 nr 22.
M.J. Toporowski: Współczesna romantyczność. Głos Prawdy 1928 nr 246.

Matowa kresa

H. Drzewiecki. „Wiadomości Literackie1929 nr 13.
S. Podhorska-Okołów: Tragizm konieczności. Bluszcz 1929 nr 38.

Zawalidroga

S. Jarocińska-Malinowska. „Pamiętnik Warszawski1930 nr 4/5.
L. Piwiński. „Wiadomości Literackie1930 nr 18.
W. Wohnout. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1957 nr 238.
H. Żurkowska. „Orzeł Biały”, Londyn 1957 nr 16/17.

Zob. też Wywiady.

Ludzie prawdziwi

M.J. Wielopolska. „Kurier Poranny1934 nr 120.

Krauzowie i inni

J. Andrzejewski: W progu cyklu powieściowego. Prosto z Mostu 1936 nr 14.
E. Breiter: Dzieje rodziny galicyjskiej. Wiadomości Literackie 1936 nr 15 [recenzja t. 1].
E. Breiter: Powieść o triumfującym mieszczaństwie. Wiadomości Literackie 1936 nr 45 [recenzja t. 2-3].
S. Flukowski. „Droga1936 nr 7.
S. Podhorska-Okołów: Powieść o dawnej Galicji. Polska Zbrojna 1936 nr 119.
K. Wyka: Mieszczańskie kariery. Tygodnik Ilustrowany 1936 nr 37, przedruk w tegoż: Stara szuflada. Kraków 1967.
S. Podhorska-Okołów: Afirmacja człowieka. Bluszcz 1937 nr 1.
Herminia Naglerowa po angielsku. Wiadomości”, Londyn 1954 nr 35 [omówienie głosów prasy angielskiej dot. tłumaczenia Krauzowie i inni, t. 1].
T. Sułkowski: Laur dla „Krauzów. Wiadomości”, Londyn 1957 nr 48.
A. Woldan: Powieść rodzinna i opowieść o dniach ostatnich w literaturze międzywojnia. Herminia Naglerowa: „Krauzowie i inni”. W tegoż: Mit Austrii w literaturze polskiej. Kraków 2002.

Tu jest Polska

W. Günther. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1970 nr 54.
S. Legeżyński. „Gazeta Niedzielna”, Londyn 1970 nr 25.
I. Wieniewski: Dramat – dokument. Tydzień Polski”, Londyn 1970 nr 8.

Ludzie sponiewierani

J. Bielatowicz: Literatura polska wraca do prozy. Na Szlaku Kresowej”, Włochy 1945 nr 7.
G. Herling-Grudziński: Na krawędzi człowieczeństwa. Orzeł Biały”, Włochy 1945 nr 29, przedruk w tegoż: Wyjścia z milczenia. Warszawa 1993.

Za zamkniętymi drzwiami

Z. Broncel: Więzienne „Noce i dnie. Kultura”, Paryż 1953 nr 12 [dot. Sprawa Józefa Mosta].
J. Ostrowski: Powieść z prawdziwego zdarzenia. Orzeł Biały”, Londyn 1953 nr 33 [dot. Sprawa Józefa Mosta].
S. Zahorska. „Wiadomości”, Londyn 1953 nr 32 [dot. Sprawa Józefa Mosta].
M. Czapska: Nie podnosząc głosu. Wiadomości”, Londyn 1967 nr 28 [dot. Wierność życiu].
M. Czuchnowski: Profil w złotych gałązkach. Tydzień Polski”, Londyn 1967 nr 18 [dot. Wierność życiu].
J. Surynowa-Wyczółkowska: Ostatnia książka Herminii. Tydzień Polski”, Londyn 1967 nr 27 [dot. Wierność życiu].
T. Terlecki: Naglerowa po dziesięciu latach. Na Antenie”, Monachium 1967 nr 56 [dot. Wierność życiu].

Kazachstańskie noce

H. Siewierski: Kazachstańskie noce . W tegoż: Spotkanie narodów. Paryż 1984.

Wspomnienia o pisarzach

Z. Kozarynowa: Naglerowa o pisarzach. Wiadomości”, Londyn 1960 nr 48.
K. Wierzyński: Wspomnienia Herminii Naglerowej o pisarzach dwudziestolecia. Tydzień Polski”, Londyn 1961 nr 12, przedruk w tegoż: Szkice i portrety literackie. Warszawa 1990.