BIO

Urodzony 26 kwietnia 1948 w Makowie Mazowieckim; syn Kazimierza Staniszewskiego i Janiny z Chodnickich, kierowców samochodowych. Od 1962 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w Makowie Mazowieckim; w 1966 zdał maturę. Następnie studiował filologię polską na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu. Od 1969 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1973 ożenił się z Haliną Tychoniuk, adwokatką. Po uzyskaniu magisterium w 1974, został zatrudniony w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Olsztynie na stanowisku asystenta. Debiutował w tymże roku artykułem Stefan Żeromski – kobiety jego życia na łamach „Panoramy Północy” (nr 44); z pismem tym współpracował do 1981 (tu w 1974-75 szkice biograficzne, m.in. w cyklach: Kobiety ich życia, Mężczyźni ich życia, Dzieci sławnych ludzi, Dzieci sławnych ojców, Dzieci wielkich ojców, Małe sprawy wielkich ludzi). Za swój debiut krytycznoliteracki uważa recenzję powieści Henryka Panasa pt. Krew na śniegu, opublikowaną w 1977 na łamach „Odry” (nr 3). Artykuły i recenzje publikował też w tym czasie w „Nowych Książkach” (1977-90), „Nowym Wyrazie” (1977-81), „Tygodniku Kulturalnym” (1977-83), „Warmii i Mazurach” (1977-88), „Gazecie Olsztyńskiej” (1978-83), „Kontrastach” (Białystok; 1978-84) i „Faktach” (1979-86). Należał do Koła Młodych przy Związku Literatów Polskich (ZLP) w Olsztynie (w 1978-81 prezes koła). Szkice i rozprawy naukowe, głównie na temat polskich tradycji literackich i kulturalnych na Warmii i Mazurach, a później także dotyczące problematyki folklorystycznej ogłaszał m.in. w czasopismach „Literatura Ludowa” (od 1975), „Acta Universitatis Nicolai Copernici” (od 1977), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” (od 1978). W 1978 doktoryzował się na UMK na podstawie rozprawy pt. Struktura gatunkowa poematu dygresyjnego (promotor prof. Antonina Bartoszewicz). W 1978-89 był zatrudniony jako adiunkt w Zakładzie Bibliotekoznawstwa WSP w Olsztynie. W 1987 habilitował się na Uniwersytecie Wrocławskim na podstawie rozprawy pt. Tradycja czarnoleska na Mazurach. W 1988 został członkiem ZLP. Od 1990 pracował w Instytucie Filologii Polskiej Wydziału Humanistycznego WSP, w 1990-93 pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego, a w 1993-99 rektora WSP. W 1995-99 był redaktorem naczelnym „Zeszytów Naukowych WSP w Olsztynie”. W 1999 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. W 1999-2002 oraz ponownie w 2002-2005 pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (do którego zostało włączone WSP.) Następnie objął obowiązki dyrektora Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej tegoż uniwersytetu. Został redaktorem naczelnym zeszytów naukowych Instytutu pt. „Media, Kultura, Komunikacja Społeczna”, wydawanych w Olsztynie od 2005. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1999). Mieszka w Olsztynie.

Twórczość

1. Tradycja czarnoleska na Mazurach. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego 1986, 278 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Nagrody

Nagroda im. Z. Glogera, przyznana przez redakcję „Kontaktów” i Urząd Wojewódzki w Łomży w 1987.

Zawartość

Cz. I. Pieśni i psalmy Jana Kochanowskiego w kancjonale mazurskim Jerzego Wasiańskiego: Geneza i struktura kancjonału mazurskiego; Kancjonał mazurski jako dokument oddziaływania spuścizny czarnoleskiej na twórczość poetów i tłumaczy; Zestaw czarnoleskich pieśni i psalmów; Pojęcie formuły, stereotypu językowego i pola stylistycznego; O obecności czarnoleskich motywów Dawidowych; Od rymu do formuły. Na przykładzie recepcji pieśni „Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary”...; Analiza pola stylistycznego słów-kluczy: „niebo” – „noc” – „ręka” – „droga”. – Cz.II. Recepcja spuźcizny czarnoleskiej w latach 1795-1939: Jan Kochanowski i jego twórczość w dwugłosie polsko-niemieckim (1795-1840); Spuścizna czarnoleska na łamach „Przyjaciela Ludu Łęckiego" (1842-1845); Kochanowski na łamach pism redagowanych przez Antoniego Gąsiorowskiego (1849-1869); Obecność Kochanowskiego na łamach gazet i kalendarzy (1875-1902); Spuścizna czarnoleska jako argument w dyskusjach o charakterze narodowym (1906-1914); O trwałości tradycji czarnoleskiej w okresie międzywojennym (1920-1939).

2. Życie w parterze. Szkice o młodym reportażu. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1987, 228 s.

Zawartość

Beznadziejna teoria prawdy”. Od ideału do stereotypu; „... Zobaczyć Polskę tak, jak jej jeszcze nikt nie widział...”. Świadkowie; „Abyśmy robili nie to, co chcemy, tylko to, co jest możliwe właśnie w danej chwili do zrobienia”. Nadgorliwi; „Bieda z nędzą i z fasonem”. Czekając na śmierć wiochy: „Prawdę ludzie mówią: nie przesadza się starych drzew”. Wśród obcych; „Dawniej w styczniu, w lutym chłop spał i spał. Teraz przybyły nowe zajęcia”. Wśród swoich; „Współczesny polski robotnik to ciągle ubrana w kombinezon wiejska mentalność”. Neoprodukcyjniaki; „My będziemy robić porządki na górze, a wy róbcie na dole”. Władza; „Żeby móc żyć po ludzku, do końca trzeba być wśród żywych”. Rodzina: „Ojcowie i dzieci” (konto +); „Ojcowie i dzieci” (konto -); Matki, żony, kochanki.

3. Nasz kochany Jan Kochanowski. Tradycja czarnoleska w zaborze pruskim 1795-1939. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1988, 255 s.

Zawartość

Jan Kochanowski i jego twórczość w dwugłosie polsko-niemieckim (1795-1834); Spuścizna czarnoleska na łamach leszczyńskiego „Przyjaciela Ludu” i „Przyjaciela Ludu Łeckiego” (1834-1849); Regionaliści o Janie z Czrnolasu (1849-1883); Kochanowski na co dzień i od święta (1884-1914); O trwałości spuścizny czarnoleskiej w Prusach Wschodnich (1920-1939).

4. Ojców mowy, ojców wiary. Historia i współczesność na łamach „Gazety Olsztyńskiej” 1886-1939. Warszawa: Książka i Wiedza 1989, 319 s.

Zawartość

Ojczyzną drogą dziś chata nasza, nie wpuścimy do niej żadnego Judasza”. Jan Liszewski. Okres 1886-1891; „Pracowałeś, jakeś umiał dla Polski...”. Seweryn Pieniężny – senior. Okres 1891-1903; „Znaczny przyrost nowych czytelników dodaje nam otuchy do dalszej pracy”. Władysław Pieniężny. Okres 1903-1914; „Runęły stare formy, ale treść pozostała”. Joanna Pieniężna, Stanisław Nowakowski, Seweryn Pieniężny – junior, Ludwik Łydko. Okres 1914-1920; „Pytają się czasem, czy jestem Polakiem. Odpowiadam, że jestem pruskim obywatelem”. Kazimierz Jaroszyk, Seweryn Pieniężny – junior. Okres 1921-1928; „Polska Matka nasza, nie wolno mówić o Matce źle”. Wacław Jankowski, Seweryn Pieniężny – junior. Okres 1928-1939.

5. Gazeta Olsztyńska” 1886-1939. Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur 1991, [20] k.

6. Ziemia serdecznie znajoma. Szkice o poezji Aleksandra Rymkiewicza. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1994, 157 s.

Zawartość

Aleksandra Rymkiewicza spotkania w czasie i przestrzeni; Polska historia o ziemi i ludziach. Kraj – naród – prowincja; Poetycka przypowieść o trzech żywiołach: ogniu, wodzie i czasie; Słowo i pieśń. Aleksandra Rymkiewicza poezja o poezji.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

O charakterze elementów gawędowych w „Beniowskim” Juliusza Słowackiego. (Komparatystyczne spojrzenie na narrację poematów dygresyjnych). Acta Universitatis Nicolai Copernici 1977 z. 81 s. 31-55.
O roli form pamiętnikarskich i satyrycznych w strukturze narracji poematu dygresyjnego. Prace Naukowo-Badawcze Zakładu Filologii Polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie 1978 s. 39-59.
O postawach autora osobowego w poemacie dygresyjnym. Acta Universitatis Nicolai Copernici 1979 z. 109 s. 3-17.
O potrzebie nowoczesnej folklorystyki. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1979 nr 2 s. 205-215.
Kult Jana Kochanowskiego na Mazurach w latach 1741-1939. Regiony 1980 nr 3 s. 24-73.
Dezintegracji motyw zbanalizowany. W: Suplement. Almanach olsztyńskich środowisk młodoliterackich. Olsztyn 1981 s. 149-160.
Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu” Słowackiego a „Wędrówki Childe Harolda” Byrona. (Model podróży romantycznej). Litteraria 1981 s. 7-25.
Polska tradycja kulturalna, literacka i ludowa na łamach prasy mazurskiej (1875-1914). Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1981 nr 2/4 s. 287-322.
Konwencja i recepcja. Poemat dygresyjny i jego twórcy z perspektywy 150 lat. Litteraria 1982 nr 14 s. 75-95.
Obecność formuły czarnoleskiej w twórczości mazurskich tłumaczy i poetów. Literatura Ludowa 1983 nr 4/5 s. 41-60.
Obraz Polski i Polaków na łamach prasy i kalendarzy mazurskich (1842-1914). Przegląd Humanistyczny 1983 nr 1/2 s. 123-145.
Sprawy mniejszości narodowych na łamach „Gazety Olsztyńskiej” w latach 1921-1928. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1983 nr 1 s. 35-64.
Dom” w przestrzeni hierofanicznej Kalevali. Literatura Ludowa 1984 nr 4/6 s. 21-31.
Obecność tradycji czarnoleskiej w tłumaczeniach pieśni niemieckich poetów (XV-XIX w.) zamieszczonych w kancjonale mazurskim. Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 1984 s. 129-162.
Tradycja, kultura i oświata polska na łamach „Gazety Olsztyńskiej” za czasów Władysława Pieniężnego (1903-1914). Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1987 nr 2 s. 289-316.
Twórczość Józefa Ignacego Kraszewskiego o tematyce litewskiej i jej odbicie na łamach prasy polskiej. Studia i Materiały Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie 1991 nr 29 s. 7-28.
Z badań nad kształtowaniem się stereotypu Niemca i Polaka w prasie polskiej w zaborze pruskim na przełomie XIX i XX wieku. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 1991 t. 79 s. 95-117.
Kształtowanie się wizerunku społeczności Mazur i Warmii na łamach prasy polskiej w latach 1848-1870. W: Prusy Wschodnie w polskiej opinii publicznej XIX i XX wieku. Olsztyn 1992 s. 71-96.
Materiały Kolbergowskie na łamach prasy polskiej po roku 1840. Literatura Ludowa 1992 nr 2 s. 47-57.
Problematyka wileńska na łamach „Słowa na Warmii i Mazurach” (1952-1982). W: Wilno – Olsztyn. Olsztyn 1992 s. 39-53.
Trójca powieściopisarzy w ludowej tradycji i kulturze mieszkańców zaboru pruskiego. W: Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy. Warszawa 1992 s. 49-64.
Wojciech Kętrzyński na łamach prasy pomorskiej i wielkopolskiej w latach 1864-1873. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1992 nr 1 s. 47-60.
Obraz Niemiec i Niemców w korespondencji prasowej Józefa Ignacego Kraszewskiego (1871-1883). „Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia1993 t. 114 s. 155-175.
Z dziejów recepcji Mickiewiczowskiej w zaborze pruskim w latach 1840-1870. W: Mickiewicz. Białystok 1993 s. 285-305.
Materiały dotyczące życia i twórczości Adama Mickiewicza opublikowane na łamach „Gazety Grudziądzkiej” w latach 1897-1914. W: Kresy i pogranicza. Olsztyn 1995 s. 161-177.
Problematyka mazurska na łamach „Gazety Grudziądzkiej” w latach 1897-1914. W: Polska opinia publiczna wobec Prus wschodnich w XIX i XX wieku. Olsztyn 1997 s. 69-93.

Prace redakcyjne

1. Zwierza gwiazda. Antologia opowiadań o Warmii i Mazurach. Wybór, wstęp i posłowie: A. Staniszewski. Olsztyn: Pojezierze 1985, X, 448 s.
2. Z. Morawska: Na zgliszczach zakonu. Powieść dla młodzieży. Wstęp i oprac. literackie: A. Staniszewski, T. Zienkiewicz. Olsztyn: Zodiak 1989, 156 s.
3. J. Papi: Z czasów Jadwigi i Jagiełły. Powieść na tle historycznym. Wstęp i oprac. historyczno-literackie: A. Staniszewski i T. Zienkiewicz. Olsztyn: Zodiak 1989, 190 s.
4. Prusy Wschodnie w polskiej opinii publicznej XIX i XX wieku. Redakcja naukowa: Z. Fras, A. Staniszewski. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1992, 145 s.
5. Studia i szkice o literaturze współczesnej. Redakcja naukowa: A. Staniszewski. Olsztyn: Wydawnictwo Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1992, 132 s.
6. Wilno – Olsztyn. Kontynuacje tradycji kulturalnej. Redakcja naukowa: A. Staniszewski. Olsztyn: Wydawnictwo Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1992, 116 s.
7. Kresy i pogranicza. Historia, kultura, obyczaje. Redakcja naukowa: Z. Fras, A. Staniszewski. Olsztyn: Wydawnictwo Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1995, 266 s.
8. Rok pruski. Życie codzienne wsi polskiej na przełomie XIX i XX w. w świetle korespondencji prasowych. Wstęp, wybór: A. Staniszewski. Olsztyn: Wydawnictwo Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1995, XVIII, 339 s.
9. Studia i szkice o twórczości Czesława Miłosza. Pod red. A. Staniszewskiego. Olsztyn: Wydawnictwo Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1995, 148 s.
10. Podróżujący Polacy w XIX i XX wieku. Pod red. N. Kasparka i A. Staniszewskiego. Wprowadzenie: S. Kalembka. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1996, 221 s.
11. Biografia i historia. Studia i szkice o związkach literatury z przeszłością. Pod red. A. Staniszewskiego i K.D. Szatrawskiego. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1997, 255 s.
12. Polska opinia publiczna wobec Prus Wschodnich w XIX i XX wieku. Pod red. N. Kasparka, A. Staniszewskiego. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1997, 132 s.
13. Folklor i pogranicza. Pod red. A. Staniszewskiego i B. Tarnowskiej. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1998, 297 s.
14. Literackie strategie lat dziewięćdziesiątych. Przełomy, kontynuacje, powroty. Pod red. L. Hul i A. Staniszewskiego. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 2002, 174 s.
15. Swojskość i obcość. O kategorii tożsamości w piśmiennictwie polskim na przełomie wieków. Prace literaturoznawcze poświęcone pamięci doktor Małgorzaty Żarczyńskiej. Pod red. A. Staniszewskiego i J. Chłosty-Zielonki. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 2004, 235 s.
16. Regionalne, narodowe, uniwersalne. Literatura i media w perspektywie komparatystycznej. Red.: G. Borkowska, B. Darska, A. Staniszewski. Olsztyn: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 2005, 270 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2000.

Życie w parterze

Z. Chojnowski: Świadectwo kryzysu. Życie Literackie 1988 nr 19.
R. Ciemiński: Szkice o (młodym) fakcie. Nowe Książki 1988 nr 6.
K. Goldbergowa: Opisanie reportażu. Prasa Polska 1988 nr 4.
A. Nowak: Ważna książka krytyczna. Argumenty 1988 nr 36.

Nasz kochany Jan Kochanowski

A. Nowak: Uczono się polskiego! ...” „Argumenty 1989 nr 20.
T. Kulak: Poeta z kancjonałów, gazet i ludowych kalendarzy. Nowe Książki 1990 nr 1.
W. Smaszcz: Dziedzictwo czarnoleskiej spuścizny. Kierunki 1990 nr 4.

Ziemia serdecznie znajoma

K.D. Szatrawski. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie1995.
A.K. Waśkiewicz: Dobroduszny i prawy?Wiadomości Kulturalne1995 nr 51.

Zwierza gwiazda

Z. Chojnowski: Pożegnanie z tematem regionalnym. Miesięcznik Literacki 1987 nr 2/3.