BIO
Urodzony 2 lipca 1908 w Aleksandrowsku (obecnie obwód ługański) na Ukrainie; syn Michała Sokorskiego, nauczyciela gimnazjalnego, i Katarzyny z domu Poleskiej Szczypiłło. W 1912 wraz z rodziną przeniósł się do Kalisza, a potem do Warszawy. Po wybuchu I wojny światowej przebywał na Krymie (niedaleko Jałty) u dziadka Platona Poleskiego Szczypiłło. W 1918 powrócił do Warszawy i uczęszczał do Gimnazjum Wojciecha Górskiego. W 1923 został członkiem Związku Polskiej Młodzieży Socjalistycznej (ZPMS). Po objęciu przez ojca w 1924 stanowiska dyrektora Gimnazjum im. M. Konopnickiej w Łomży, przeprowadził się do tego miasta i kontynuował naukę w Gimnazjum im. T. Kościuszki; był współorganizatorem gimnazjalnego koła ZPMS. W 1926 zdał maturę i do 1930 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim (UW); studiów nie ukończył. Prowadził aktywną działalność polityczną: przewodniczył warszawskiemu oddziałowi Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (1926), należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie” (w 1926-27 przewodniczący), Komunistycznej Partii Polski (KPP) (od 1927) i jednocześnie z polecenia partii do Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewica (PPS-Lewica, w 1929-31 sekretarz generalny). W 1927 ożenił się z Marią Święcką, działaczką partyjną (rozwód w 1946). W 1929 został aresztowany i skazany na trzy miesiące więzienia (za udział w organizowaniu akcji wyborczej do parlamentu regionalnego na Śląsku). Współpracował z organem prasowym PPS-Lewicy „Robociarz” (1929-31), w którym ogłaszał artykuły publicystyczne i propagandowe. Debiutował jako prozaik w 1931 na łamach „Miesięcznika Literackiego” (nr 18) reportażem literackim pt. Górny Śląsk (podpisanym: J.W. Sokal). Aresztowany ponownie w 1931 (za udział w II Kongresie PPS-Lewicy i współpracę z KPP), na procesie w Łodzi w 1933 został skazany na pięć lat więzienia. W tym czasie zaczął pisać powieść Rozdarty bruk. Zwolniony z więzienia w styczniu 1936 (na mocy amnestii), kontynuował działalność polityczną w KPP; z ramienia tej partii współpracował z prasą lewicową; pod pseudonimem Andrzej Sokora pisał artykuły m.in. do „Dziennika Popularnego” (1936-37) i „Sygnałów” (1936-39). Rozpoczął studia w zakresie orientalistyki na UW (nieukończone). W listopadzie 1938 został po raz trzeci aresztowany pod zarzutem współpracy z KPP i przez kilka miesięcy, do umorzenia śledztwa, był więziony na Pawiaku. Po wybuchu w 1939 II wojny światowej służył w Robotniczej Brygadzie Obrony Warszawy. W połowie września udał się na wschód i dotarł do Kowla zajętego przez wojska radzieckie. Pracował jako kolejarz. Od 1941 był członkiem Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii Bolszewików. W maju tegoż roku został skierowany na kursy partyjne Kominternu (tzw. wyższy kurs szkoły związkowej) w szkole politycznych pracowników kolejowych w Moskwie i uzyskał stopień lejtnanta. Po rozpoczęciu wojny niemiecko-radzieckiej pracował w przemyśle zbrojeniowym najpierw w Charkowie, a potem kolejno w Sarepcie pod Stalingradem (jesienią 1941) i w Tbilisi (wiosną 1942). Na stanowisku instruktora Zarządu Politycznego Kolei Południe nadzorował zabezpieczanie wojskowych transportów kolejowych oraz prowadził działalność polityczną i propagandową wśród podległych mu robotników i rozrzuconych po Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) Polaków. Wielokrotnie odbywał długie podróże po południowych republikach Związku Radzieckiego. W lutym 1943 został wezwany do Moskwy i brał udział w organizowaniu Związku Patriotów Polskich (ZPP): był członkiem prezydium Zarządu Głównego ZPP oraz współredaktorem „Wolnej Polski”, organu prasowego związku. W kwietniu tegoż roku otrzymał awans na podpułkownika i nominację na zastępcę (do spraw politycznych) dowódcy 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki (później 1. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR). W maju wyjechał do Sielc i uczestniczył w formowaniu polskiej dywizji. W tym czasie zawarł związek małżeński z Haliną Snarską, żołnierzem 1. Samodzielnego Batalionu Kobiecego im. E. Plater (rozwiedzeni). Brał udział w bitwie pod Lenino (odznaczony krzyżem Virtuti Militari i radzieckim Orderem Lenina). W końcu listopada 1943, w czasie sporów ideologicznych wśród kierownictwa 1. Korpusu i ZPP, został odsunięty od służby wojskowej, wykluczony z Prezydium ZPP, a następnie na krótko aresztowany. Zwolniony, wyjechał z nakazem pracy do Gruzji (jako działacz związków zawodowych). W listopadzie 1945 powrócił do Polski. Został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i członkiem Krajowej Rady Narodowej (do 1947). Zamieszkał w Warszawie, gdzie objął stanowisko sekretarza Komisji Centralnej Związków Zawodowych (1945-48; pełnił też funkcję przewodniczącego Rady Szkół Wyższych w1946-48) i prezesa Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (1945-48). Był posłem na Sejm Ustawodawczy (1947-52) i Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) (1952-56). Od 1948 pracował w Ministerstwie Kultury i Sztuki, najpierw w randze podsekretarza stanu, a w 1952-56 ministra. W grudniu 1948, na I zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), wszedł w skład Komitetu Centralnego (KC) jako zastępca członka KC (do 1976). Był jednym z inicjatorów zorganizowanego w styczniu 1949 w Szczecinie Zjazdu Pisarzy Polskich i autorem referatu programowego, postulującego realizm socjalistyczny. Działalność polityczną łączył z pracą dziennikarską i literacką; artykuły z zakresu publicystyki kulturalnej, krytyki oraz teorii literatury i sztuki ogłaszał m. in. w „Kuźnicy” (1946-50), „Odrodzeniu” (1947-49), „Materiałach do Studiów i dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki” (1950-53), „Przeglądzie Kulturalnym” (1952-63; członek kolegium redakcyjnego) i w „Życiu Literackim” (od 1953; w 1979-80 cykl felietonów pt. Co słychać w Warszawie). W 1955 ożenił się z Barbarą Klimkiewicz, aktorką (rozwód w 1964). Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP) i Związku Literatów Polskich (od 1956). W 1956 został mianowany przewodniczącym Komitetu do Spraw Radiofonii „Polskie Radio”, a w 1960 przewodniczącym Komitetu do Spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja” (do 1972). Prowadził też w radiu od 1957 cykliczną audycję pt. Radioproblemy, a następnie od 1972 Felieton kulturalny. W 1964 zawarł związek małżeński z Wiesławą Fedorońko, lingwistką i dziennikarką. W 1965-76 był posłem na Sejm PRL. W 1966-90 pełnił funkcję redaktora naczelnego „Miesięcznika Literackiego”. Artykuły, felietony, wspomnienia, opowiadania i dramaty publikował m.in. w „Dialogu” (1958-76, z przerwami), „Kulturze” (1963-78; od 1964 członek zespołu redakcyjnego), „Szpilkach” (od 1971, z przerwami), „Za Wolność i Lud” (1975-83; przewodniczący rady redakcyjnej z ramienia Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, ZBoWiD), „Ekranie” (1976-80; tu m.in. w 1978-80 cykl felietonów pt. Tradycja i kontynuacja), „Argumentach” (1977-80; m.in. w 1979 cykl wspomnień pt. Sylwetki), „Expressie Wieczornym” (1979-81, m.in. cykle felietonów w 1979-80 pt. Co słychać w Warszawie? i w 1980-81 Z lewej trybuny). W 1972 przeszedł na emeryturę. W 1976/77 wykładał politykę kulturalną na UW. W 1977 był kierownikiem literacko-artystycznym Zespołu Filmowego „Profil”. W 1979 otrzymał nagrodę im. B. Prusa przyznaną przez SDP za całokształt publicystyki. W 1980-83 pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego ZBoWiD, a w 1982-90 prezesa Narodowej Rady Kultury. W 1988 został mianowany generałem brygady w stanie spoczynku. W tymże roku otrzymał nagrodę literacką Ministra Obrony Narodowej. Odznaczony m.in. Orderem Sztandarem Pracy I klasy (1954), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964), Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1979), tytułem honorowym „Zasłużony dla Kultury” (1989). Zmarł 2 maja 1999 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Twórczość
1. Rozdarty bruk. Powieść. Warszawa: M. Fruchtman 1936, 270 s.
2. Czego chce PPR dla klasy robotniczej. [Broszura propagandowa]. Warszawa: Książka 1946, 23 s.
3. Przewodnik dla Rad Zakładowych. Warszawa: Książka 1947, 219 s.
4. Sprawy ruchu zawodowego. Przedmowa: O. Szechter. Warszawa: Czytelnik 1947, 91 s.
5. Sztuka w walce o socjalizm. [Zbiór artykułów]. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1950, 287 s.
Zawartość
Przekłady
czeski
6. Dziennik podróży. Dwa miesiące w Chinach. Warszawa: Czytelnik 1954, 243 s.
7. Zakręty. (Sztuka w 3 aktach z prologiem). „Dialog” 1958 nr 5 s. 5-28.
8. Grubą kreską. Dialogi o sztuce, moralności i socjalizmie. Warszawa: Iskry 1959, 124 s.
9. Dramat w lesie. [Widowisko telewizyjne]. Telewizja Polska 1961.
10. Okruchy. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1961, 165 s.
Zawartość
11. Polowanie. [Widowisko telewizyjne]. Telewizja Polska 1961.
12. Ucieczki. Sztuka w 2 aktach. Prapremiera: Łodź, Teatr Nowy 1961.
13. Spotkania. Sztuka w 2 aktach. Uwagi inscenizacyjne: J. Nowacki. Scenografia: M. Kochanowicz. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1962, 48 s.
14. Współczesność i młodzież. [Szkice]. Warszawa: Iskry 1963, 185 s.
Zawartość
15. Współczesna kultura masowa. Szkice. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe Centralnej Rady Związków Zawodowych 1967, 152 s.
Zawartość
16. Milczenie. (Widowisko telewizyjne). „Miesięcznik Literacki” 1968 nr 7 s. 21-29. Telewizja Polska 1969. Przedruk „Teatr Polskiej Telewizji” 1970 nr 1 s. 77-91. Por. poz. ↑ oraz Słuchowiska radiowe.
17. Kultura i polityka. Szkice i artykuły. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe Centralnej Rady Związków Zawodowych 1970, 130 s.
Zawartość
18. Polacy pod Lenino. Warszawa: Książka i Wiedza 1971, 135 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1983, wyd. 3 1988.
19. Nie ma powrotów tych samych. (Sztuka w 2 aktach). „Dialog” 1973 nr 3 s. 5-28.
20. Notatki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975, 184 s. Wyd. 2 tamże 1976.
21. Opowieść tropikalna. (Komedia w 2 aktach). „Dialog” 1976 nr 6 s. 5-26.
22. Piotr. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1976, 194 s. Wyd. 2 tamże 1977.
23. Ludzie i sprawy. [Szkice]. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1977, 251 s.
Zawartość
24. Polskie refleksje. [Zbiór artykułów]. Warszawa: Książka i Wiedza 1977, 93 s.
Zawartość
25. Kroki. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1978, 197 s.
26. Leon Schiller. [Szkic biograficzny]. Warszawa: Iskry 1978, 83 s.
27. Xawery Dunikowski. [Szkic biograficzny]. Warszawa: Iskry 1978, 103 s.
28. Tamte lata. Warszawa: Książka i Wiedza 1979, 194 s. Wyd. 2 tamże 1980.
29. Czas, który nie mija. [Eseje, refleksje, wspomnienia]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1980, 237 s.
Zawartość
30. Mikołaj. [Powieść]. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1980, 237 s.
31. Refleksje o kulturze. Literatura i sztuka trzydziestopięciolecia. Warszawa: Iskry 1980, 224 s.
32. Umarli przychodzą nad ranem. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1980, 166 s.
33. Zostać sobą. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1982, 258 s. Wyd. 2 tamże 1987.
34. Każda rzeka ma swój nurt. [Powieść]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1983, 69 s.
35. Nie można powtórzyć. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1984, 252 s. Wyd. 2 tamże 1986.
36. Skazani na siebie. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1988, 159 s.
37. Znaki zapytania. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1988, 166 s.
38. Nic nie jest proste. [Powieść]. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1989, 206 s.
39. Niezależność i samorządność w ruchu zawodowym. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1989, 97 s.
40. Udana klęska. Warszawa: Savimpress 1990, 141 s.
41. Uwikłania. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1990, 215 s.
42. Wspomnienia [z lat 1908-1968]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1990, 373 s.
43. Romans z komuną. Łódź: Res Polona 1991, 187 s.
44. Wyznania zdrajcy. Wywiad-rzeka z Włodzimierzem Sokorskim. Rozm. S. Zawiśliński. Chicago, Warszawa: Andy Grafik 1991, 102 s.
45. Adieu, burdel czyli Notatnik intymny. Inspiracja i współpraca red. S. Zawiśliński. Chicago, Warszawa: Andy Grafik 1992, 124 s.
Słuchowiska radiowe, m.in.
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1966, 1979, 1988.
