BIO

Urodzony 6 czerwca 1929 we Lwowie; syn Władysława Schaeffera, urzędnika, i Julii z domu Petesz. Po wojnie, w 1946 przyjechał do Opola, gdzie w wyniku tzw. akcji repatriacyjnej zamieszkali wcześniej jego rodzice. Uczęszczał do Państwowego Liceum o profilu matematyczno-fizycznym; w 1949 zdał maturę. Uczył się też prywatnie gry na skrzypcach u profesorów Edwarda Sygnatowicza i Rudolfa Maliszewskiego w Opolu. Następnie studiował muzykologię na Wydziale Filologiczno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; w 1953 uzyskał magisterium. W tymże roku ukończył Wydział Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki (kompozycja) u profesora Artura Malawskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Równocześnie w 1952 pracował w Polskim Radiu oraz w 1954 w Polskim Wydawnictwie Muzycznym w Krakowie. W 1953 skomponował pierwszy polski utwór dodekafoniczny na orkiestrę pt. Muzyka na smyki – Nokturn. W tymże roku ożenił się z Mieczysławą Hanuszewską, muzykologiem i filozofem. W 1953 rozpoczął twórczość plastyczną w dziedzinie grafiki, a w 1955 twórczość dramatyczną, pisząc sztukę pt. Webern. Uczestniczył sporadycznie w happeningach i działaniach parascenicznych krakowskiej grupy MW 2; był autorem pierwszego w Polsce ośmiogodzinnego happeningu Non-stop (1960). Od 1962 należał do Stowarzyszenia „Grupa Krakowska”, skupiającego awangardę muzyczną i plastyczną, oraz do grupy Muzyka Centrum w Krakowie. W 1963 podjął pracę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (od 1972 Akademia Muzyczna w Krakowie). W 1965 po otrzymaniu stopnia doktora habilitowanego w zakresie kompozycji został mianowany docentem, a w 1986 profesorem tejże uczelni. Od 1966 pracował też w studiach elektronicznych w Warszawie i Zagrzebiu. Debiutował jako dramatopisarz utworem Audiencja IV, wystawionym w Tuluzie w 1968, a w Polsce utworem Audiencja II, wystawionym na koncercie zespołu MW 2 w Krakowie w 1969. W 1970 uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej (promotor profesor Józef Michał Chomiński). W 1976 zaczął prowadzić letnie kursy mistrzowskie z zakresu kompozycji w Salzburgu. W 1980-81 był stypendystą Akademii Sztuki w Berlinie Zachodnim. W 1986 podjął pracę wykładowcy w Wyższej Szkole Muzycznej i Teatralnej „Mozarteum” w Salzburgu jako profesor nadzwyczajny, a od 1989 profesor zwyczajny. W marcu 1993 odbył się Festiwal Multimedialny Muzyka i Teatr Bogusława Schaeffera zorganizowany przez Filharmonię im. J. Elsnera w Opolu. W 1998 był założycielem, a następnie członkiem honorowym Stowarzyszenia Teatralnego Miszung. W tymże roku otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku. Opublikował wiele prac dotyczących techniki kompozytorskiej, historii muzyki współczesnej i jej twórców. Jego utwory dramatyczne były wielokrotnie tłumaczone na języki obce (m.in. hebrajski, estoński). Skomponował ok. 440 utworów muzycznych. Brał udział w festiwalach (m.in. w festiwalach Międzynarodowego Stowarzyszenia Muzyki Współczesnej (SIMC)), sympozjach, warsztatach kompozytorskich w Holandii, Anglii, Stanach Zjednoczonych, Republice Federalnej Niemiec, Austrii, Szwajcarii. Wystawiał prace graficzne m.in. w Nowym Jorku, Kolonii, Wiedniu i Paryżu. W 2002 otrzymał nagrodę Ministra Kultury. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1973) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1986). Zmarł 1 lipca 2019 w Salzburgu.

Twórczość

Utwory dramatyczne z wyjątkiem poz. . [Daty powstania utworów na podstawie J. Zając: Dramaturgia Schaeffera. Salzburg 1998]:.

1. Scenariusz dla nie istniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego. Powst. 1963. Druk „Program Teatru J. Słowackiego” 1983/1984 nr 2 s. 3-9. Prapremiera: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego, Scena Miniatura 1984.

2. Audiencja I. Powst. 1964. Prapremiera: Kraków 1981.

3. Audiencja II. Powst. 1964. Prapremiera: na koncercie zespołu MW 2 w salach Biura Wystaw Artystycznych w Krakowie w 1969. Wystawienie: następne Teatr Jednego Aktora 1985.

Wystawienia następne

Teatr Jednego Aktora 1985.

4. Audiencja III, czyli Raj Eskimosów. Powst. 1964. Prapremiera: Warszawa, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna 1983.

5. Audiencja IV. Powst. 1964. Prapremiera: w języku francuskim Tuluza (Francja) 1968.

6. Audiencja V. Powst. 1964. Prapremiera: Tarnów, Teatr im. L. Solskiego 1986.

7. Kwartet dla czterech aktorów. Powst. 1966. Prapremiera: Łódź, Teatr im. S. Jaracza, Mała Scena 1979. Telewizja Polska 1983.

Wystawienia następne

Wystawienie: też pt.: Kwartet; Kwartet dla czterech aktorek.

Przekłady

hiszpański

łącznie z przekł. kompilacji poz. , pt. Cuarteto para cuatro actores; Ensayos para siete.

Adaptacje

Ensayos para siete. [Adaptacja i przekł.:] J. Bielski, M. Rodriques. Madrid 2005.

8. Fragment I. Powst. 1968. Prapremiera: 1969. [Inf. autora].

9. Scenariusz dla trzech aktorów. Powst. 1970. Prapremiera: Kraków, Teatr STU 1987.

10. Mroki. Powst. 1979-1980. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy 1983. Druk fragmentów „Program Teatru Nowego” 1983 z. III s. 25-37.

11. Zorza. Powst. 1980-1982. Prapremiera: Poznań, Teatr Nowy 1986.

12. Grzechy starości. Powst. 1985. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy 1986.

13. Vaniniana. Prapremiera: w języku włoskim Lecce (Włochy) 1985.

14. Kaczo. Metawariacje. Collage teatralny. Dla dwóch aktorów i aktorki. Powst. 1987. Prapremiera: Poznań, Teatr Nowy 1988 (wystawienie w Szczecinie). Telewizja Polska 1992. Druk zob. poz. .

15. Partytura. Prapremiera: Warszawa, Pracownia Teatr (wystawienie w Poznaniu) 1987.

16. Symfonia kameralna. Prapremiera: Chorzów, Teatr amatorski „Korez 1987.

17. Aktor. Sztuka w 22 scenach. Powst. 1989-1990. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny 1991. Druk zob. poz. .

Przekłady

hiszpański

jako kompilacja łącznie z poz. , zob. poz. .

18. Próby. Sztuka w 19 scenach. Powst. 1989-1990. Wystawienie: Warszawa, Teatr Kameralny 1993. Druk zob. poz. .

Wystawienia następne

Wystawienie: też pt.: Próby. Teatr na żywo; Septet, czyli próby; Próby dla siedmiu.

Przekłady

hiszpański

jako kompilacja łącznie z poz. , zob. poz. .

19. Seans. Sztuka w 10 scenach. Powst. 1990. Prapremiera: Kielce, Teatr im. S. Żeromskiego 1992. Druk zob. poz. .

20. Odwet. Sztuka w 12 scenach. Powst. 1991. Prapremiera: Dąbrowa Górnicza, Teatr Elsynor 2002. Druk zob. poz. .

21. Rondo. Sztuka w 20 scenach. Powst. 1991. Druk zob. poz. .

22. Tutam. Sztuka w 19 scenach dla aktora i aktorki. Powst. 1991. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny 1992. Telewizja Polska 1994. Druk zob. poz. .

23. Muzyka, teatr i filozofia Bogusława Schaeffera. Trzy rozmowy. [Rozm.] J. Zając. Salzburg: Collsch Edition 1992, 165 s.

24. Razem. Sztuka w 2 aktach (w 16 scenach). Powst. 1992. Druk zob. poz. .

25. Utwory sceniczne: Kaczo; Aktor; Próby; Seans; Tutam. Salzburg: Collsch Edition 1992, 333 s.

Zawartość

Poz. 14, 17, 18, 19, 22.

26. Awans. Sztuka w 17 scenach. Powst. 1993. Druk zob. poz. .

27. Denni. Sztuka w 17 scenach (w 2 aktach). Powst. 1993. Druk zob. poz. .

28. Gdyby. Sztuka w 16 scenach. Powst. 1993. Prapremiera: Warszawa, Teatr Studio 1995. Druk zob. poz. .

29. Glosa. Sztuka w 11 scenach. Powst. 1993. Druk zob. poz. .

30. Fragment II dla dwóch aktorów i skrzypka. Prapremiera: Schwaz in Tirol, Theatre Pölzbühne 1994. Wystawienie: Kraków, Teatr Zależny 1995.

31. Toast. Sztuka w 20 scenach. Prapremiera: Katowice Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1994. Druk zob. poz. .

32. Utwory sceniczne: Toast; Rondo; Odwet; Razem; Żniwo; Awans; Gdyby; Denni; Glosa. Salzburg: Collsch Edition 1994, 573 s.

Zawartość

Poz. 31, 21, 20, 24, 30, 26, 28, 27, 29.

33. Żniwo. Sztuka w 23 scenach (w 4 częściach w 2 aktach). Powst. przed. 1994. Prapremiera: Nowa Huta, Teatr Ludowy 1997. Druk zob. poz. .

34. Anons. Prapremiera: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1998.

Spektakl przygotowany przez Towarzystwo Teatralne Miszung.

35. Farniente. Prapremiera: Jelenia Góra, Teatr im. C.K. Norwida 1999.

36. Skala. [Utwór dramatyczny], Prapremiera: Warszawa, Teatr Rampa 2001.

37. Sceny miłosne. [Utwór dramatyczny], Prapremiera: Kraków, Scena Pod Ratuszem przy Krakowskim Rynku 2003.

38. Multimedialne coś. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Warszawa, Teatr Bajka 2007.

Sztuka przygotowana na jubileusz 60-lecia pracy twórczej B. Schaeffera, który jest także autorem muzyki do spektaklu oraz bierze w nim udział jako jeden z aktorów.

Utwory niepublikowane

Dramaty wymienione w pracy J. Zając: Dramaturgia Schaeffera (Salzburg 1998):.

Webern. Powst. 1955.
Multi. Powst. 1994.
Ranek. Powst. 1994.
Largo. Powst. 1996.
Alles. Powst. 1998.
Demon teatru. Powst. 1998.
Inałt. Powst. 1998.
Sen i nie. Powst. 1998.
Spacery po parku. Powst. 1998.

Prace z dziedziny muzyki

Almanach polskich kompozytorów współczesnych oraz rzut oka na ich twórczość. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1956, 130 s.
Mały informator muzyki XX wieku. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1958, 142 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 nowe 1967, wyd. 3 nowe 1975, 384 s., wyd. 4 tamże 1987, 412 s.
Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1958, 416 s. Wyd. 2 tamże 1969.
Rozprawa doktorska.
Klasycy dodekafonii. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1961-1964.

[Cz.1]: Część historyczna. 1961, 180 s. Wyd. 2 tamże 1964.

[Cz.2]: Część analityczna. 1964, 352 s.

Leksykon kompozytorów XX wieku. Współpraca: M. Hanuszewska, A. Trzaskowski, Z. Wachowicz. [Cz. 1-2]. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1963, 1965, 325 + 358 s.
Przewodnik koncertowy. [Współautorzy:] T. Chylińska, S. Haraschin. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1965, 772 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 nowe poszerzone 1973, 878 s., wyd. 3 przejrzane i poszerzone 1980, 1071 s., wyd. 4 1991.

Przekłady

słowacki

Sprievodca koncertmi. [Przeł.:] H. Holinová, A. Lerchová, B. Sedláková. Bratislava 1980. Wyd. 2 tamże 1983.
Wychowawcze funkcje profesora kompozycji. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1965, 138 s.
Almanach polskich kompozytorów współczesnych. [Współautor:] M. Hanuszewska. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1966, 163 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 nowe 1966, wyd. 3 1982, 319 s.
W kręgu nowej muzyki. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1967, 283 s.
Dźwięki i znaki. Wprowadzenie do kompozycji współczesnej. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1969, 117 s.
Muzyka XX wieku. Twórcy i problemy. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 397 s.
Historia muzyki – style i twórcy. Poznań: Młodzieżowy Ruch Miłośników Muzyki 1979, 530 s.
Dzieje muzyki. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1985, 531 s. Wyd. 2 tamże 1988.
Dzieje kultury muzycznej. Podręcznik dla klas I-III szkół średnich. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1987, 232 s. Wyd. nast. z podtytułem Podręcznik dla klas I-II szkół średnich tamże: wyd. 2 1989, wyd. 3 1991, wyd. 4 uzupełnione 1995, wyd. 5 1996, wyd. 7 [!] 1998.
Kompozytorzy XX wieku. T. 1-2. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1990, 310 + 247 s.
T.1. Od Mahlera do Szostakowicza; T.2. Od Messiaena do Capriolego.

Prace redakcyjne

1. Artur Malawski. Życie i twórczość. Praca zbiorowa pod red. B. Schaeffera. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1969, 417 s.
2. Teatr instrumentalny. Red.: B. Schaeffer i T. Chylińska. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1970, 45 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2000.

Wywiady

Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o Schaefferze, ale wstydzicie się zapytać... Rozm. M.A. Potocka. Odra 1991 nr 11/12.
Cały ten Schaeffer. Rozm. D. Ćosić. Dziennik Polski 1997 nr 91.
Nie mam naśladowców. Rozm. M. Kruczkiewicz. Nowości 1997 nr 124.
Mój teatr wywodzi się z muzyki. Rozm. J. Paluch. „Nowy Dziennikdod. Przegląd Polski”, Nowy Jork 2001 nr z 16 II.

Ogólne

Książki

J. Hodor, B. Pociej: Boguslaw Schäffer and his music works. Monographs, catalogue of works and bibliography. Glasgow: W. MacLellan 1975, 61 s.
E. Synowiec: Teatr instrumentalny Bogusława Schäffera. Gdańsk: AM [Akademia Muzyczna im. S. Moniuszki] 1983, 137 s.
L. Stawowy: Boguslaw Schaeffer, Leben-Werk-Bedeutung. Innsbruck: Edition Helbling 1992, 279 s., wyd. 2 rozszerzone w wersji polskiej: L. Stawowy, J. Zając: Bogusław Schaeffer. Życie, twórczość, znaczenie. Salzburg: Collsch Edition 2000.
J. Zając: Dramaturgia Schaeffera. Salzburg: Collsch Edition 1998, 448 s.
Bogusław Schaeffer. Kompozytor i dramatopisarz. Materiały z międzynarodowego sympozjum naukowego w Krakowie (10-11 maja) 1999. Red.: M. Sugiera, J. Zając. Kraków: Księgarnia Akademicka 1999, 204 s. + nuty 46 s. [Zawiera m.in. studia dot. twórczości dramatycznej B. Schaeffera: J. Zając: Multidymensjonalność w czasach niepewności; M. Karasińska: Dialog, nie-dialog Bogusława Schaeffera; M. Sugiera: Próbowanie teatru jako strategia montażu; C. Humphries: Fate, Difference, and Tragicomedy in the Music and Teaching of Boguslaw Schaeffer; A. Tytkowska: Dramaturgia Bogusława Schaeffera czyli „czysta gra”; J. Peszek: Mój mistrz: Schaeffer].
M. Karasińska: Bogusława Schaeffera filozofia nowego teatru. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2002, 268 s.
Grafiki Bogusława Schaeffera. Sześćdziesięciolecie twórczości kompozytorskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy; Fundacja Przyjaciół Sztuk Aurea Porta 2007, 104 s.

Artykuły

J. Hodor: Bogusław Schaeffer. Kronika życia i twórczości. Program Teatru Nowego”, Warszawa 1983 z. III.
J. Hodor: Wczesny teatr Schaeffera. Program Teatru Nowego”, Warszawa 1983 z. III [dot. utworów scenicznych B. Schaeffera].
E. Baniewicz: Instrumentalny teatr Bogusława Schaeffera. Le Théatre en Pologne”, Warszawa 1985 nr 11/12.
R. Gabryś: Dwa razy Schaeffer. Tak i Nie 1985 nr 31 [dot. muzycznej i literackiej twórczości B. Schaeffera].
K. Kopka: Dramaturgia Bogusława Schaeffera. Dialog 1986 nr 12.
T. Krzemień: Schaeffer. Odrodzenie 1986 nr 20 [dot. twórczości dramaturgicznej B. Schaeffera].
M. Jodłowski: Próba próby. Odra 1992 nr 4.
M. Mikos: Teatr Bogusława Schaeffera. Notatnik Teatralny 1993 nr 5.
J. Zając: Schaeffer multimedialny. Teatr 1995 nr 7/8.
E. Wąchocka: Metateatralne gry Schaeffera. W tejże: Autor i dramat. Katowice 1999.

Audiencja III

M. Cebo-Cynalewska. „Scena1983 nr 12.

Kwartet dla czterech aktorów

J. Katarasiński: Teatr na rauszu. Odgłosy 1979 nr 11.
J. Koniecpolski: Od krytyka. Program Teatru im. J. Słowackiego”, Kraków 1982 z 25 IX.

Scenariusz dla trzech aktorów

B. Baraniak-Leszczyński: O trzech takich, co umieją grać. Wprost 1987 nr 41.
M. Legendź: Damski scenariusz. Teatr 1995 nr 10.
J. Zając: W stronę interpretacji. Program Bałtyckiego Teatru Dramatycznego”, Koszalin 1997 z 16 II.

Mroki

J. Bratkowski: Kilka refleksji. Program Teatru Nowego”, Warszawa 1983 z. III.
Z. Wachowicz: Świat w strefie zerowej nihilizmu. Program Teatru Nowego”, Warszawa 1983 z. III.
B. Ryży: Wokół „Mroków. Tu i Teraz 1984 nr 13.

Zorza

K. Kopka: Zorza”, czyli zwycięstwo teatru. Teatr 1986 nr 5.
J. Latus: Schaeffer jako dramatopisarz. Ruch Muzyczny 1986 nr 11 [dot. też: Grzechy starości].

Grzechy starości

J. Latus: Schaeffer jako dramatopisarz. Ruch Muzyczny 1986 nr 11 [dot. też: Zorza].

Kaczo

A.D. Liskowacki: Parasol Schaeffera. Kurier Szczeciński 1993 nr 52.

Tutam

J. Zając: Gra w Tutam. Program Bałtyckiego Teatru Dramatycznego”, Koszalin 1998 z 10 I.

Gdyby

J. Zając: Teatralna atrapa. Program Bałtyckiego Teatru Dramatycznego”, Koszalin 1996 z 3 II.