BIO

Urodzona 6 maja 1939 w Warszawie; córka Tadeusza Sarnowskiego, adwokata, i Aliny Grabowskiej, polonistki. W czasie okupacji niemieckiej przebywała początkowo w Warszawie, potem w Częstochowie. Po zakończeniu II wojny światowej, mieszkała od 1945 w Warszawie, gdzie uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Skłodowskiej-Curie. Po zdaniu matury w 1957, studiowała na Uniwersytecie Warszawskim (UW) polonistykę; w 1962 uzyskała magisterium. Równocześnie w 1961 podjęła studia w zakresie filologii klasycznej i w 1964 uzyskała magisterium. Debiutowała w 1963 studium pt. Antyczne tworzywo współczesnej powieści. (Twórczość Teodora Parnickiego), opublikowanym w „Meandrze” (nr 2/3). Od listopada 1963 do października 1964 była asystentem w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w redakcji „Blok-Notesu”. Następnie została przyjęta na studium doktoranckie w Instytucie Badań Literackich (IBL) Polskiej Akademii Nauk (PAN). Studia, artykuły i recenzje publikowała w tym czasie m.in. w „Pamiętniku Literackim” (od 1965). W 1965 została członkiem Polskiego Towarzystwa Filologicznego. Od lutego 1968 była starszym asystentem w Pracowni Literatury Staropolskiej IBL PAN. W tymże roku uzyskała doktorat na podstawie rozprawy pt. Maciej Kazimierz Sarbiewski i problemy wiedzy o kulturze antycznej (promotor prof. Czesław Hernas) i w 1970 otrzymała stanowisko adiunkta. W 1969 wyszła za mąż za Andrzeja Temeriusza, chemika. Od września 1969 przez rok przebywała w Harvard University w Cambridge w Stanach Zjednoczonych. Od 1972 należała do komitetu redakcyjnego „Studiów Staropolskich” (do 1991). W 1974 habilitowała się na podstawie rozprawy pt. Droga na Parnas. Problematyka staropolskiej wiedzy o poezji i uzyskała stanowisko docenta w Pracowni Poetyki Historycznej IBL. W 1981-90 wykładała nadto w Instytucie Filologii Klasycznej UW. W 1987 otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1991 profesora zwyczajnego w IBL PAN. W 1989-97 była redaktorem naczelnym Sejmowego wydania Dzieł wszystkich J. Kochanowskiego. W 1991-92 pełniła funkcję przewodniczącej Komisji Zakładowej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w IBL. Od 1991 była członkiem komitetu redakcyjnego „Biblioteki Pisarzów Polskich”. W 1992 została dyrektorem IBL PAN. Prowadziła systematyczną pracę dydaktyczną, m.in. na Stacjonarnych Studiach Doktoranckich w IBL (1973-1998), w Studium Podyplomowym IBL PAN (od 1993), w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie (1988- 1993), na Wydziale Polonistyki UW (1990-1998). W 1994 została tutorem w Collegium Invisibile w Warszawie (w ramach Fundacji Wiedza i działanie). Była członkiem Rady Naukowej IBL PAN (od 1987), Rady Wydziału Polonistyki UW (od 1990), Rady Naukowej Instytutu Filologii Klasycznej UW (1992-99), Rady Naukowej Ośrodka Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej UW (1992-99). W 1990 została członkiem International Society for the History of Rhetorica. W 1993 została członkiem Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN, Polish Academic Advisory Committee w Fundacji Kościuszkowskiej, Komisji Neolatynistycznej Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN, Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk (od 1999 członek Rady tego Towarzystwa), a w 1994 członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1995 została współredaktorem serii „Mała Historia Literatury Polskiej”. W 1996-98 była członkiem Komitetu Narodowego do Spraw Współpracy z Międzynarodową Unią Akademicką i członkiem Rady Upowszechniania Nauki przy Prezydium PAN. W 1996-98 pełniła funkcję zastępcy przewodniczącego Wydziału I Nauk Społecznych PAN, od 1999 nadto doradcy Prezesa PAN. Od 1998 była członkiem Zespołu do Spraw Nagród Prezesa Rady Ministrów. W tymże roku została powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w skład Komitetu Honorowego Obchodów 200-lecia Urodzin Adama Mickiewicza, od 1999 była członkiem Komitetu Obchodów 150. Rocznicy Śmierci Juliusza Słowackiego. W 1998-2005 była członkiem Międzynarodowego Naukowego Komitetu Studiów Polonistycznych. Od 2000 była członkiem Opiniodawczego Zespołu do Spraw Działalności Statutowej i Inwestycji w Komitecie Badań Naukowych. W 2000 została prezesem Fundacji Akademia Humanistyczna przy IBL PAN, a w 2002 rektorem współpracującej z IBL Warszawskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej im. B. Prusa. Odznaczona (w 2000) Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Odznaką Zasłużony Działacz Kultury, Medalem Fundacji Sienkiewiczowskiej, Medalem 50-lecia PAN (2002). Mieszka w Warszawie.

Twórczość

1. Świat mitów i świat znaczeń. Maciej Kazimierz Sarbiewski i problemy wiedzy o starożytności. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1969, 173 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Rozprawa doktorska.

2. Droga na Parnas. Problemy staropolskiej wiedzy o poezji. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 237 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Uwagi wstępne: Zakres badań i problemy terminologiczne; Stan badań; Warsztat naukowy. — Cz. I. W kręgu staropolskiej poetyki: Refleksje genetyczne: Przemiany świadomości społecznej; Recepcja poetyki antycznej, średniowiecznej i nowożytnej w Polsce. — Ludzie i dzieła: Poetyka renesansowa; Poetyka XVII-wieczna; Poetyka XVIII-wieczna. — Terminy i pojęcia: Z dziejów refleksji metateoretycznej; Przedmiot i metoda teorii poezji; Funkcje poetyki staropolskiej; Toposy poetyki staropolskiej. — Obserwacje socjologiczne: Z Zagadnień instytucjonalizacji staropolskiej wiedzy o poezji; Społeczne zadania poetyki. — Cz. II. Pogranicza naukowej wiedzy o poezji: Poetycka teoria i krytyka twórczości: Tradycje antyczne, średniowieczne i nowożytne; Poeci staropolscy o poezji; Między poezją i poetyką; Miscellanea teoretycznoliterackie.

3. Zarys dziejów poetyki. (Od starożytności do końca XVII w.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1985, 669 s. Wyd. 2 [skrócone i zmienione] pt. Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1995, 493 s.

Zawartość

Wyd. 1 zawiera działy: Słowo wstępne. — Przed powstaniem poetyki; Poglądy Platona na poezję; „Poetyka” Arystotelesa; Okres hellenistyczny i okres rzymski w dziejach poetyki; Przełom renesansowy w dziejach wiedzy o poezji; Złoty wiek poetyki; Kim jest poeta?; Co to jest poezja?; Julius Caesar Scaliger: „Poetyka w siedmiu księgach”; Schyłek odrodzenia; U wrót baroku; Poetyka M.K. Sarbiewskiego i G.J. Vossiusa; Wiedza o poezji i sztuka tworzenia w XVII stuleciu; Poezja; Problematyka oświeceniowych badań nad poezją. — Wyd 2: Poznawanie i ujarzmianie poezji. — W zasięgu filozofii; „Poetyka” Arystotelesa; Okres hellenistyczny i okres rzymski w dziejach myślenia o poezji; Rozważania o poezji w wiekach średnich; Przełom renesansowy w badaniach nad poezją; Poeta i poezja; Iulius Caesar Scaliger: „Poetyka w siedmiu księgach”; Wiedza o poezji u schyłku odrodzenia; Okres wczesnego baroku; Teoria i sztuka tworzenia w XVII stuleciu; Rozwój oświeceniowych badań nad poezją.

4. Krytyka literacka w Polsce w XVI i XVII wieku oraz w epoce Oświecenia. [Autorzy:] E. Sarnowska-Temeriusz, T. Kostkiewiczowa. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1990, 352 s. Oprac. w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Vademecum Polonisty.

Zawartość

Cz. 1. E. Sarnowska-Temeriusz: Krytyka literacka w Polsce w XVI i XVII wieku, s. 5-150; Cz. 2. T. Kostkiewiczowa: Krytyka literacka w Polsce w epoce Oświecenia, s. 151-341.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Antyczne tworzywo współczesnej powieści. Twórczość Teodora Parnickiego. Meander 1963 nr 2/3 s. 108-126.
Stanislai Cossutii Carmina Latina. Eos 1965 nr 15 s. 160-179.
Główne problemy „Poetyki” Juliusza Cezara Scaligera. Studia Estetyczne 1966 s. 143-162.
Problemy krytyki mitograficznej. W: Dramat i teatr. Wrocław 1967 s. 179-193, przekł. słowacki: [Przeł.] J. Hvišč. „Romboid”, Bratislava 1967 nr 6.
Teoria poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. W: Studia z teorii i historii poezji. Wrocław 1967 s. 126-147.
Z dziejów badań nad mitami. („Dii gentium” — traktat Macieja Kazimierza Sarbiewskiego o mitologii antycznej). W: Poetyka i historia. Wrocław 1968 s. 9-41.
Alegoryczna wiedza o poezji w XVI i XVII wieku. Pamiętnik Literacki 1969 z. 3 s. 177-193.
Wizerunek i Zodiacus vitae. W: M. Rej: Dzieła wszystkie. T. 7 cz. 2. Wrocław 1971 s. 33-50.
Polish literature. W: Funk and wagnalls standard reference encyclopedia. New York 1972.
Wiedza o poezji. (Stan badań). W: Problemy literatury staropolskiej. Seria 1. Wrocław 1972 s. 499-534.
Recepcja poetyki europejskiej w Polsce w XVI i XVII w. W: Literatura staropolska i jej związki europejskie. Wrocław 1973 s. 57-70.
Renesansowe pojęcie poezji w Polsce. W: Problemy literatury staropolskiej. Seria 2. Wrocław 1973 s. 459-492.
W kręgu badań tematologicznych. W: Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa. Kraków 1976 s. 145-174.
Mitologia. W: Słownik literatury polskiego Oświecenia. Wrocław 1977 s. 341-346, wyd. nast. tamże: wyd. 2 1991, [wyd. 3] 1996.
Z zagadnień renesansowej i barokowej teorii twórczości. Wokół relacji: poeta — utwór. W: Problemy literatury staropolskiej. Seria 3. Wrocław 1978 s. 187-232, przekł. słowacki: [Przeł.] G. Slavkovská. „Slovenská Literatúra”, Bratislava 1978 nr 6.
O „katharsis” — raz jeszcze. Pamiętnik Literacki 1980 z. 4 s. 239-260.
Przed powstaniem krytyki literackiej w Polsce. W: Badania nad krytyką literacką. Seria 2. Wrocław 1984 s. 9-24.
Posłowie. W: Carmina burana. Spolszczył M. Piechal. Szczecin 1988 s. 68-106.
Vir bonus dicendi peritus. O „Retoryce opisowej” Jerzego Ziomka. Teksty Drugie 1991 nr 5 s. 98-106.
Antyk w literaturze XX wieku; Mitograficzne orientacje w badaniach literackich; Topika antyczna. W: Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław 1992 s. 34-41, 647-651, 1083-1085.
Prawo do cudowności. Z dziejów renesansowej i barokowej myśli o poezji. W: Z polskich studiów slawistycznych. Warszawa 1992 s. 133-138.
Horacjańskie drogi w staropolskim myśleniu o poezji. Poszukiwanie nieśmiertelności. W: Horacy i polski horacjanizm. Warszawa 1993 s. 52-61.
Retoryka a poezja. W: Wiedza o literaturze i edukacja. Warszawa 1996 s. 256-271.
Biblioteki Polskiej Akademii Nauk. Rola, znaczenie, nowe wyzwania. Nauka 2001 nr 3 s. 137-146.
New challenges for the Humanities. Polish Market 2001 nr 9.
Tożsamość polska w zjednoczonej Europie. Dylematy myślenia o kulturze. Zeszyty Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk 2001 nr 35 s. 5-16, 37-39, 55-60.
Współpraca polsko-rosyjska. Humanistyka i nauki społeczne. [Współautor:] J. Tazbir. Nauka 2002 nr 4 s. 177-187.
Edukacja humanistyczna w czasach wielkiej zmiany. W: Ocena wewnętrzna i zewnętrzna jakości kształcenia w szkołach wyższych. Warszawa 2003 s. 83-95.
Europejska rzeczpospolita literacka — przeszłość i trwanie. W: Dziedzictwo antyczne a polska tradycja kulturowa. Warszawa 2004 s. 11-21. Humanistyka i nauki społeczne wobec przyszłości. W: Polskie nauki humanistyczne i społeczne w nowym stuleciu, w nowej Europie. Warszawa 2006 s. 11-18.
The European „Republic of Letters. [Przeł.] D. Sax. W: Ten centuries of Polish literature. Warszawa 2004 s. 94-123.
Symbol w kulturze współczesnej. W: Rola symboli. Warszawa 2006 s. 34-42.
Tak zdobędziesz dobro, którego nie zdobędziesz: dylematy dwudziestowiecznego humanizmu. W: Vir vere humanus. Warszawa 2007 s. 59-68.

Prace redakcyjne

1. Studia o metaforze. Red. i wstęp E. Sarnowska-Temeriusz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1980, 154 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.
2. Poetyka okresu renesansu. Antologia. Wybór, wstęp i oprac. E. Sarnowska-Temeriusz. Przypisy: J. Mańkowski i E. Sarnowska-Temeriusz. Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1982, CXXII, 552 s. Biblioteka Narodowa II, 205.
3. Słownik literatury staropolskiej. (Średniowiecze, renesans, barok). Pod red. T. Michałowskiej, przy udziale B. Otwinowskiej i E. Sarnowskiej-Temeriusz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1990, 976 s. Vademecum Polonisty. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1998, 1120 s. Wyd. 3 Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2002. Vademecum Polonisty.
Tu także 17 haseł E. Sarnowskiej-Temeriusz: Alegoria; Arystotelizm; Fikcja poetycka; Furor poeticus; Horacjonizm; Humanizm. [Współautorki:] E. Sarnowska-Temeriusz, B. Otwinowska; Imaginacja. [Współautorki:] E. Sarnowska-Temeriusz, B. Otwinowska; Krytyka literacka; Loci communes; Magia. [Współautorki:] E. Sarnowska-Temeriusz, B. Otwinowska; Mimesis. [Współautorki:] E. Sarnowska-Temeriusz, B. Otwinowska; Mitologia; Neoepikureizm; Platonizm; Poeta — pojęcie; Poetyka; Poezja — pojęcie.
4. Topika antyczna w literaturze polskiej XX wieku. Studia pod red. A. Brodzkiej i E. Sarnowskiej-Temeriusz. Słowo wstępne E. Sarnowska-Temeriusz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1992, X, 166 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1999, 2000.

Słowniki i bibliografie

Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (M. Kisiel).

Świat mitów i świat znaczeń

S. Nowicki. „Euhemer1970 nr 1.
D. Welsh. „Canadian Slavonic Papers”, Montreal 1971 t. 5 nr 1.

Zarys dziejów poetyki

V. Močalova. „Sovetskoe Slavjanovedenie”, Moskwa 1987 nr 5.
A. Rysiewicz. „Pamiętnik Literacki1987 z. 1, toż w języku angielskim w przekł. L. Wiewiórkowskiego. „Literary Studies in Poland”, Wrocław T. 17: 1987.
W. Szturc. „Nowe Książki1987 nr 3.
J.Z. Lichański. „Barok1997 nr 1 [dot. Wyd. 2 pt. Przeszłość poetyki].
J. Potkański: Przeszłość ożywiona. Kultura i Społeczeństwo 1997 nr 2 [dot. wyd. 2 pt. Przeszłość poetyki].

Krytyka literacka w Polsce w XVI i XVII wieku oraz w epoce Oświecenia

J. Abramowska; B. Mazurkowa. Pamiętnik Literacki 1992 z. 2.
A.K. Guzek. „Wiek Oświecenia1995 [t.] 11.
J. Sokolski. „Pamiętnik Literacki1995 z. 4.

Studia o metaforze

A. Drożdżak. „Zagadnienia Rodzajów Literackich1982 nr 1.
J. Paszek. „Pamiętnik Literacki1985 z. 3.
M. Živančević. „Zbornik Matice Srpske za Slavistiku”, Nowy Sad 1985 nr 29.

Poetyka okresu renesansu

W. Szymborska: Lektury nadobowiązkowe. Pismo 1983 nr 3.
J. Ślaski: Poetyki doby Renesansu. Nowe Książki 1983 nr 5.
J. Ziomek. „Pamiętnik Literacki1985 z. 1.

Topika antyczna w literaturze polskiej XX wieku

J. Uszyńska. „Ruch Literacki1993 nr 5.