BIO
Urodzona 26 lipca 1894 w Krakowie; córka Wojciecha Kossaka, malarza, i Marii z Kisielnickich; wnuczka Juliusza Kossaka, malarza, siostra Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, poetki i dramatopisarki, oraz Jerzego Kossaka, malarza, stryjeczna siostra Zofii Kossak, powieściopisarki. Odebrała wykształcenie domowe; uzupełniała naukę na Wyższych Kursach Żeńskich Literatury im. A. Baranieckiego w Krakowie, w Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej i na kursach zdobnictwa Antoniego Buszka, gdzie nauczyła się techniki batikarstwa. Za swój debiut uważała humoreskę pt. Wyjazd Mamy do miasta, opublikowaną w 1911 w dzienniku krakowskim „Nowiny” (podpisaną Maud); zamieszczać tu miała opowiadania do 1913. Od podróży z rodzicami w 1912 do Wenecji, często wyjeżdżała za granicę (m.in. w 1914, po wybuchu I wojny światowej była dwa miesiące w Ołomuńcu, w 1916 odwiedzała siostrę w Mödling pod Wiedniem). W 1921 poślubiła Jana Starzewskiego, dyplomatę, i zamieszkała w Warszawie (kościelne unieważnienie małżeństwa 1928). Od wiosny 1923 przebywała z mężem na placówce dyplomatycznej w Bukareszcie. Rozstawszy się z mężem w 1924, powróciła do kraju; mieszkała w Krakowie i w Warszawie. Wiele podróżowała, głównie po Europie. Rozwijała twórczość literacką w dziedzinie satyry. Powieści i felietony satyryczne, komedie oraz humoreski drukowała w wielu czasopismach, m.in. w „Pani” (1923; felietony podpisane M. Bywalec-Samozwaniec), „Wiadomościach Literackich” (1924, 1928, 1932, 1936, 1939), „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” (1925-33, z przerwami), „Świecie” (1925-34; tu w 1927-28 cykl Z pamiętnika krakowianina), „Bluszczu” (1926, 1928, 1934, 1937; tu w 1934 cykl pt. Jak być szczęśliwym w małżeństwie), „Cyruliku Warszawskim” (1926-30), „Kurierze Polskim” (1933-35), „Czasie” (1934-38), „Dzienniku Poznańskim” (1934), „Gońcu Warszawskim” (1936-37), „Kurierze Poznańskim” (1937), „Kurierze Warszawskim” (1938-39), „Słowie” (1938-39). W 1926 została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich). Często brała udział w wieczorach autorskich, objeżdżając wiele miast polskich. Współpracowała z satyrykiem Arturem Marią Swinarskim, z którym napisała m.in. szopkę na rok 1934 oraz występowała w poznańskich kabaretach Różowa Kukułka (1932) i Klub Szyderców pod Kaktusem (1932-35). Należała do Polskiego PEN Clubu. W okresie okupacji niemieckiej mieszkała w Krakowie. Nadal tworzyła; wydała w tym czasie książeczkę dla dzieci i tomik fraszek. Po zakończeniu wojny mieszkała jakiś czas na Górnym Śląsku; w 1945 wyszła za mąż w Bytomiu za Zygmunta Niewidowskiego, urzędnika. Później zamieszkała w Warszawie, początkowo dłuższe okresy spędzała też w rodzinnym domu w Krakowie. Rozwijała twórczość satyryczną prozą i wierszem, pisała także utwory dla dzieci. Powieści, felietony, fraszki i aforyzmy, a także recenzje literackie i teatralne drukowała m.in. w „Przekroju” (1945-47 i po 1957, z przerwami; tu m.in. cykle Tylko dla kobiet w 1946, Moje spacerki z diabłem w 1968, Moje wędrówki z diabłem Asmodeuszem w 1969, Młodość dla wszystkich w 1972), „Szpilkach” (1945-49 i od 1957), „Kocyndrze” (1946), „Trybunie Robotniczej” (1946-47), „Rózgach” (1947; tu stała rubryka Tylko dla mężczyzn), „Expressie Wieczornym” (1948-49), „Naprzodzie” (tu recenzje teatralne w 1948), „Od A do Z” (1950-53 felietony w dziale Lajkonik), „Kurierze Polskim” (1957-61), „Nowinach Literackich i Wydawniczych” (recenzje w 1957), „Za i Przeciw” (1966-67). Występowała w warszawskich kabaretach Wagabunda i w 1954 w kabarecie Stańczyk, zainicjowanym przez Artura Marię Swinarskiego (Wieczory u Stańczyka odbywały się w kawiarni Pod Arkadami). W połowie lat pięćdziesiątych przeniosła się na stałe do Warszawy. Podróżowała po Polsce z wieczorami autorskimi, wyjeżdżała także za granicę (m.in. w 1963 była w Londynie na stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki). W 1965 otrzymała przyznaną przez redakcję „Przekroju” nagrodę Srebrny Fafik. Odznaczona m.in. Krzyżem Oficerskim (1955) i Krzyżem Komandorskim (1965) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 20 października 1972 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Twórczość
1. Na ustach grzechu. Powieść z życia wyższych sfer towarzyskich. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922, 88 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1922; wyd. 3 Warszawa: E. Wende [1925], tamże wyd. nowe [1926]; ze wstępem A.M. Swinarskiego Katowice: AWiR 1947; wyd. 2 ze wstępem J. Waldorffa Katowice: Śląsk 1957; wyd. 3 z posłowiem G. Miller-Zielińskiej Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1979; wyd. 4 Katowice: Śląsk [1990]. Przedruk zob. poz. ↑.
Adaptacje
radiowe
2. Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści „na wesoło”. [Współautor: A. Słonimski] A. Bączek. Pierwodruk pt. Biały Mniszek, czyli 9 straszliwych opowiadań. „Kurier Polski” 1923 nr 107, 114, 118, 120, 121. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Sapno 1923, 54 s.
3. Malowana żona. Groteska w 3 aktach. Prapremiera: teatralna:Warszawa, Teatr Mały 1924; telewizyjna: Telewizja Polska 1994. Druk „Świat (Romans i Powieść)” 1924 nr 37-44. Wyd. osobne Warszawa: E. Wende 1925, 110 s.
4. Dodatek nadzwyczajny. Kartki z pamiętnika młodej mężatki. Warszawa: E. Wende i S-ki [1926], 44 s. Wyd. nast. pt. Kartki z pamiętnika młodej mężatki tamże [1926], 58 s.
5. Margrabina de Bois de Boulogne. Groteska w 3 aktach. „Bluszcz” 1926 nr 5-12.
6. Mężowie i mężczyźni. [Felietony satyryczne i aforyzmy]. Warszawa: E. Wende [1926], 82 s.
7. Starość musi się wyszumieć. [Felietony satyryczne i aforyzmy]. Warszawa: E. Wende [1926], 142 s. Wyd. nast. pt. Ponura materialistka. Poznań: „Dziennik Poznański” 1934, 111 s.
8. O kobiecie, która znalazła kochanka. Bajka nie bajka. „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1929 nr 216-231. Wyd. osobne z podtytułem Powieść osnuta na tle najbliższej, nieokreślonej bliżej przyszłości. Rzecz dzieje się w Krakowie. Warszawa: F. Hoesick 1930, 111 s.
9. O dowcipnym mężu dobrej Ludwiki. [Felietony satyryczne i humoreski]. Warszawa: Rój 1933, 217 s.
10. Panowie nie lubią miłości. Farsa w 3 aktach. Prapremiera: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1933.
11. Wielki szlem. Powieść tylko dla brydżystów. „Tygodnik Ilustrowany” 1933 nr 1-11. Wyd. osobne Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Periodycznych 1933, 105 s. Przedruk zob. poz. ↑.
Wyd. łącznie z Maleńkie karo karmiła mi żona [poz. ↑] pt. Wielki szlem. Powieść nie tylko dla brydżystów. Pruszków: Wibet 1992, 187 s.
12. Kukiełki u Hawełki. [Szopka satyryczna; współautor:] A.M. Swinarski. Prapremiera: Kraków 1934.
13. Maleńkie karo karmiła mi żona. Powieść brydżowa. „Goniec Warszawski” 1936 nr 331-354. Przedruk zob. poz. ↑.
Wyd. osobne łącznie z Wielki szlem [poz. ↑] pt. Maleńkie karo karmiła mi żona. Powieść nie tylko dla brydżystów. Warszawa: Rój 1937 [antydatowane: 1936], 220 s.
14. Świadome ojcostwo. [Felietony satyryczne]. Warszawa: Rój 1936, 222 s. Wyd. 2 tamże 1937 [antydatowane 1936].
15. Wróg kobiet. [Felietony satyryczne]. Warszawa: Rój 1938, 221 s.
16. Piękna pani i brzydki pan. [Felietony satyryczne]. Warszawa: Rój 1939, 252 s. Wyd. nast. Pruszków: Wibet 1992, 216 s.
17. Królewna Śmieszka. Kraków: Księgarnia S. Kamińskiego [1942], [24] k.
18. Wiek XX. Fraszki Magdaleny Samozwaniec. [Kraków: Nakład autorki 1944], 10 s., powielone.
19. Wanda nie chce Niemca. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Kraków, Polski Teatr Objazdowy 1945.
20. Smoki po wojnie oraz inne fraszki dla młodzieży. Warszawa: Interprint 1946, 23 s.
21. Tata co po dachach lata. Zbiór wierszy i fraszek dla dzieci. Warszawa: Interprint 1946, 23 s.
22. Tylko dla kobiet. [Felietony satyryczne]. Przedmowa: G. Miklaszewski. Katowice: AWiR 1946, 192 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Katowice: Śląsk 1957; wyd. 3 Szczecin: Glob 1990.
23. Ich troje. Komedia współczesna w 3 aktach. [Współautor:] A. Stern. Prapremiera: Teatr Objazdowy A. Brodzisza 1949.
24. Błękitna krew. Powieść satyryczna. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 276 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1955; wyd. 3 [Pruszków:] Wibet 1991.
25. Moja wojna 30-letnia. [Wybór utworów]. Warszawa: Czytelnik 1954, 197 s. Wyd. nast. poszerzone pt. Moja wojna trzydziestoletnia tamże: wyd. 2 1957, 413 s., wyd. 3 1959, wyd. 4 1965, wyd. 5 1975.
26. Kim jesteś Anno. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1949-1955.
27. Maria i Magdalena. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1956, 506 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. poszerzone 1958, 546 s., wyd. 3 1959, wyd. 4 1960, wyd. 5 1964, wyd. 6 1970, wyd. 7 1978; wyd. 8 cz. 1-2 Szczecin: Glob 1987, wyd. 9 tamże 1989; wyd. 10 t. 1-2 Pruszków: Wibet 1992.
Adaptacje
teatralne
telewizyjne
28. Hotel Belle Vue. Satyryczna makabra w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ludowy 1958.
29. Tylko dla mężczyzn. [Wybór humoresek, felietonów satyrycznych i aforyzmów]. Katowice: Śląsk 1958, 205 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1959; wyd. 3 Szczecin: Glob 1990.
30. Czy pani mieszka sama? Powieść satyryczna o Warszawie. Katowice: Śląsk 1960, 246 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1967; wyd. 3 Pruszków: Wibet 1992.
31. Młodość nie radość. Powieść satyryczna. Cz. 1-2. „Kurier Polski” 1960 nr 1-41, nr 149-173; „Ilustrowany Kurier Polski” 1960 nr 80-139. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1960, 294 s. Wyd. 2 Pruszków: Wibet 1991. Por. poz. ↑.
32. Pod siódmym niebem. [Felietony satyryczne i humoreski]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 154 s.
33. Tylko dla dzieci. Wiersze i bajki satyryczne dla młodszych i starszych. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1960, 57 s. Wyd. nast.: wyd. 2 zmienione [bez podtytułu] tamże, 28 s.; wyd. 3 zmienione Warszawa: Nasza Księgarnia 1989, [48] s.
34. Komu dziecko, komu? Powieść satyryczno-obyczajowa. Warszawa: Czytelnik 1963, 195 s. Wyd. 2 Pruszków: Wibet 1991.
35. Angielska choroba. [Powieść satyryczna]. Powst. ok. 1964. Druk fragmentów „Przekrój” 1964 nr 989/990-995, 1003. Wyd. Warszawa: Iskry 1982, 93 s.
36. Miłość. W 3 aktach komedia sentymentalna. Powst. przed 1964.
37. Młodość nie radość. Komedia w 3 aktach. Powst. przed 1964. Por. poz. ↑.
38. Tylko dla dziewcząt. [Felietony satyryczne i humoreski]. Katowice: Śląsk 1966, 216 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1968; wyd. 3 Szczecin: Glob 1990.
39. U mnie w domu kanarka nie będzie. [Utwór dramatyczny]. Powst. ok. 1966.
40. Szczypta soli, szczypta bliźnich. [Aforyzmy, fraszki, felietony satyryczne, parodie]. Warszawa: Iskry 1968, 155 s.
41. Krystyna i chłopy. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1969, 225 s. Wyd. nast.: wyd. 3 [!] Szczecin: Glob 1990; wyd. 3 Pruszków: Wibet 1992.
42. Zalotnica niebieska. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1973, 401 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Szczecin: Glob 1988; wyd. 3 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1992.
43. Łyżka za cholewą a widelec na stole. Mała kulinarna silva rerum. [Autorzy:] S. i T. Przypkowscy, M. Samozwaniec. Ilustracje: M. Berezowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 91 s. Wyd. 2 tamże 1977.
Adaptacje
radiowe
44. Młodość dla wszystkich. [Wybór felietonów satyrycznych]. Warszawa: Iskry 1974, 125 s.
45. Kobieta, miłość, zdrada. Żarty, anegdoty, złote myśli. Wybór i oprac.: J. Krzyżanowski. Szczecin: Koga 1991, 78 s.
Wybory utworów literackich w przekładach
słowacki
Przekłady i adaptacje
Zawartość
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN ok. 1951.
