SALONI Juliusz

Urodzony 23 kwietnia 1891 w Przeworsku; syn Aleksandra Saloniego, nauczyciela muzyki i etnografa, i Leopoldyny z Kasparów. Po ukończeniu szkoły ludowej w Rzeszowie, uczęszczał od 1901 do I Gimnazjum w Stanisławowie; w 1909 zdał maturę. Następnie do 1913 studiował filologię polską na Uniwersytecie Lwowskim. W okresie studiów był stypendystą Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Należał do Grup Niepodległościowych Zarzewiackich i do Polskich Drużyn Strzeleckich. Debiutował w 1912 w miesięczniku „Poradnik Teatrów i Chórów Włościańskich” omówieniem dramatu Romana Borelowskiego Duch Skargi (nr 10). W 1913 został zastępcą nauczyciela w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim we Lwowie. W tymże roku ogłosił na łamach „Pamiętnika Literackiego” (z. 1) pierwszą recenzję naukową, dotyczącą pracy Maurycego Straszewskiego pt. Dzieje filozoficznej myśli polskiej w okresie porozbiorowym. W 1914 ożenił się z Marią Eleonorą Burdą (rozwód 1935). W czasie I wojny światowej służył w armii austriackiej. W 1916 nawiązał współpracę z Polskim Towarzystwem Pedagogicznym i wydawanym przez nie „Czasopismem Pedagogicznym”. Po wyreklamowaniu przez władze szkolne z wojska, powrócił około 1918 do Lwowa i podjął ponownie pracę nauczycielską. Został dyrektorem Bursy Grunwaldzkiej Towarzystwa Szkoły Ludowej (1918-22?). Był członkiem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. Współpracował z wydawanym przez Towarzystwo czasopismem „Muzeum” (1919-25, liczne artykuły i recenzje). W 1920 wziął ochotniczo udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po powrocie w tymże roku do Lwowa podjął ponownie pracę w Seminarium Nauczycielskim. W 1922 zamieszkał w Warszawie, gdzie został instruktorem dydaktyki języka polskiego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (MWRiOP). Równocześnie pracował jako nauczyciel warszawskich gimnazjów i seminariów. Wchodził w skład Komisji do Oceny Książek do Czytania dla Młodzieży Szkolnej. W 1924-25 był przez kilka miesięcy słuchaczem Instytutu Reduty w Warszawie. Od 1925 publikował przekłady z języka niemieckiego. W 1930 uzyskał doktorat na Uniwersytecie Lwowskim na podstawie rozprawy pt. Styl i kompozycja „Nocy listopadowej” Stanisława Wyspiańskiego (promotor profesor Juliusz Kleiner). Współinicjował powstanie w 1930 dwumiesięcznika „Polonista”, w którym następnie ogłaszał liczne artykuły poświęcone dydaktyce języka polskiego, nadto w 1934-39 pełnił funkcję jego redaktora naczelnego. W 1933 powołał serię Biblioteka Pamiętnika Literackiego. Prowadził redakcję Wydawnictwa „Biblioteka Polska” oraz współpracował z serią Wielka Biblioteka. Opublikował liczne podręczniki, poradniki i wypisy szkolne. W 1936 zrezygnował z pracy w MWRiOP i został kierownikiem ogniska metodycznego przy Państwowym Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. Współorganizował w tymże roku Warszawski Klub Polonistów, przekształcony w 1937 w Towarzystwo Polonistów Rzeczypospolitej Polskiej; był przewodniczącym Zarządu Tymczasowego, następnie członkiem Zarządu Głównego. Redagował od 1937 jego organ, dwumiesięcznik „Życie Literackie”, w którym ogłaszał także artykuły i recenzje. W 1937 ożenił się z Janiną Kulczycką, polonistką, historykiem literatury (rozwód 1949). W 1938 wszedł w skład Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. W 1939 redagował Bibliotekę Komentarzy do Dzieł Stanisława Wyspiańskiego. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 opuścił Warszawę, ranny pod Lublinem przebywał w szpitalu w Lubartowie. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Warszawie, ucząc w jawnym szkolnictwie zawodowym i w szkolnictwie tajnym. Brał też udział w innych pracach konspiracyjnych, m.in. współpracował z redakcją socjalistycznego pisma „Gwardia”. Wybuch powstania warszawskiego zastał go na letnisku w Otwocku; przypadkowo ranny w sierpniu 1944, do połowy października leżał w szpitalu. W listopadzie objął kierownictwo Wydziału Wydawniczego w resorcie oświaty Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, a potem w Ministerstwie Oświaty w Lublinie. W styczniu 1945 przeniósł się do Łodzi, mianowany przez Ministerstwo jednym z pełnomocników do utworzenia tam uniwersytetu. Od kwietnia 1945 do 1949 był zastępcą profesora historii literatury polskiej na Uniwersytecie Łódzkim. Od 1945 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich), w 1945-46 prowadził przy Związku studio literackie dla młodych twórców. W 1946 został członkiem korespondentem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego. Kierował powołaną przez Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza Spółdzielnią Wydawniczą „Polonista”. W 1946-47 redagował pismo „Zagadnienia Literackie”. W 1947-61 pracował jako wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej (PWST), a w 1949-51 na Wydziale Teatralnym Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi. W 1948-50 pełnił obowiązki kierownika literackiego Teatru Powszechnego w Łodzi, a następnie w 1951 Teatru im. W. Bogusławskiego w Kaliszu. W 1949 ożenił się z Janiną z domu Szypszak, primo voto Kremky, geografką. Wygłaszał audycje w radiu i popularne odczyty w TWP, był wykładowcą na kursach szkoleniowych. W 1953-55 uczył w Państwowym Liceum Instruktorów Świetlicowych i Teatralnych. Współorganizował, a następnie pełnił obowiązki kierownika literackiego Teatru Ziemi Łódzkiej (1953-54) oraz Estrady Satyrycznej (1955/56). Współpracował też z Teatrem Żydowskim w Łodzi i z zespołami amatorskimi. Pisał recenzje i artykuły o tematyce teatralnej, m.in. do „Dziennika Łódzkiego” (1952) i „Teatru” (1954-55), zajmował się przekładami dramatów na użytek teatrów (niepublikowane). W lipcu 1956 został mianowany docentem w PWST. Równocześnie w 1956-58 kierował redakcją literatury przekładowej w Wydawnictwie Łódzkim. W 1961 przeszedł na emeryturę. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957). Zmarł 26 kwietnia 1963 w Warszawie.