Saliński Stanisław Maria

BIO

Urodzony 13 lutego 1902 w Nowokijowsku (Syberia Wschodnia); syn Stanisława Salińskiego, prawnika, urzędnika rosyjskiej służby dyplomatycznej, i Julii Walerii z Przeborskich. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził nad Zatoką Amurską. Uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego we Władywostoku. Równocześnie w 1917 uczył się na kursie marynarskim w tamtejszej Szkole Przysposobienia Morskiego; w tymże roku odbył pierwszy pełnomorski rejs, w następnych latach podczas przerw w nauce szkolnej pływał na statkach Władywostockiej Floty Ochotniczej. Pierwsze utwory drukował w 1918 w języku rosyjskim we władywostockim miesięczniku „Tworczestwo” (tu publikował też pod pseudonimem Stanisław Bobińskij). Po ukończeniu w 1919 szkoły, studiował w Dalekowschodniej Szkole Żeglugi Wielkiej (dwa semestry) i w 1920-21 filologię na Uniwersytecie Dalekowschodnim we Władywostoku (jeden semestr). W 1921 przyjechał do Polski. W 1922-23 studiował prawo, a w 1924-25 polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W czasie studiów należał do Koła Literackiego Studentów UW, był też członkiem grupy literackiej Złocień (ok. 1923-26). W 1925 otrzymał nagrodę na konkursie Koła Polonistów przy UW, za pierwszą swoją nowelę napisaną w języku polskim pt. Palmy, banany i bażanty (druk „Nowina” 1927 nr 2). W 1925-27 kontynuował naukę w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie. W tym czasie był warszawskim korespondentem „Dziennika Bydgoskiego” (do 1928). Równocześnie rozwijał twórczość prozatorską. Uczestniczył w życiu cyganerii artystycznej skupionej wokół kawiarni Kresy, związany był z grupą poetycką Kwadryga (1927). Był autorem tekstów piosenek żeglarskich. W 1929/30 przez pół roku pływał na statku Niemen, zawijającym do afrykańskich portów Morza Śródziemnego. W 1930 ożenił się z Marią Wepp, malarką. Od jesieni tegoż roku pracował jako dziennikarz w wydawnictwach Domu Prasy w Warszawie. W 1931-32 należał do redakcji tygodnika „Kultura”, współredagował też „Express Poranny”, „Dobry Wieczór” i „Kurier Czerwony” (tu też proza podpisana Jerzy Seweryn). Wiele podróżował po kraju i za granicą. W okresie okupacji niemieckiej mieszkał najpierw w Lublinie, gdzie był zatrudniony jako kasjer firmy przetwórczo-warzywniczej, a następnie w 1941 w Milejowie, gdzie pracował w fabryce tej samej firmy. Zajmował się również twórczością literacką (m.in. przygotowywał trylogię Hieroglify). Po zakończeniu wojny, latem 1945 powrócił do Warszawy i rozpoczął pracę dziennikarską w agencji prasowo-informacyjnej Polpress, a następnie w redakcji „Głosu Ludu”. Od maja 1946 do września 1956 był sekretarzem redakcji dziennika „Express Wieczorny”, w którym ogłaszał także opowiadania, powieści sensacyjne (podpisany: Joe Baart, Adam Kozicki, Jerzy Seweryn), a także przekłady z języka rosyjskiego. W 1949 został członkiem Związku Literatów Polskich (skreślony w 1955, reaktywowany w 1959). W 1956-67 wchodził w skład redakcji dziennika „Słowo Powszechne”; następnie współpracował z Instytutem Wydawniczym Pax. Od 1957 uczestniczył w pracach Klubu Marynistów (działającego w ramach Ligi Przyjaciół Żołnierza), z którego w 1968 powstało Stowarzyszenie Marynistów Polskich; w obu tych organizacjach pełnił funkcję wiceprezesa. W 1964 Związek Zawodowy Marynarzy i Portowców przyznał mu stypendium. W 1959 otrzymał, przyznawaną przez Klub Marynistów, nagrodę im. M. Zaruskiego za całokształt twórczości, a w 1968 nagrodę im. W. Pietrzaka. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim (1961) i Krzyżem Oficerskim (1969) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 15 października 1969 w Warszawie.

Twórczość

1. Opowieści morskie. Cykl nowel z przedmową Z. Dębickiego. Warszawa: Gebethner i Wolff 1928, VIII, 147 s. Wyd. 2 zmienione z przedmową K. Wyki. Warszawa: Wiedza 1947, 186 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑.

Zawartość

Opowieść o locmanie niemrawym, Jakóbie Cleydijk [nagroda w konkursie Ligi Morskiej w 1925]; Opowieść o nocy polarnej; Opowieść o MDK-IV; Opowieść o ostatnim słowie Siu-Czu-Szana; Opowieść o czarnym księżycu Pelau; Opowieść o Bartłomieju Klimie i o hawajskich gitarach; Opowieść o sztormach, lodach i ludziach; Opowieść o imieniu tej — która czuwa; Opowieść o Iryssie z „Dzikiej Wody”. — W wyd. 2 dodano opowiadanie: Miłość kapitana Paara.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Iryssa z Dzikiej Wody. Adaptacja: S. Saliński. Polskie Radio 1931.

See Studies

2. Człowiek z blizną. Powieść. T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1933], 328 s. Wyd. nast. Warszawa: Biblioteka Echa Polskiego 1933.

Autor podpisany: Jerzy Seweryn.

3. Pod banderą Syreny. Warszawa: Gebethner i Wolff 1934, 72 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1936; Budapeszt: Komitet Polsko-Angielski 1940, powielone.

Zbeletryzowany opis wyprawy S. Rogozińskiego do Kamerunu.

4. Kwadrans przed śmiercią. Powieść. „Express Poranny” 1935 nr 113-145; „Kurier Czerwony” 1935 nr 211-269.

5. [Hieroglify. Trylogia]. Powst. 1940-1945. Wyd. [T. 1-2]. Warszawa: Czytelnik 1957-1962.

Informacja o dacie powstania i zamierzonej trylogii od autora. Tomy 1-2 bez informacji, że stanowią część trylogii. — Według informacji autora rękopis t. 3 pt. Krew Korei zaginął w czasie wojny.

[T. 1]. Hieroglify. 1957, 372 s.

[T. 2]. Anna z kamienia. 1962 [właśc. 1961], 230 s.

See Studies

6. Barbaro, kłamiesz. (Powieść dzisiejszej Warszawy). „Express Wieczorny” 1946 nr 14-75. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo „Express Wieczorny” 1946, 174 s. Wyd. nast. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1990, 270 s. Przedruk łącznie z poz. ↑ pt. Dlaczego skłamałaś. „Express Poznański” 1948 nr 252-358; 1949 nr 1-34.

Autor podpisany: Jerzy Seweryn.

7. Za jeden twój uśmiech, Joanno... (Powieść dzisiejszej Warszawy). „Express Wieczorny” 1946 nr 120-214. Wyd. osobne Warszawa: „Express Wieczorny” 1947, 255 s. Wyd. nast. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie [1990]. Przedruk łącznie z Barbaro, kłamiesz pt. Dlaczego skłamałaś zob. poz. ↑.

Autor podpisany: Jerzy Seweryn.

8. Jutro o siódmej. Powieść. „Express Wieczorny” 1947 nr 218-312.

Autor podpisany: Jerzy Seweryn.

9. Kierunek na Elżbietkę. Powieść. „Express Wieczorny” 1947 nr 15-100. Wyd. osobne Warszawa: „Express Wieczorny” 1947, 220 s.

Autor podpisany: Jerzy Seweryn.

10. Beniamin. Powieść. „Tydzień” 1948 nr 14-21. Przedruk zob. poz. ↑.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: L. Prorok. Polskie Radio 1971.

11. Marta. Powieść. „Express Wieczorny” 1948 nr 217-309.

Autor podpisany: Jerzy Seweryn.

12. Dobranoc, Anno... Powieść. „Express Wieczorny” 1949 nr 122-218; „Express Poznański” 1949 nr 832-927.

Autor podpisany: Jerzy Seweryn.

13. O Bartłomieju Klimie i hawajskich gitarach. Opowieści morskie. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1957, 215 s.

Zawartość

Zawiera wszystkie opowieści z poz. ↑ (wyd. 1), — oraz: Opowieści o „Skrzydlatej”; Beniamin [poz. ↑]; Opowieść z podejrzanych mórz.

14. Jedenasty list Kamilli Colon. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1959, 199 s.

Adaptacje

telewizyjne

Scenariusz: W. Wojciechowski. Telewizja Polska 1971.

15. La Paloma. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1959, 178 s. Wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1967.

See Studies

16. „Nora” wychodzi w morze. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1962, 208 s.

See Studies

17. Pożegnanie z Pacyfikiem. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1963, 284 s. Wyd. 2 tamże 1965.

Zawartość

Od autora. — Koniec wodza; Guziki dla wdowy; Mój piękny nóż; Watanabe; Beniamin [poz. ↑]; Jabłko od Ziny.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Guziki dla wdowy: Radio 1967.

See Studies

18. Ptaki powracają do snów. [Wspomnienia]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1964, 252 s. Wyd. 2 tamże 1974.

Zawartość

Góra drutu; Śmierć ma osiem takich ...; Makata z Chin Czunu; Hua-lu; A w Posjecie pieją koguty ...; „Izumrud”; Srebrne ptaki powracają do snów; Mapka.

See Studies

19. Long-play warszawski. [Wspomnienia]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1966, 178 s. Wyd. 2 tamże 1996.

Zawartość

Szczygieł; Tath; Fakir z IPI.

See Studies

20. Dzienniki. Powst. przed 1969.

Informacja: B. Dumania: „Dzienniki” Stanisława Marii Salińskiego. „Tygodnik Morski” 1972 nr 16 [tu też małe fragmenty tekstu].

See Studies

21. Opowieść o czarnym księżycu Pelau. Opowiadania. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1971, 319 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Opowieść o czarnym księżycu Pelau; Opowieść o imieniu tej, która czuwa; O Bartłomieju Klimie i o hawajskich gitarach; Opowieść o Iryssie z „Dzikiej Wody”, — Beniamin [poz. ↑], — z poz. ↑: Watanabe; Jabłko od Ziny.

See Studies

22. Pelau — port księżycowy. [Utwór dramatyczny; współautor:] M. Komorowska. „Teatr Polskiego Radia” 1972 nr 3 s. 39-50.

23. Utwory wybrane. Wybór i wstęp: L. Prorok. T. 1-2. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1972, 453 + 453 s.

Zawartość

T. 1. Powieści: Anna z kamienia [poz. ↑]; La Paloma [poz. ↑]; Beniamin [poz. ↑]. — T. 2. Opowieści morskie: z poz. ↑: Opowieść o locmanie niemrawym, Jakubie Cleydijk; Opowieść o imieniu tej, która czuwa; Opowieść o Bartłomieju Klimie i o hawajskich gitarach; Opowieść o czarnym księżycu Pelau; Opowieść o Iryssie z „Dzikiej Wody”, — z poz. ↑: Opowieści o „Skrzydlatej”. — Pożegnanie z Pacyfikiem [poz. ↑]: Koniec wodza; Guziki dla wdowy; Mój piękny nóż; Jabłko od Ziny. — Ptaki powracają do snów [poz. ↑]: Śmierć ma osiem takich ...; „Izumrud”; Srebrne ptaki powracają do snów. — Long-play warszawski [poz. ↑]: Tath. — Inedita: Fragmenty nieukończonej powieści pt. Urszula.

See Studies

Przekłady

1. W.K. Arseniew: W tajdze. [Opowiadania]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950 [właśc. 1951], 166 s.

2. B. Biedny: Komary. „Express Wieczorny” 1951 nr 163-175; „Echo Krakowa” 1951 nr 165-176.

Przekłady

anonimowy; informacja tłumacza.

3. I. Erenburg: Odwilż. Cz. 2. „Express Wieczorny” 1956 nr 109-154, 156-159, 162; „Echo Krakowa” 1956 nr 116-167.

Przekłady

anonimowy; informacja tłumacza.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1957.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.

• „Rocznik Literacki 1969” wyd. 1971 (J. Chudek).

• Polski słownik biograficzny. T. 34. Cz. 3. (Z. 142). Wrocław 1993 (M. Lalak).

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (W. Maciąg).

Ogólne

Artykuły

• [S. Telega] S.T.: Stanisław Maria Saliński. (Sylwetki naszych marynistów). „Ziemia i Morze” 1956 nr 8.

• L. Życki: Stanisław Maria Saliński. „Tygodnik Morski” 1959 nr 27.

• A. Hamerliński: Stanisław Maria Saliński. „Tygodnik Kulturalny” 1964 nr 49.

• Z. Dolecki: Legenda morza i prawda człowieka. „Kierunki” 1965 nr 42.

• J. Kajtoch: Odkrywca dalekich mórz. „Współczesność” 1965 nr 15.

• S. Telega: O pisarstwie Stanisława Marii Salińskiego. „Rocznik Kultury i Sztuki. Szczecin” 1965.

• Z. Umiński: Powrót nad ocean. „Życie i Myśl” 1965 nr 9.

• E. Moskalówna: Powieści Stanisława Marii Salińskiego. „Litery” 1966 nr 8.

• L. Prorok: Pisarz powracającego tematu. „Morze” 1967 nr 9.

• Z. Dolecki: Proza wielowymiarowa; Przypływ morza Stanisława Salińskiego. „Życie i Myśl” 1969 nr 1; nr 11/12.

• B. Miazgowski: Śp. Stanisław Maria Saliński. „Kronika”, Londyn 1969 nr 45.

• L. Prorok: Wspomnienie o Admirale. „Życie Literackie” 1969 nr 45.

• B. Kuzemko: O twórczości Stanisława Marii Salińskiego. „Litery” 1971 nr 12.

• B. Miazgowski: Szczecin — drugi Władywostok Stanisława Marii Salińskiego. W:Węzły. Forum młodych. Szczecin 1971.

• B. Dumania: „Dzienniki” Stanisława Marii Salińskiego. „Tygodnik Morski” 1972 nr 16.

• B. Dumania: Stanisław Maria Saliński: „Ptaki powracają do snów” i „Long-play warszawski” — motywy pisania pamiętników. „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1973-1974 nr 21 wyd. 1982.

• B. Kuzemko: Ludzie morza w twórczości Salińskiego. „Litery” 1973 nr 9.

• B. Kuzemko: Obraz społeczności marynarskiej w twórczości Stanisława Marii Salińskiego. „Nautologia” 1977 nr 1.

• B. Kuzemko: Przyrodnicze realia sztafażu morskiego w twórczości Stanisława Marii Salińskiego. „Nautologia” 1978 nr 3.

• L. Prorok: Pisarz mórz i brzegów dalekich. „Twórczość” 1980 nr 3.

• B. Kuzemko: Kraj lat dziecinnych –— w poszukiwaniu klucza do twórczości Stanisława Marii Salińskiego. „Nautologia” 1982 nr 1/4.

• Z. Dolecki: Żeglarz po morzach pamięci. W 85-lecie urodzin. „Kierunki” 1987 nr 7.

• B. Dumania: Wspomnienie — stały motyw twórczości Stanisława Marii Salińskiego. „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Historia Literatury” 1987 nr 12/13.

• W. Żukrowski: Morka. W tegoż: Rozmowy o książkach. Warszawa 1989.

• C. Judek: „Jutro w Szczecinie” Stanisława Marii Salińskiego — powieść, która nie powstała. „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 1991 nr 3/4.

Opowieści morskie

• H. Drzewiecki. „Wiadomości Literackie” 1928 nr 42.

• K. Wyka: Okruchy Morskiego Zwierciadła. „Gazeta Morska” 1945 nr 69.

• E. Szuster: Mroczne opowieści. „Kuźnica” 1948 nr 5.

• D. Król: Świat bohaterów „Opowieści morskich” Stanisława Marii Salińskiego. „Nautologia” 1977 nr 3.

Go back to position

Hieroglify

• Z. Kuniński: „Ach szaraban ...” i rewolucja. „Nowe Książki” 1958 nr 6.

• J. Makarczyk: Pierwszy z nas: Stanisław Maria Saliński. „Życie Literackie” 1960 nr 3.

• E. Balcerzan: „Anna” ze słonej wody. „Tygodnik Morski” 1962 nr 49 [dot. T. 2 pt. Anna z kamienia].

• P. Kuncewicz: Symbolista, który czytał Conrada. „Twórczość” 1962 nr 10 [dot. T. 2 pt. Anna z kamienia].

• S. Zieliński: Widoki ginącego świata. „Nowe Książki” 1962 nr 9 [dot. T. 2 pt. Anna z kamienia].

Go back to position

La Paloma

• S. Lichański: Liryzm, sensacja i głębsze znaczenie. „Nowe Książki” 1959 nr 20.

Go back to position

„Nora” wychodzi w morze

• E. Balcerzan: Zadziwiająca „Nora”. „Tygodnik Morski” 1962 nr 51/52.

• J. Siewierski: Wakacje nad Bałtykiem. „Nowe Książki” 1963 nr 1.

Go back to position

Pożegnanie z Pacyfikiem

• M. Otto. „Nowe Książki” 1964 nr 1.

• J. Wegner: Fluktuacja stylów i pomysłów. „Twórczość” 1965 nr 10.

Go back to position

Ptaki powracają do snów

• M. Otto. „Nowe Książki” 1965 nr 10.

• J. Wegner: Dzieciństwo w teraźniejszości. „Twórczość” 1965 nr 8.

• H. Łopacka: Przemienność czasów jako jeden z aspektów beletryzujących w utworze Stanisława Marii Salińskiego „Ptaki powracają do snów”. W: Próby literackie. Gdańsk 1972.

Go back to position