RYCHLEWSKI Janusz

Urodzony 5 kwietnia 1915 w Żninie; syn Kazimierza Rychlewskiego, ziemianina i prawnika, jednego z organizatorów powstania wielkopolskiego w 1918, i Felicji z Gniadkiewiczów (zmarła 1920). W 1935 ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Bydgoszczy. Jako uczeń ogłaszał pierwsze utwory w międzyszkolnym piśmie „Ogniwa”. W 1935-36 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych w Grudziądzu. W 1936 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Poznańskim. W tym czasie publikował wiersze i felietony w „Kurierze Poznańskim” i „Dzienniku Bydgoskim” oraz pisał od 1936 teksty dla rozgłośni Polskiego Radia w Poznaniu (m.in. fraszki pod pseudonimem Farys). Nadto artykuły i recenzje zamieszczał w 1938-39 w „Kulturze” i „Tęczy”. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 walczył w kampanii wrześniowej. Dostawszy się do niewoli Armii Czerwonej (w Lubelskiem), zbiegł i przedostał się do Wilna. Kontynuował studia na tamtejszym uniwersytecie. Do lutego 1940 był komendantem domu akademickiego. Został aresztowany i osadzony w więzieniu na Łukiszkach za wysyłanie przez tajną radiostację krótkofalową informacji na użytek emigracyjnego rządu polskiego. Wypuszczony na skutek interwencji ambasady brytyjskiej, wkrótce został ponownie aresztowany i osadzony w obozie w Żagarach. Zwolniony po pewnym czasie i znów aresztowany w styczniu 1941, zdołał zbiec w czasie transportu w czerwcu tegoż roku. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej przedostał się jesienią 1941 do Warszawy. Brał udział w pracy konspiracyjnej jako oficer (instruktor) Armii Krajowej (AK) oraz współredaktor i publicysta pisma Młodzieży Wielkiej Polski „Praca i Walka” (pod pseudonimem Sławomir Lewart). Tropiony przez gestapo, w końcu 1943 przeszedł na Węgry, z zamiarem przedostania się na Zachód, co się nie powiodło. Przebywał w Budapeszcie, zapisał się na wydział prawa na Uniwersytecie im. P. Pázmánya oraz zajmował się także publicystyką polityczną (pod pseudonimem Krzysztof Zbrucz). W maju 1944 powrócił do Warszawy i podjął pracę w redakcji konspiracyjnego pisma „Walka”, organie Stronnictwa Narodowego. Walczył w powstaniu warszawskim. Po kapitulacji dostał się do obozu w Pruszkowie, skąd zbiegł. Przebywał w Grójeckiem i w ramach działalności zleconej przez dowództwo AK wydawał na powielaczu „Biuletyn Radiowy”. W grudniu 1944 schronił się przed grożącym mu aresztowaniem w Krakowie, gdzie zastał go koniec wojny. W kwietniu 1945 objął kierownictwo literackie rozgłośni Polskiego Radia w Gdańsku i Teatru Dramatycznego w Sopocie. Był współzałożycielem pisma „Wiatr od Morza”. W 1946 został kierownikiem literackim pisma „Echa Borów Nadbałtyckich” (tu w 1946 Kronika kultury Wybrzeża). Brał aktywny udział w organizowaniu imprez kulturalnych na Wybrzeżu i akcji oświatowej na Warmii i Mazurach. W 1946-49 był doradcą Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi, redaktorem literackim dwutygodnika „Film” (1946) i kierownikiem grupy scenariuszowej Filmu Polskiego (1946-49). W 1949 przeniósł się do Warszawy. W 1953 był aresztowany z powodów politycznych. W 1955 został członkiem Związku Literatów Polskich. W tymże roku ożenił się z Marią Zawistowską (rozwiedzeni). W 1956-63 brał udział w akcji spotkań autorskich na terenie całego kraju. Uczestniczył w rejsach dalekomorskich, zaproszony przez Polskie Linie Oceaniczne. Był stałym współpracownikiem pism „Kierunki” (1956-61), „Słowo Powszechne” (1960-64; tu stały felieton tygodniowy, a w 1963 cykl reportaży pt. Gawędy włóczykija) i „Zwierciadło” (1961-66; tu w 1964-66 cykl reportaży z podróży po USA), w których publikował liczne prace literackie i krytyczne. Od 1957 był członkiem Polskiego PEN Clubu. Jesienią 1964 na zaproszenie Fundacji Kościuszkowskiej wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie brał udział w licznych spotkaniach autorskich. W 1965-66 redagował w Los Angeles „Panoramę Polonii”. Od końca 1966 przebywał w Paryżu, gdzie opracował cykl audycji pt. Paryż w oczach Polaka dla radia paryskiego, a od 1967 kolejno w Szwajcarii, Belgii i Republice Federalnej Niemiec. W 1968 zamieszkał w Rzymie i od tego roku prowadził w radiu watykańskim cykl pogadanek pt. Polonika rzymskie — instytucje i sylwetki. Równocześnie kontynuował akcję spotkań autorskich w środowiskach polonijnych. Od 1972 przebywał jako świecki mieszkaniec, kustosz w klasztorze na Monte Soratte, zajmując się pracą literacką. W 1973 powrócił do Polski i zamieszkał w Chomiąży Szlacheckiej pod Żninem. Publikował artykuły w „Stolicy” (1974-75). W 1977-78 wyjeżdżał z odczytami i na spotkania autorskie do USA i Kanady. Założył w Żninie fundację imienia swojego ojca. Zmarł po wypadku samochodowym 12 września 1987 w Radziejowie pod Włocławkiem; pochowany w Żninie.