BIO

Urodzony 26 lipca 1881 w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej; syn Edwarda Rulikowskiego i Stefanii ze Szlubowskich. Dzieciństwo spędził w Warszawie, gdzie uczęszczał do rosyjskiej szkoły realnej. W tym czasie zaczął pisać pierwsze utwory dramatyczne (nie wydane). W 1899 przeniósł się do Żytomierza; tu w 1901 ukończył eksternistycznie gimnazjum humanistyczne. W 1901/02 uczęszczał jako słuchacz nadzwyczajny na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W tym czasie pisał szkice dramatyczne, wiersze i opowiadania. Około 1904 zamieszkał w Warszawie. W tymże roku debiutował szkicem Wśród starych pamiątek. (Smolków, Ubiel) w „Kronice Rodzinnej” (nr 13). W 1904-05 odbywał praktykę w Bibliotece Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Szkice i recenzje teatralne publikował m.in. w „Gazecie Handlowej” (1905), „Gońcu Porannym” (1905), „Nowej Gazecie” (1906-08), „Bluszczu” (1907). W 1907 zawarł związek małżeński z Janiną Grot-Bączkowską i wraz z żoną wyjechał do Paryża, gdzie do 1909 uczęszczał na Sorbonę i był słuchaczem kursu bibliologii w École des Chartes. Uczestniczył w polskim życiu literackim we Francji; współredagował „Pamiątki Polskie na Obczyźnie” (1907-10). Po powrocie do Warszawy, w 1910 rozpoczął pracę w księgarstwie, obejmując kierownictwo Wydawnictw Towarzystwa Akcyjnego Samuela Orgelbranda Synów. W 1910-11 wydawał i redagował dwutygodnik bibliofilski „Przewodnik Antykwarski”. Następnie zajmował się redakcją pism bibliograficzno-reklamowych wydawnictwa Edwarda Wendego i Spółki: „Wśród książek” i „Co czytać?” (1913-14). W tym czasie wchodził też w skład redakcji Wielkiej encyklopedii powszechnej ilustrowanej oraz był współpracownikiem Wielkiej encyklopedii handlowej. W 1914 redagował wraz z Ludwikiem Bernackim miesięcznik „Książka” oraz jego dodatek „Miesięcznik Bibliograficzny” (nr 8-12). W 1915 został przewodniczącym Wydziału Historii Książki i Bibliotekoznawstwa przy Towarzystwie Miłośników Historii. W sezonie teatralnym 1915/16 pełnił obowiązki kierownika literackiego Teatru Praskiego. Do 1916 pracował też w warszawskim Komitecie Obywatelskim, opiekując się gmachami publicznymi, m.in. jako zastępca kuratora Zamku Królewskiego. Wchodził w skład Komisji Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. W 1916/17 wykładał księgoznawstwo w Towarzystwie Kursów Naukowych w Warszawie. W 1916-18 kierował pracami porządkowania zbiorów Biblioteki Teatrów Miejskich miasta stołecznego Warszawy. W 1917 został członkiem Związku Bibliotekarzy Polskich (1918-22 prezes zarządu oddziału warszawskiego). Redagował „Przegląd Antykwarski” (1918) i współredagował „Przegląd Księgarski” oraz jego dodatek „Nowości Wydawnicze” (1918-19). W 1921 był jednym z współzałożycieli, a następnie prezesem Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie. W 1922 redagował ponownie, wraz z Janem Muszkowskim, miesięcznik „Książka” oraz dodatek „Przewodnik Bibliograficzny”. Od tegoż roku do 1932 pracował jako kierownik działu wydawnictw Gebethnera i Wolffa, redagując katalogi firmowe i publikacje propagandowe. Równocześnie jako recenzent teatralny i autor prac z dziedziny teatrologii współpracował m.in. z „Ilustrowanym Przeglądem Teatralnym” (1919-21; tu m.in. cykl recenzji Z teatrów warszawskich), „Rewią” (1919-20), „Przeglądem Teatralnym i Kinematograficznym” (1921-22; tu cykl recenzji Z teatrów warszawskich), „Ekranem i Sceną” (1923-26; tu m.in. cykle recenzji Teatry warszawskie, Z teatrów dramatycznych, W świecie teatralnym Warszawy), „Życiem Teatru” (1924-25), „Comoedia” (1926-27; tu w 1926 cykl recenzji Teatry warszawskie), „Teatrem” (1928-31), „Tygodnikiem Ilustrowanym” (1928-33; tu stałe recenzje w rubrykach Kronika teatralna, Z teatru), „Le Théâtre en Pologne” (1931-33; tu recenzje w rubryce Les récentes premières). W 1933 zamieszkał w Grodzisku Mazowieckim. W 1934-39 był stałym recenzentem działów księgoznawstwa w „Nowej Książce”, pisał też do „Przeglądu Bibliotecznego” i miesięcznika „Szpargały”. W 1936 rozpoczął współpracę z redakcją Polskiego słownika biograficznego, dla którego przygotowywał liczne biogramy aktorów, tancerzy i dramatopisarzy. Był członkiem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy oraz Polskiego PEN Clubu. W 1937 wszedł w skład zarządu Rady Książki. W 1937-38 należał do komitetu redakcyjnego czasopisma „Scena Polska”, w którym zamieszczał liczne artykuły z zakresu teatru. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Grodzisku Mazowieckim; utrzymywał się częściowo z handlu winem. Współuczestniczył w organizacji i pracach tajnej Rady Kultury. Przygotowywał krytyczne wydanie dzieła Władysława Bogusławskiego Siły i środki naszej sceny oraz monografie Heleny Modrzejewskiej i Alojzego Żółkowskiego. Po zakończeniu II wojny światowej podjął w 1945 wykłady z historii teatru w Państwowym Liceum Teatralnym w Grodzisku, w 1945-49 wykładał historię literatury w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. W 1946 wchodził w skład Rady Teatralnej przy Departamencie Teatru Ministerstwa Kultury i Sztuki. Zabiegał o powołanie Instytutu Teatrologicznego (1946-49). W 1946-49 pełnił funkcję kierownika literackiego warszawskiego teatru Milicji Obywatelskiej Studio. Szkice z zakresu teatrologii i recenzje zamieszczał m.in. w „Teatrze” (1946-48), „Twórczości” (1946-47), „Nowinach Literackich” (1947). Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich). Należał do Towarzystwa Miłośników Historii. W 1947-49 organizował przy Związku Artystów Scen Polskich kurs korespondencyjny dla eksternów, przygotowujących się do egzaminów aktorskich. W 1948 został wybrany na członka korespondenta Wydziału I Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Jednocześnie był konsultantem Państwowego Instytutu Sztuki oraz Filmu Polskiego. Od 1948 wchodził w skład kolegium redakcyjnego miesięcznika „Teatr”. Współorganizował Polski Ośrodek Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI). W 1949 został członkiem Komisji Historii Literatury Polskiej Polskiej Akademii Umiejętności. W 1949-51 pracował jako archiwista w Teatrze Polskim w Warszawie. W 1950 został kierownikiem Pracowni Dokumentacji Historyczno-Teatralnej zorganizowanej przez Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu, zasiadał także w Komisji Repertuarowej przy Departamencie Teatru Ministerstwa Kultury i Sztuki. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1946). Zmarł 14 stycznia 1951 w Grodzisku Mazowieckim; pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Twórczość

1. Teatr polski na Litwie 1784-1906. Kurier Litewski 1907 nr 59-216; odbitka Wilno 1907, 95 s.

2. Produkcja wydawnicza polska w latach 1909-1911. (Materiały statystyczno-bibliograficzne. I.). Warszawa: Towarzystwo Akcydensowe S. Orgelbranda Synów 1913, 68 s.

3. Kurs księgoznawstwa. Notatki oprac. W. Dąbrowska. Warszawa: Towarzystwo Kursów Nauczycielskich 1916-1917, 200 s., powielone.

4. Moda a patriotyzm. [Rozprawa]. Warszawa: E. Wende 1916, 47 s.

Autor podpisany: M. Rulikowski.

5. Teatr w Pomarańczarni. (Pamiątka z przedstawienia inauguracyjnego d. 27 maja 1916 r.). Warszawa: Wydawnictwo L. Fiszera 1916, 11 s.

6. Zakres i zadania księgoznawstwa. Wykład wstępny wygłoszony D. 4 X. 1916 r. na Wydziale Humanistycznym Wyższych Kursów Naukowych w Warszawie. Warszawa, Lwów: E. Wende i S-ka 1916, 36 s.

7. Księgoznawstwo. Przeszłość oraz stan obecny wiedzy o książce i nowe w niej kierunki. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka [1926], 81 s.

8. Skarb narodowy literatury, nauki i sztuki. (Uwagi nad wniesionym do Sejmu projektem). Warszawa: Nakład autora 1926, 16 s.

9. Biblioteka w Helenowie. Warszawa: Redakcja „Szpargałów 1935, 31 s.

10. Vers une nouvelle méthode de statistique des imprimés. Varsovie: M. Arct 1936, 29 s.

Komunikat wygłoszony na IX Sesji Międzynarodowego Komitetu Bibliotecznego w Warszawie w 1934.

11. Teatr warszawski od czasów Osińskiego (1815-1915). Scena Polska 1937 nr 1/4 s. 96-157. Wyd. osobne rozszerzone Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych [1938], 74 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Literatura polska lub Polski dotycząca z zakresu grafiki. Grafika 1912 s. 21-40; odbitka Warszawa: Nakład kursów kształcenia zawodowego grafików 1912, 22 s. Wyd. 2 przejrzane i uzupełnione Warszawa 1922, 56 s.
Księgarstwo i czytelnictwo polskie wobec wojny. Książka 1914 z. 8-12; odbitka Warszawa: Nakład Związku Księgarzy Polskich 1915, 20 s.
Otwarcie teatru w Warszawie. 1765. Sfinks 1915 z. 7/8 s. 11-34.
Biblioteka dramatyczna teatrów miejskich. W: Organizacja teatrów miasta stołecznego Warszawy. Warszawa 1916 s. 217-236; odbitka pt. Biblioteka i archiwum teatrów miasta stołecznego Warszawy. (Zarys historyczny, sprawozdanie ze stanu zbiorów, wnioski i projekt regulaminu oprac. przez M. Rulikowskiego). Warszawa: [b.w.] 1917, 22 s.
Dawne gmachy i sale teatralne w Warszawie. Bluszcz 1918 nr 6-10; odbitka Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze 1918, 46 s.
Poprzedniczka „Krakowiaków i Górali. Życie Teatru 1924 nr 7 s. 51-53, nr 8 s. 59-61, nr 9 s. 68-70, nr 10 s. 75-78 [dot.: M. Radziwiłł: Agatka. Wystawienie: 1784].
O dziele Ludwika Bernackiego „Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. [Lwów 1925]. „Pamiętnik Literacki” 1925-1926 s. 707-739.
Die polnische Frau und das Theater. „Slavische Rundschau”, Praga 1936 nr 2 s. 90-102.
Józef Śliwicki. Scena Polska 1938 nr 4 s. 733-756.
Korespondencja Kraszewskiego. W: Księga ku czci Józefa Ignacego Kraszewskiego. Łuck 1939 s. 421-454.
[Stanisławy] Wysockiej pierwsze lata w teatrze. Powst. 1942. Druk „Pamiętnik Teatralny” 1956 z. 4 s. 531-561.
Shakespeare na scenach polskich. Teatr 1946 nr 5 s. 3-15, przedruk w: Program Teatru Polskiego. „Wiele hałasu o nic”. Szczecin 1949.
Konkursy dramatyczne. Twórczość 1947 z. 10 s. 96-120.
Przyszłe teatry w Warszawie. Teatr 1947 nr 7/8 s. 37-46; 1948 nr 1/2 s. 43-51.

Utwory niepublikowane

Rękopisy w Bibliotece Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Testament wujaszka. (Krotochwila w 3 aktach). Powst. 1900, 53 k.
Jaś i Małgosia. Baśń fantastyczna w 1 odsłonie. Powst. ok. 1901, 10 k.
Ofiara. (Krotochwila w 3 aktach). Powst. ok. 1901, 14 k.
U progu życia. (Szkic dramatyczny w 1 odsłonie). Powst. ok. 1901, 13 k.
W niewoli. (Szkic dramatyczny w 1 odsłonie), [autor podpisany: Goya y Lucientes]. Powst. ok. 1902, 23 k.
Reinkarnacja, czyli Sto trzydzieści dni. Bezkrwawy dramat a rebours w 3 aktach (z tych jeden oberżnięty). [Parodia sztuki F. Ossendowskiego „Żywy budda”; autor podpisany: Drampol (kuzyn Komispola)]. Powst. ok. 1933, 25 k.

Przekłady niepublikowane

• Przekład z języka francuskiego utworu dramatycznego: J. Richepin: Xanto. (Xanto chez les courtisanes). Komedia w 3-ch aktach z tych 1 jako podany wierszem. Powst. ok. 1902, 107 k.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Pamiątki Starej Warszawy zebrane na wystawie urządzonej staraniem T[owarzystwa] O[pieki] N[ad] Z[abytkami] P[rzeszłości] w maju i czerwcu 1911 roku. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości 1911, 159 s.
Rękopis w Bibliotece Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
2. K. Skibiński: Pamiętnik aktora (1786-1858). Oprac. i wyd. M. Rulikowski. Warszawa: Towarzystwo Akcydensowe S. Orgelbranda Synów, E. Wende i Spółka 1912, XIII, 333 s.
3. Wincenty Drabik 1881-1933. Pod red. M. Rulikowski. Warszawa: Drukarnia Narodowa w Kraków 1936, 44 s., 96 tablica.
4. Władysław Bogusławski: Siły i środki naszej sceny. [Warszawa 1879]. Oprac. 1940-1945.
Maszynopis 166 s. w Bibliotece Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. — Częściowo wykorzystane w edycji w opracacowaniu i ze wstępem H. Secomskiej. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1961, 345 s.
5. Warszawski teatr Sułkowskich. Dokumenty z lat 1774-1785. Przygotował M. Rulikowski. Oprac., wstępem i komentarzem opatrzyła B. Król. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957, XXXIII, 362 s.
6. Wojciech Bogusławski: Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale. Tekst wg autoryzowanego odpisu z r. 1796 przygotował M. Rulikowski. Wstęp, przypisy i odmiany tekstu oprac.: S. Dąbrowski i S. Straus. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957, CI, 177 s. Biblioteka Narodowa I, 162.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

S. Straus: Bibliografia prac Mieczysława Rulikowskiego. Pamiętnik Teatralny 1952 z. 2/3.
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
Słownik pracowników książki polskiej. Łódź 1972 (M. Dąbrowski).
Polski słownik biograficzny. T. 33. Cz. 1. Z. 136. Wrocław 1991 (A. Biernacki).
A. Śródka: Mieczysław Rulikowski. W tegoż: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. Warszawa 1997.

Ogólne

Artykuły

M. Grabowska: Mieczysław Rulikowski (1881-1951). Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 1951.
M. Poznański: Mieczysław Rulikowski jako bibliolog. Bibliotekarz 1951 nr 8/9.
L. Schiller: Wspomnienie o Mieczysławie Rulikowskim. Teatr 1951 nr 1.
S. Dąbrowski: Praca historyczno-teatralna Mieczysława Rulikowskiego; J. Muszkowski: Teatr i książka. (Ze wspomnień o Mieczysławie Rulikowskim). Pamiętnik Teatralny 1952 z. 2/3.
M. Poznański: Mieczysław Rulikowski (1881-1951). Pamiętnik Literacki 1952.
H. Matkowska: Wojenne losy przyjaciół. W tejże: Teatr mojego życia. Warszawa 1976.
A. Jopkiewicz: Bibliolog i historyk teatru — Mieczysław Rulikowski. W: Portrety bibliotekarzy polskich. Wrocław 1980.
E. Krasiński: Szklane domy Mieczysława Rulikowskiego. U początków powojennej nauki o teatrze. Pamiętnik Teatralny 1983 z. 4.
S. Kubów: Mieczysław Rulikowski. W tegoż: Sylwetki polskich bibliologów. Wrocław 1983.
[A. Biernacki] Abe: Rulikowski. Twórczość 1991 nr 1.

Teatr polski na Litwie 1784-1906

H.M. Biblioteka Warszawska 1907 t. 1 s. 376-377.

Produkcja wydawnicza polska w latach 1909-1911

J. Lorentowicz: Nasza produkcja wydawnicza. „Nowa Gazeta”, dod. Literatura i Sztuka 1913 nr 21.

Teatr warszawski od czasów Osińskiego

J. Lorentowicz. „Nowa Książka1939 z. 5.
A. Sowiński: Wiedza o teatrze. Gazeta Polska 1939 nr 232.
S. Wasylewski: Wiedza o teatrze. Gazeta Polska 1939 nr 140.

Księgarstwo i czytelnictwo polskie wobec wojny

J. Lorentowicz: Literatura polska podczas wojny. Świat 1916 nr 1.

Poprzedniczka „Krakowiaków i Górali”

E. Kucharski. „Pamiętnik Literacki1924/1925 s. 433-434.

K. Skibiński: Pamiętnik aktora

A. Fischer. „Pamiętnik Literacki1913 z. 2.
J. Kotarbiński. „Książka1913 nr 8.