RUCZYŃSKI Teofil

Urodzony 1 lipca 1896 we wsi Zwiniarz pod Nowym Miastem; syn Franciszka Ruczyńskiego, małorolnego chłopa, i Marianny z Roszewiczów. Dzieciństwo spędził w Zwiniarzu, gdzie w 1903-10 uczęszczał do niemieckiej szkoły elementarnej. Następnie pomagał rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa. W tym czasie zaczął tworzyć pierwsze wiersze w języku polskim. W 1916-18 odbywał służbę wojskową w armii niemieckiej, m.in. w Szczytnie i Mrągowie. W 1919-22 uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Lubawie; w 1922 zdał maturę. Debiutował wierszem okolicznościowym pt. Trzeci Maj, opublikowanym w 1920 na łamach „Głosu Lubawskiego”. Wiersze, artykuły i opowiadania drukował później w pismach „Pielgrzym”, „Drwęca”, „Dziennik Tczewski”, „Gazeta Działdowska”, „Słowo Pomorskie”. Pracował jako nauczyciel szkoły podstawowej w Sochach (1922-23), a następnie do 1939 w Tuczkach pod Działdowem. W 1923 ożenił się ze Stanisławą Zyznowską, nauczycielką. Należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego. Był sekretarzem kółka rolniczego w Koszelewach, wygłaszał odczyty z zakresu uprawy roli, sadownictwa i pszczelarstwa. W 1928-32 pełnił obowiązki wójta gminy Tuczki, w 1933 prowadził księgi Urzędu Stanu Cywilnego na terenie gminy. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 przedostał się wraz z rodziną w okolice Rypina, następnie do Warszawy. W październiku został wraz z grupą inteligencji aresztowany przez Niemców i przez kilka tygodni więziony na Pawiaku jako zakładnik. Po zwolnieniu z aresztu przeniósł się najpierw do Zwiniarza, a następnie w sierpniu 1940 do Mławy, gdzie początkowo pracował jako robotnik w składzie opału i smarów, a od wiosny 1942 był księgowym w Urzędzie Stanu Cywilnego w Stupsku pod Mławą. Po wycofaniu się Niemców organizował w lutym 1945 szkołę w Dąbku pod Mławą. W maju tegoż roku zamieszkał w Olsztynie, gdzie przez kilka miesięcy kierował kursem pedagogicznym dla przyszłych nauczycieli. W 1946-54 uczył historii w Liceum Ogólnokształcącym nr 1 w Olsztynie i wieczorowym liceum dla pracowników Milicji Obywatelskiej. Wchodził w skład zespołu redakcyjnego pisma „Wiadomości Mazurskie” (1945-47), współpracował stale z regionalnym dodatkiem „Słowa Powszechnego” pt. „Słowo na Warmii i Mazurach” (1952-76; w 1954-55 członek kolegium redakcyjnego), publikował w tym tygodniku liczne wiersze, prozę i artykuły. Drukował też w „Życiu Olsztyńskim” (1953-56) i „Głosie Olsztyńskim”. W 1952 został członkiem Związku Literatów Polskich. Należał do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Jako członek olsztyńskiej delegatury Państwowego Instytutu Sztuki zajmował się zbieraniem pieśni ludowych na terenie Mazur i Ziemi Lubawskiej. Uczestniczył w akcji repolonizacyjnej na terenach Warmii i Mazur, wygłaszając pogadanki historyczne w ramach występów zespołu estradowego Żywe Słowo. We wrześniu 1956 przeszedł na rentę i przeniósł się do Lubawy. W 1957 został członkiem Frontu Jedności Narodu. Od 1960 należał do Stowarzyszenia „PAX” (wchodził w skład zarządu Oddziału Wojewódzkiego). Był jeszcze dwukrotnie żonaty: z Ireną Wiśniewską, a później z Anną Drozdowską. Kontynuował twórczość poetycką, liczne wiersze publikował m.in. na łamach „Chłopskiej Drogi” (1970-79). Otrzymał wiele nagród i odznaczeń, m.in.: wraz z zespołem „Słowa na Warmii i Mazurach” nagrodę im. W. Pietrzaka (1962), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1971), nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie (1971), nagrodę miesięcznika „Warmia i Mazury” (1976) oraz regionalną nagrodę im. M. Lengowskiego, przyznawaną przez Stowarzyszenie „PAX” (1977). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1964) i Krzyżem Komandorskim (1976) Orderu Odrodzenia Polski, złotą odznaką „Zasłużony dla Warmii i Mazur”, odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1971), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1976). Zmarł 8 czerwca 1979 w Lubawie.