BIO

Urodzony 10 września 1919 w Krakowie; syn Karola Huberta Rostworowskiego, dramatopisarza, poety, i Róży z Popielów; brat Marka Rostworowskiego, historyka sztuki. Naukę w zakresie szkoły podstawowej i trzech klas gimnazjum pobierał w domu. Następnie od 1933 uczęszczał do III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie; w 1938 uzyskał świadectwo dojrzałości. W latach szkolnych zaczął pisać wiersze (trzy utwory satyryczne zostały opublikowane w księdze pamiątkowej 1930-1938. Drogą ośmiu lat kl. VIII B Państwowego Gimnazjum III-go im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. Kraków 1938). Z powodu złego stanu zdrowia odroczono mu służbę wojskową. Rozpoczął studia w Akademii Handlowej w Krakowie. Został członkiem korporacji młodzieży ziemiańskiej Corolla. Po wybuchu II wojny światowej, wyjechał we wrześniu 1939 na wschód Polski, a następnie przez Rumunię i Grecję przedostał się do Francji. Tu wstąpił do Wojska Polskiego i przeszedł szkolenie wojskowe w obozie w Coëtquidan w Normandii. Przydzielony do 1. Dywizji Strzelców, po przeszkoleniu rekruckim i ukończeniu szkoły podoficerskiej, został przyjęty w stopniu starszego Strzelca z cenzusem do Szkoły Oficerskiej. W tym czasie ogłaszał utwory poetyckie; m.in. w 1940 wiersz pt. Wielkanoc, drukowany w wydawanym w Paryżu dzienniku „Głos Polski” (nr 150). W czerwcu 1940 został wraz z oddziałem ewakuowany z Francji do Szkocji i przydzielony do 1. Brygady Strzelców. Ukończył Szkołę Podchorążych ze stopniem kaprala podchorążego i otrzymał przydział do 1. Dywizji Pancernej. W tym okresie publikował wiersze i prozę w wydawanych w Wielkiej Brytanii pismach, m.in. w „Odwecie” (Perth, 1941), „Wiadomościach Polskich” (Londyn, od 1941; tu m.in. poemat pt. Przystanek nazywał się Szkocja, 1942 nr 14, który autor uważał za swój właściwy debiut), „Dzienniku Żołnierza” (Szkocja, od 1942), „Polsce Walczącej” (Londyn, od 1942), „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” (Londyn, od 1944). Z powodu choroby i konieczności długiego pobytu w szpitalu, w 1944 został przeniesiony z jednostki liniowej do Kwatery Naczelnego Wodza w Londynie, gdzie pełnił obowiązki korespondenta wojennego. Od września 1944 służył w Polskich Jednostkach Terytorialnych z dowództwem w Edynburgu. Po zakończeniu wojny otrzymał stypendium i podjął studia na wydziale filozoficznym uniwersytetu w Edynburgu. W 1945 ożenił się z Teresą Horodyńską, wówczas studentką. Od lutego 1946 do marca 1947 redagował tygodnik żołnierski „Na przełomie”, w którym również publikował swoje wiersze. Po ukończeniu w 1947 studiów (ze stopniem Master of Arts) zamieszkał w Ascot pod Londynem i przystąpił do spółki ogrodniczej Silwood Park Nurseries, która niebawem została rozwiązana. Rozpoczął wówczas pracę na własną rękę, jako sprzedawca domokrążny żywności kontynentalnej w obozach Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. W 1950 przeniósł się do Charley, a później do Lancaster, gdzie w 1951 założył sklep spożywczy. Kontynuował twórczość literacką. Od 1955 był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie i PEN Club Center for Writers in Exile. W 1957 był członkiem redakcji miesięcznika „Przegląd Polski i Obcy”. Publikował utwory literackie w londyńskich „Wiadomościach” (tu m.in. w 1959 cykl wierszy pt. Wiersze jednej miłości), „Tygodniu Polskim” (od 1959), „Kontynentach-Nowym Merkuriuszu” (1963-65) i „Oficynie Poetów” (od 1968). W 1959 otrzymał nagrodę „Wiadomości”, a następnie był członkiem jury nagrody tego tygodnika. W 1962 za całokształt twórczości otrzymał nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie. W 1964 odbył podróż literacką do Stanów Zjednoczonych, zaproszony przez Polski Związek Akademików. W tymże roku zaczął ogłaszać utwory również w pismach krajowych: początkowo w „Tygodniku Powszechnym”, a od 1966 także w „Życiu Literackim” i „Współczesności”. W 1966 przyjechał po raz pierwszy po wojnie do Polski. W 1967 z powodu publikowania utworów w kraju został usunięty ze Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Wycofał się wówczas z jury nagrody „Wiadomości” (w 1968 czasowo, w 1974 ostatecznie). W 1972 powrócił do Polski i zamieszkał początkowo w Lanckoronie, a następnie w dawnym domu rodzinnym w Krakowie. W tymże roku został członkiem Związku Literatów Polskich. Kontynuował twórczość literacką. Zmarł 14 listopada 1975 w Krakowie.

Twórczość

1. Dni ostatnie i noce pierwsze. [Poemat]. Edinburgh: Księgarnia Polska „Co słychać 1945, 38 s.

2. Na cięciwie. [Wiersze]. London: Rolls Book Co. 1945, 62 s.

Tu m.in. cykl: Z czarnych dni.

3. Trzynaście godzin nocy. [Wiersze]. Edinburgh: Księgarnia Polska „Co słychać 1946, 33 s.

4. Opatowa Anna. Trzy ballady. Londyn: Wydawnictwo „Wiadomości 1962, 43 s. Wyd. nast.: wyd. 2 poprawione tamże 1962 [właśc. 1963]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1984.

Zawartość

[wstęp:] Metryka Opatowej Anny. — Ballada o Abbotts Ann; Druga ballada o Abbotts Ann; Ciemna jutrznia. (Trzecia Ballada o Abbotts Ann).

Adaptacje

teatralne

ballady Opatowa Anna: Wystawienie: Kraków, Teatr Jednego Dnia 1965.

5. Poezje. 1958-1960. Ilustrował M. Rostworowski. Londyn: Wydawnictwo „Wiadomości 1963, 248 s.

Zawartość

Zawiera poematy: Koncert na stacji Victoria; Halina z firmy Luxor. Opowiadanie prawdziwe; Teodor Bakalarz; Niejaki Albin Gąsiorek. — Nadto wiersze oraz cykle: Sprawom; Ludziom; Sercu; Partytura dla mandoliny. (Pamiętnik włoski), — oraz szkic: Miguelo.

6. Muza sprzedajna. 121 wierszyków. Ilustrowała T. Rostworowska. London: Caldra House 1964, 157 s.

7. Nasi ludzie. [Opowiadania]. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1965, 159 s.

Zawartość

Nasi ludzie: Czysto wieprzowa inicjatywa; Jan Nepomucen; Stanisław; Mirabelka; Aleksander; Antonina Pokusa; Kazanie księdza Banasa. — Na torze: Oswobodzenie; Mayo; Wyścig.

8. Słowik i miecz. Wiersze. Southend-on-Sea, Essex: Oficyna S. Gliwy 1966, 81 s.

Zawartość

Zawiera wiersz Złote runo, — oraz cykle: Brat kamień; Mocny a nieśmiertelny; Imię Twoje; Opisując różę; Anatomia Wenus.

9. Feretron. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1968, 47 s.

Zawartość

Zawiera m.in. cykle: Psalm na pustyni; Lato 1966; Kolor ołowiu.

10. Poemat dla Jolanty. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1970, 54 s.

Zawartość

Cykle: Poemat dla Jolanty; Chodzenie do Marysi; ***; Czarny Motyl.

11. Polowanie i inne wiersze okolicznościowe. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1972, 79 s.

Zawartość

Polowanie; Inne wiersze okolicznościowe; Wybór wierszy dawniejszych.

12. Z okna widać. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1973, 66 s.

Zawartość

Zawiera m.in. cykle: Z okna widać; Późne lato.

13. Czas nie zagryza kobiet. Wybór wierszy miłosnych. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 66 s.

Wiersze z lat 1935-1971.

14. Moje ciało. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 38 s. Wyd. 2 tamże 1978.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: K. Kamińska. Polskie Radio 1991.

15. Portret z małpką. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 106 s.

Zawartość

Jan Nepomucen; Drewniana nóżka; Kazanie księdza Banasa; Stanisław; Mirabelka; Aleksander; Santos; Antonina Pokusa; Techniczne K.O.; Zielony kaftan; Portret z małpką; Wyścig; Oswobodzenie.

16. Życie wieczne. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1975, 181 s.

Zawartość

Jeden czerwcowy dzień; Życie wieczne; Boss; Melon; Nic prostszego; Granica; Nagle ta świetność; Skocznia; Klejnot; Wielka jest samotność; Harry Potter; Perła, czyli absolutne delicje; Angielskie ziele; Zamykamy! Zamykamy!; Dodatek chorobowy; Uściski.

17. Kraj i obraz. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 59 s.

Zawartość

Cykle: Obraz; Kraj.

18. Wybór wierszy. Warszawa: Czytelnik 1980, 330 s.

Zawartość

Zawiera także wiersze wcześniej niepublikowane.

Przekłady

1. T. Hughes: Wiersze wybrane. Przeł.: T. Truszkowska i J. Rostworowski. Wybór J. Rostworowski. Posłowie: M. Sprusiński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 176 s.
2. S. Plath: Trzy kobiety. Słuchowisko poetyckie. Dialog 1975 nr 2. Telewizja Polska 1978.
3. S. Plath: Wiersze wybrane. Przeł.: T. Truszkowska, J. Rostworowski. Wybór i posłowie: T. Truszkowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 188 s. Wyd. 2 zmienione pt. Poezje wybrane. Przeł. J. Hartwig, J. Rostworowski, T. Truszkowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004, 190 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1967.

Autor o sobie

J. Rostworowski: Życiorys na żądanie. „Wiadomości”, Londyn 1962 nr 14, uzupełnione „tamże” nr 16/17.
J. Rostworowski: Spowiedź kataryniarza. „Kontynenty-Nowy Merkuriusz”, Londyn 1963 nr 54.

Wywiady

Ja piszę skórą... Rozm. M. Sprusiński. Odra 1976 nr 3.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (M. Brykalska).
"Rocznik Literacki [1975]" wyd. 1978 (J. Chudek).
Polski słownik biograficzny. T. 32. Cz. 2. (Z. 133). Wrocław 1990 (B. Mamoń).
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (redakcja).

Ogólne

Artykuły

J. Lechoń: Mały Rostworowski. „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski”, Nowy Jork 1942 nr 18 [omówienie poematu „Przystanek nazywał się Szkocja”. „Wiadomości PolskieLondyn 1942 nr 14].
J. Bielatowicz: Ze świętego Salwatora do Opatowej Anny. „Wiadomości”, Londyn 1962 nr 19.
J. Bielatowicz: Jan Rostworowski: Poezje 1958-1960. W tegoż: Literatura na emigracji. Londyn 1970.
A. Międzyrzecki: Jan Rostworowski 1919-1975. Literatura 1976 nr 6.
M. Sprusiński: Kto nie mówi, ten zabija. Kultura 1976 nr 47.
Z. Lichniak: Jan Rostworowski i jego „sprawa; Poezja różnie oceniana: Wymowa „sprawy Rostworowskiego. W tegoż: Mój skorowidz poezji polskiej na emigracji. Warszawa 1989.
R. Nowotarska: Taki to los mój.... „Nowy Dziennik” dod. „Przegląd Polski”, Nowy Jork 2000 nr z 14 IV.
F. Śmieja: Rezygnacja z loży. Jan Roztworowski; Z pustych serc w próżną formę. Jan Rostworowski raz jeszcze. W tegoż: Zbliżenia i kontakty. Katowice 2003.
D. Heck: Sprawa Rostworowskiego” w świetle dokumentów Archiwum „Wiadomości. W: Życie literackie drugiej emigracji niepodległościowej (II). Toruń 2004 [dot. powrotu do Polski w 1972].
A. Gałowicz: Sytuacja emigranta w świetle wczesnej poezji Jana Rostworowskiego. W: Poezja polska na obczyźnie. T.2. Rzeszów 2005.

Opatowa Anna. Trzy ballady

A. Skwara: Jana Rostworowskiego klasycyzm na co dzień. Poezja 1986 nr 10/11.

Nasi ludzie

M. Chmielowiec. „Wiadomości”, Londyn 1966 nr 19.

Słowik i miecz

M. Pankowski: Liryka pełną piersią. „Tydzień Polski”, Londyn 1966 nr 22.
A. Czerniawski: Nieposkromione bestie słów. „Kultura”, Paryż 1967 nr 9.

Feretron

M. Pankowski: O nowych wierszach Jana Rostworowskiego. „Wiadomości”, Londyn 1968 nr 20.
T. Szaja. Tygodnik Powszechny 1968 nr 35.

Czas nie zagryza kobiet

M. Skwarnicki: Młodzi i starsi. Tygodnik Powszechny 1974 nr 41.
M. Sprusiński. Literatura 1974 nr 36.

Moje ciało

P. Dybel: Bo kto nie mówi, ten zabija. Nowe Książki 1976 nr 5.
J. Marx: Ja słucham własnej ciszy pomiędzy słowami. Poezja 1976 nr 3.

Portret z małpką

Z. Florczak: Ostatnie książki Jana Rostworowskiego. Nowe Książki 1976 nr 5 [dot. też Życie wieczne].

Życie wieczne

Z. Florczak: Ostatnie książki Jana Rostworowskiego. Nowe Książki 1976 nr 5 [dot. też Portret z małpką].

Kraj i obraz

A.K. Waśkiewicz: Przesłanie Jana Rostworowskiego. Nowe Książki 1979 nr 18.

Wybór wierszy [2000]

M. Sprusiński: Spraw, by to nie była przenośnia. Twórczość 1981 nr 8.