BIO

Urodzony 10 września 1919 w Krakowie; syn Karola Huberta Rostworowskiego, dramatopisarza, poety, i Róży z Popielów; brat Marka Rostworowskiego, historyka sztuki, i Emanuela Rostworowskiego, historyka. Naukę w zakresie szkoły podstawowej i trzech klas gimnazjum pobierał w domu. Następnie od 1933 uczęszczał do III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie; w 1938 uzyskał świadectwo dojrzałości. W latach szkolnych zaczął pisać wiersze (trzy utwory satyryczne zostały opublikowane w księdze pamiątkowej 1930-1938. Drogą ośmiu lat kl. VIII B Państwowego Gimnazjum III-go im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. Kraków 1938). Z powodu złego stanu zdrowia odroczono mu służbę wojskową. Rozpoczął studia w Akademii Handlowej w Krakowie. Został członkiem korporacji młodzieży ziemiańskiej Corolla. Po wybuchu II wojny światowej, wyjechał we wrześniu 1939 na wschód Polski, a następnie przez Rumunię i Grecję przedostał się do Francji. Tu wstąpił do Wojska Polskiego i przeszedł szkolenie wojskowe w obozie w Coëtquidan w Normandii. Przydzielony do 1. Dywizji Strzelców, po przeszkoleniu rekruckim i ukończeniu szkoły podoficerskiej, został przyjęty w stopniu starszego Strzelca z cenzusem do Szkoły Oficerskiej. W tym czasie ogłaszał utwory poetyckie; m.in. w 1940 wiersz pt. Wielkanoc, drukowany w wydawanym w Paryżu dzienniku „Głos Polski” (nr 150). W czerwcu 1940 został wraz z oddziałem ewakuowany z Francji do Szkocji i przydzielony do 1. Brygady Strzelców. Ukończył Szkołę Podchorążych ze stopniem kaprala podchorążego i otrzymał przydział do 1. Dywizji Pancernej. W tym okresie publikował wiersze i prozę w wydawanych w Wielkiej Brytanii pismach, m.in. w „Odwecie” (Perth, 1941), „Wiadomościach Polskich” (Londyn, od 1941; tu m.in. poemat pt. Przystanek nazywał się Szkocja, 1942 nr 14, który autor uważał za swój właściwy debiut), „Dzienniku Żołnierza” (Szkocja, od 1942), „Polsce Walczącej” (Londyn, od 1942), „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” (Londyn, od 1944). Z powodu choroby i konieczności długiego pobytu w szpitalu, w 1944 został przeniesiony z jednostki liniowej do Kwatery Naczelnego Wodza w Londynie, gdzie pełnił obowiązki korespondenta wojennego. Od września 1944 służył w Polskich Jednostkach Terytorialnych z dowództwem w Edynburgu. Po zakończeniu wojny otrzymał stypendium i podjął studia na wydziale filozoficznym uniwersytetu w Edynburgu. W 1945 ożenił się z Teresą Horodyńską, wówczas studentką. Od lutego 1946 do marca 1947 redagował tygodnik żołnierski „Na przełomie”, w którym również publikował swoje wiersze. Po ukończeniu w 1947 studiów (ze stopniem Master of Arts) zamieszkał w Ascot pod Londynem i przystąpił do spółki ogrodniczej Silwood Park Nurseries, która niebawem została rozwiązana. Rozpoczął wówczas pracę na własną rękę, jako sprzedawca domokrążny żywności kontynentalnej w obozach Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. W 1950 przeniósł się do Charley, a później do Lancaster, gdzie w 1951 założył sklep spożywczy. Kontynuował twórczość literacką. Od 1955 był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie i PEN Club Center for Writers in Exile. W 1957 wchodził w skład redakcji miesięcznika „Przegląd Polski i Obcy”. Publikował utwory literackie w londyńskich „Wiadomościach” (tu m.in. w 1959 cykl wierszy pt. Wiersze jednej miłości), dodatku "Dziennika Polskiego i Dziennik Żołnierza" „Tydzień Polski” (od 1959), „Kontynentach-Nowym Merkuriuszu” (1963-65) i „Oficynie Poetów” (od 1968). W 1959 otrzymał nagrodę „Wiadomości”, a następnie był członkiem jury nagrody tego tygodnika. W 1962 za całokształt twórczości otrzymał nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie. W 1964 odbył podróż literacką do Stanów Zjednoczonych, zaproszony przez Polski Związek Akademików. W tymże roku zaczął ogłaszać utwory również w pismach krajowych: początkowo w „Tygodniku Powszechnym”, a od 1966 także w „Życiu Literackim” i „Współczesności”. W 1966 przyjechał po raz pierwszy po wojnie do Polski. W 1967 z powodu publikowania utworów w kraju został usunięty ze Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Wycofał się wówczas z jury nagrody „Wiadomości” (w 1968 czasowo, w 1974 ostatecznie). W 1972 powrócił do Polski i zamieszkał początkowo w Lanckoronie, a następnie w dawnym domu rodzinnym w Krakowie. W tymże roku został członkiem Związku Literatów Polskich. Kontynuował twórczość literacką. Zmarł 14 listopada 1975 w Krakowie; pochowany tamże na Cmentarzu Salwatorskim.

Twórczość

1. Dni ostatnie i noce pierwsze. [Poemat]. Edinburgh: Księgarnia Polska „Co słychać 1945, 38 s.

2. Na cięciwie. [Wiersze]. London: Rolls Book Co. 1945, 62 s.

Tu m.in. cykl: Z czarnych dni.

3. Trzynaście godzin nocy. [Wiersze]. Edinburgh: Księgarnia Polska „Co słychać 1946, 33 s.

4. Opatowa Anna. Trzy ballady. Londyn: Wydawnictwo „Wiadomości 1962, 43 s. Wyd. nast.: wyd. 2 poprawione tamże 1962 [właśc. 1963]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1984.

Zawartość

Metryka Opatowej Anny [wstęp] . — Ballada o Abbotts Ann; Druga ballada o Abbotts Ann; Ciemna jutrznia. (Trzecia Ballada o Abbotts Ann).

Adaptacje

teatralne

ballady Opatowa Anna: Wystawienie: Kraków, Teatr Jednego Dnia 1965.

5. Poezje. 1958-1960. Ilustrował M. Rostworowski. Londyn: Wydawnictwo „Wiadomości 1963, 248 s.

Zawartość

Zawiera poematy: Koncert na stacji Victoria; Halina z firmy Luxor. Opowiadanie prawdziwe; Teodor Bakalarz; Niejaki Albin Gąsiorek. — Nadto wiersze oraz cykle: Sprawom; Ludziom; Sercu; Partytura dla mandoliny. (Pamiętnik włoski), — oraz szkic: Miguelo.

6. Muza sprzedajna. 121 wierszyków. Ilustrowała T. Rostworowska. London: Caldra House 1964, 157 s.

7. Nasi ludzie. [Opowiadania]. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1965, 159 s.

Zawartość

Nasi ludzie: Czysto wieprzowa inicjatywa; Jan Nepomucen; Stanisław; Mirabelka; Aleksander; Antonina Pokusa; Kazanie księdza Banasa. — Na torze: Oswobodzenie; Mayo; Wyścig.

8. Słowik i miecz. Wiersze. Southend-on-Sea, Essex: Oficyna S. Gliwy 1966, 81 s.

Zawartość

Zawiera wiersz Złote runo, — oraz cykle: Brat kamień; Mocny a nieśmiertelny; Imię Twoje; Opisując różę; Anatomia Wenus.

9. Feretron. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1968, 47 s.

Zawartość

Zawiera m.in. cykle: Psalm na pustyni; Lato 1966; Kolor ołowiu.

10. Poemat dla Jolanty. [Wiersze]. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1970, 54 s.

Zawartość

Cykle: Poemat dla Jolanty; Chodzenie do Marysi; ***; Czarny Motyl.

11. Polowanie i inne wiersze okolicznościowe. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1972, 79 s.

Zawartość

Polowanie; Inne wiersze okolicznościowe; Wybór wierszy dawniejszych.

12. Z okna widać. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1973, 66 s.

Zawartość

Zawiera m.in. cykle: Z okna widać; Późne lato.

13. Czas nie zagryza kobiet. Wybór wierszy miłosnych. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 66 s.

Wiersze z lat 1935-1971.

14. Moje ciało. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 38 s. Wyd. 2 tamże 1978.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: K. Kamińska. Polskie Radio 1991.

15. Portret z małpką. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 106 s.

Zawartość

Jan Nepomucen; Drewniana nóżka; Kazanie księdza Banasa; Stanisław; Mirabelka; Aleksander; Santos; Antonina Pokusa; Techniczne K.O.; Zielony kaftan; Portret z małpką; Wyścig; Oswobodzenie.

16. Życie wieczne. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1975, 181 s.

Zawartość

Jeden czerwcowy dzień; Życie wieczne; Boss; Melon; Nic prostszego; Granica; Nagle ta świetność; Skocznia; Klejnot; Wielka jest samotność; Harry Potter; Perła, czyli absolutne delicje; Angielskie ziele; Zamykamy! Zamykamy!; Dodatek chorobowy; Uściski.

17. Kraj i obraz. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 59 s.

Zawartość

Cykle: Obraz; Kraj.

18. Wybór wierszy. Warszawa: Czytelnik 1980, 330 s.

Zawartość

Zawiera także wiersze wcześniej niepublikowane.

Przekłady

1. T. Hughes: Wiersze wybrane. Przeł.: T. Truszkowska i J. Rostworowski. Wybór J. Rostworowski. Posłowie: M. Sprusiński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 176 s.
2. S. Plath: Trzy kobiety. Słuchowisko poetyckie. Dialog 1975 nr 2. Telewizja Polska 1978.
3. S. Plath: Wiersze wybrane. Przeł.: T. Truszkowska, J. Rostworowski. Wybór i posłowie: T. Truszkowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 188 s. Wyd. 2 zmienione pt. Poezje wybrane. Przeł. J. Hartwig, J. Rostworowski, T. Truszkowska. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004, 190 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1967.

Autor o sobie

J. Rostworowski: Życiorys na żądanie. „Wiadomości”, Londyn 1962 nr 14, uzupełnione „tamże” nr 16/17.
J. Rostworowski: Spowiedź kataryniarza. „Kontynenty-Nowy Merkuriusz”, Londyn 1963 nr 54.

Wywiady

Ja piszę skórą... Rozm. M. Sprusiński. Odra 1976 nr 3.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1975” wyd. 1978 (J. Chudek).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (M. Brykalska).
Polski słownik biograficzny. T. 32. Cz. 2. (Z. 133). Wrocław 1990 (B. Mamoń).
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (redakcja).

Ogólne

Artykuły

J. Lechoń: Mały Rostworowski. „Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski”, Nowy Jork 1942 nr 18 [omówienie poematu „Przystanek nazywał się Szkocja”. „Wiadomości PolskieLondyn 1942 nr 14].
J. Bielatowicz: Ze świętego Salwatora do Opatowej Anny. „Wiadomości”, Londyn 1962 nr 19.
J. Bielatowicz: Jan Rostworowski: Poezje 1958-1960. W tegoż: Literatura na emigracji. Londyn 1970.
A. Międzyrzecki: Jan Rostworowski 1919-1975. Literatura 1976 nr 6.
M. Sprusiński: Kto nie mówi, ten zabija. Kultura 1976 nr 47.
Z. Lichniak: Jan Rostworowski i jego „sprawa; Poezja różnie oceniana: Wymowa „sprawy Rostworowskiego. W tegoż: Mój skorowidz poezji polskiej na emigracji. Warszawa 1989.
R. Nowotarska: Taki to los mój.... „Nowy Dziennik” , Nowy Jork 2000 nr z 14 IV dod. „Przegląd Polski”.
F. Śmieja: Rezygnacja z loży. Jan Roztworowski; Z pustych serc w próżną formę. Jan Rostworowski raz jeszcze. W tegoż: Zbliżenia i kontakty. Katowice 2003.
D. Heck: Sprawa Rostworowskiego” w świetle dokumentów Archiwum „Wiadomości. W: Życie literackie drugiej emigracji niepodległościowej (II). Toruń 2004 [dot. powrotu do Polski w 1972].
A. Gałowicz: Sytuacja emigranta w świetle wczesnej poezji Jana Rostworowskiego. W: Poezja polska na obczyźnie. T.2. Rzeszów 2005.

Opatowa Anna. Trzy ballady

A. Skwara: Jana Rostworowskiego klasycyzm na co dzień. Poezja 1986 nr 10/11.

Nasi ludzie

M. Chmielowiec. „Wiadomości”, Londyn 1966 nr 19.

Słowik i miecz

M. Pankowski: Liryka pełną piersią. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1966 nr 22 dod. „Tydzień Polski”.
A. Czerniawski: Nieposkromione bestie słów. „Kultura”, Paryż 1967 nr 9.

Feretron

M. Pankowski: O nowych wierszach Jana Rostworowskiego. „Wiadomości”, Londyn 1968 nr 20.
T. Szaja. Tygodnik Powszechny 1968 nr 35.

Czas nie zagryza kobiet

M. Skwarnicki: Młodzi i starsi. Tygodnik Powszechny 1974 nr 41.
M. Sprusiński. Literatura 1974 nr 36.

Moje ciało

P. Dybel: Bo kto nie mówi, ten zabija. Nowe Książki 1976 nr 5.
J. Marx: Ja słucham własnej ciszy pomiędzy słowami. Poezja 1976 nr 3.

Portret z małpką

Z. Florczak: Ostatnie książki Jana Rostworowskiego. Nowe Książki 1976 nr 5 [dot. też Życie wieczne].

Życie wieczne

Z. Florczak: Ostatnie książki Jana Rostworowskiego. Nowe Książki 1976 nr 5 [dot. też Portret z małpką].

Kraj i obraz

A.K. Waśkiewicz: Przesłanie Jana Rostworowskiego. Nowe Książki 1979 nr 18.

Wybór wierszy [2000]

M. Sprusiński: Spraw, by to nie była przenośnia. Twórczość 1981 nr 8.