BIO

Urodzona 17 maja 1913 we Lwowie; córka Maksymiliana Rosensteina, sędziego, i Anny ze Schragierów. Około 1918 wraz z rodziną przeniosła się do Krakowa. Uczęszczała do żeńskiego Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Krakowie. W tym okresie rozpoczęła współpracę z podziemnym ruchem komunistycznym. Po zdaniu w 1932 matury wyjechała do Wiednia, gdzie studiowała malarstwo w Wiener Frauer Akademie. Działała w komunistycznej organizacji Wiener Jungarbeiter Verband. W 1934-36 kontynuowała studia malarskie na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w pracowni Wojciecha Weissa. Współtworzyła stowarzyszenie artystyczne Grupa Krakowska. Współpracowała z Teatrem Artystów Cricot. Jednocześnie działała w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (1930-47) i Komunistycznym Związku Młodzieży Polskiej (1935-38). Po wybuchu II wojny światowej, wyjechała do Lwowa zajętego wkrótce przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Podjęła działalność w tamtejszym Związku Plastyków. W 1940 wyszła za mąż za Allana Kosko, literata, tłumacza (rozwód 1943). W czasie okupacji niemieckiej znalazła się wraz z rodziną w getcie, skąd zbiegła i ukrywając się pod różnymi nazwiskami, przetrwała okres okupacji niemieckiej (także powstanie warszawskie) w Warszawie. Po zakończeniu wojny przez pewien czas przebywała w Częstochowie, gdzie pracowała jako nauczycielka i opiekunka dzieci, a następnie zamieszkała w Krakowie. W 1945 została członkinią Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza). Kontynuowała twórczość malarską. Od 1949 należała do Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP). Była członkiem założycielem reaktywowanego po wojnie stowarzyszenia artystycznego II Grupa Krakowska. W 1949 przeniosła się do Warszawy. W 1959 zawarła związek małżeński z Arturem Sandauerem, krytykiem literackim, tłumaczem. Rozwijała twórczość plastyczną w zakresie malarstwa, rysunku i książki artystycznej. Uczestniczyła wielokrotnie w wystawach sztuki nowoczesnej w kraju i za granicą. Debiutowała w 1960, opublikowanym na łamach dwutygodnika „Współczesność” przekładem z języka francuskiego recenzji Artura Sandauera, dotyczącej utworu Le Dernier de Justes André Schwartz-Barta, drukowanej w 1954 w „Lettres Nouvelles”. Równocześnie od lat zajmowała się twórczością poetycką; pierwszy wiersz pt. Nic opublikowała w 1970 w tygodniku „Życie Literackie” (nr 6); zamieszczała tu utwory poetyckie również w następnych latach (do 1990, z przerwami). Wiersze drukowała także m.in. w „Miesięczniku Literackim” (1970-75), „Kulturze” (1973-78, 1980), „Poezji” (1973, 1976, 1986-90) i „Piśmie Literacko-Artystycznym” (1984-85, 1987). W 1984 po rozwiązaniu ZPAP została członkiem Związku Malarzy i Grafików, w 1996 wstąpiła ponownie do ZPAP. Odbyła wiele podróży zagranicznych, m.in. do Republiki Federalnej Niemiec, USA, Austrii, Francji i Wielkiej Brytanii. W 1996 za twórczość malarską otrzymała Nagrodę im. J. Cybisa, a w 1999 za całokształt twórczości artystycznej nagrodę literacką kwartalnika „Metafory”. Zmarła 10 listopada 2004 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

1. Ślad. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1972, 62 s.

2. Spoza granic mowy. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1976, 59 s.

3. Wszystkie ścieżki. Wiersze wybrane. Ilustracje: E. Rosenstein. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 167 s.

Zawartość

Cykle: Mówić...; Sprawom bezimiennym...; Wszyscy jesteśmy tylko obok...; Przestrzenie...; Za bramą... poza...; Noc...; Czas spoza czasu...; Niewygasłe...; Pomnik tym którzy nie mówią...; Obecność...; Mieszkać...; Urodziłam się... umrę... .

4. Czas. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1986, 114 s.

5. Erna Rosenstein. Kraków: Stowarzyszenie Artystyczne Grupa Krakowska 1992, 127 s.

Zawiera m.in.: [Wywiady:] Rozmowa Ł. Guzka z E. Rosenstein; To we mnie trwa... Rozmowa z Z. Macużanką; Na pewno mu nie przeszkadzałam. Rozm. J. Baran. – [Wspomnienia:] Wspomnienie; Akademia Sztuk Pięknych i środowisko lewicy artystycznej Krakowa (1934-1939); O J. Przybosiu; Lunapark Grupy Krakowskiej. – Nadto wiersze i proza poetycka E. Rosenstein oraz artykuły dotyczące E. Rosenstein, H. Ptaszkowskiej i B. Kowalskiej.

6. Trochę z archiwum. [Wiersze]. Legionowo: Miejska Biblioteka Publiczna 1993, 47 s.

7. Jeszcze z archiwum. [Wiersze]. Warszawa: Galeria Rzeźby 1994, 64 s.

8. Płynie rzeka. [Wiersze]. Chojnice: Muzeum Historyczno-Etnograficzne 1998, 21 s.

9. Promienie Y. Scenariusz filmowy w oprawie teatralnej. Dialog 1998 nr 12 s. 5-19.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1999.

Wywiady

Twarze te same, nie te same. Rozm. M. Małkowska. Życie Warszawy 1994 nr 112.
Bez samokrytyki. Rozm. J. Skoczylas. Wiadomści Kulturalne 1997 nr 3.
Ja to widzę i czuję. Rozm. T. Sztyma. Gazeta Wielkopolska 2001 nr 129.

Zob. też Twórczość poz. .

Ogólne

Artykuły

H. Ptaszkowska: Erna Rosenstein. Poezja 1967 nr 6, przedruk w: Erna Rosenstein. Kraków 1992.
H. Czubała: Poetycki wernisaż. Życie Literackie 1986 nr 33 [m.in. dot. E. Rosenstein].
B. Kowalska: Erna Rosenstein. W: Erna Rosenstein. Kraków 1992.
M. Kuc: Nazwiska Erny Rosenstein. Gazeta Wyborcza 1992 nr 19.
D. Jarecka: Ekran do wyświetlania myśli. Dialog 1998 nr 12 [dot. głównie twórczości plastycznej].
K. Feusette: Niepokorna surrealistka. Rzeczpospolita 2004 nr 265.
J. Hekmat, M. Taszycka: Erna Rosenstein. Gazeta Wyborcza 2004 nr 271.

Ślad

P. Matywiecki: Dyskrecja. Nowe Książki 1972 nr 15.

Spoza granic mowy

M. Chrzanowski: Granice mowy – granice świata. Nowe Książki 1976 nr 19.
A. Świrszczyńska: Świat milczenia. Kultura 1976 nr 20.
W. Krzysztoszek: Aby otworzyć czas .... Literatura 1977 nr 16.
P.T. Rakowski: Wobec obcego świata. Magazyn Kulturalny 1978 nr 4.

Wszystkie ścieżki

J. Gondowicz: Powidoki pamięci. Nowe Książki 1979 nr 22.
P. Dybel: Pęknięty czas. Twórczość 1980 nr 6.
P.T. Rakowski: Puls tej samej krwi. Magazyn Kulturalny 1981 nr 2.

Czas

A. Patey-Grabowska: Nasze lektury. Słowo Powszechne 1985 nr 186.
S. Jurkowski: Wobec czasu. Kierunki 1986 nr 36.