BIO
Urodzony 29 lutego 1932 w Poznaniu; syn Jana Ratajczaka, pracownika urzędu pocztowego, i Ludwiki z domu Tatarek. Dzieciństwo spędził w Poznaniu. Po wybuchu II wojny światowej wysiedlony wraz z rodziną z Poznania, mieszkał w czasie okupacji niemieckiej kolejno w Dubinie pod Rawiczem, Ostrowcu Świętokrzyskim i od 1943 w Kielcach. W 1945 powrócił do Poznania, gdzie rozpoczął naukę w Gimnazjum i Liceum im. Marii Magdaleny. Po rocznej przerwie spowodowanej chorobą kontynuował naukę w Liceum im. K. Marcinkowskiego. Debiutował w 1951 fraszkami Reklama i Luftwaffe, opublikowanymi w dodatku „Gazety Poznańskiej” pt. „Widnokrąg” (nr 3). Wiersze, artykuły i recenzje drukował też m.in. w „Gazecie Poznańskiej” (1951-68; też pod pseudonimami: J.R., Jan Ratajczak, Józef Tatarek, (jr), (r.), (ra); m.in. w 1961-62 cykl reportaży pt. Notatnik moskiewski) i „Głosie Wielkopolskim” (1951-60, i od 1965; także pod pseudonimami: G. Erjot, Grzegorz Erjot, Jan Ratajczak, (jr)). Od 1951 należał do Koła Młodych przy Oddziale Poznańskim Związku Literatów Polskich (ZLP; od 1953 przewodniczący Koła). Po zdaniu matury w 1953, studiował filologię rosyjską na Uniwersytecie Warszawskim i od 1955/56 polonistykę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu; w 1960 uzyskał magisterium. W czasie studiów należał do Zrzeszenia Studentów Polskich. Był jednym z założycieli poznańskiej grupy poetyckiej Wierzbak (1956) i współorganizatorem zainicjowanych przez nią ogólnopolskich festiwali poezji w Poznaniu (1957, 1958, 1959, 1961). W 1958 ożenił się z Ireną Henschke, nauczycielką (rozwód 1963). W 1958-62 pracował jako kierownik artystyczny klubu studentów Od Nowa, gdzie organizował m.in. tzw. poniedziałki poetyckie. Publikował we „Współczesności” (1958-68; też podpisany: (jr)), „Nadodrzu” (1960-69). W 1960 został członkiem ZLP. Otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. kilkakrotnie nagrodę Miejskiej Rady Narodowej w Poznaniu (1958, 1959, 1960, 1962, 1967), nagrodę Pierścienia, Peleryny i Pióra, przyznawaną przez Klub Studentów Wybrzeża „Żak” w Gdańsku (1966). Zajął się także twórczością dla dzieci; jako autor wierszy i sztuk lalkowych nawiązał współpracę z „Płomyczkiem” (1962-67, 1971, 1978-86). W 1964 pracował jako lektor języka polskiego na UAM. W 1965 wszedł w skład redakcji pisma „Nurt”; publikował tu do 1969 artykuły, recenzje oraz cykl Zbliżenia (też pod kryptonimami: j.r., J.R.). Współpracował nadto z „Teatrem” (1965-81, liczne recenzje), „Poezją” (1966-68, 1973-78) i „Miesięcznikiem Literackim” (1967, 1972-88), drukował też w „Faktach” (1973-85). W 1965 ożenił się z Dobrochną Dunin-Michałowską, historykiem literatury. W 1966 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1966-80 pracował na stanowisku starszego redaktora w Redakcji Literackiej rozgłośni Polskiego Radia w Poznaniu. Pełnił też obowiązki kierownika literackiego Teatru Lalki i Aktora „Marcinek” (1966-68) i Teatru Polskiego (1970-71) w Poznaniu. W 1972-80 odbywał liczne podróże po Europie. W 1972-82 należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1976 otrzymał nagrodę im. J. Kasprowicza, a w 1980 nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci. W 1980-84 pełnił obowiązki redaktora do spraw teatru w Ośrodku Telewizji Polskiej w Poznaniu i ponownie kierownika literackiego w Teatrze Polskim. Zajmował się badaniem literatury i kultury okresu Młodej Polski. W 1982 doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie na podstawie rozprawy pt. Zagasły „brzask epoki” (promotor profesor Wiesław Szymański). W 1983-90 był członkiem nowego ZLP. W 1984 pracował w Ogólnopolskim Ośrodku Sztuki dla Dzieci i Młodzieży. Kontynuował współpracę z „Głosem Wielkopolskim” (do 1991; tu cykle: w 1984 pt. Spotkania z książką, w 1990 Notes londyński, w 1991 Notatki znad Dunaju), „Gazetą Poznańską” (do 1986). W 1985 otrzymał nagrodę literacką im. W.S. Reymonta. W tymże roku przeszedł na rentę inwalidzką. W 1990 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Artykuły i wiersze publikował m.in. w „Sztuce dla Dzieci” (1987-90), „W drodze” (1990-94), „Integracjach” (1991-95), „Arce” (1993-97), „Arkuszu” (1993-98), „Sycynie” (1995-97), dodatku lokalnym „Gazety Wyborczej” pt. „Gazeta Wielkopolska” (m.in. w 1998 cykl felietonów W brudnopisie). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1975), odznakami „Za Zasługi w Rozwoju Województwa Poznańskiego” (1971), „Zasłużony Działacz Kultury” (1977) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1981). Zmarł 24 maja 1999 w Poznaniu.
Twórczość
1. Niepogoda. Wiersze. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1957, 45 s.
Nagrody
2. Zamknięcie krajobrazu. Poezje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1960, 67 s.
Zawartość
3. Sny w słońcu. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1961, 132 s.
Zawartość
4. Pozy i akty. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1962, 69 s.
Zawartość
5. Tryptyk poznański. [Utwór dramatyczny; współautorzy:] K. Sutarski, R. Danecki. Prapremiera: Poznań, Teatr przy Stoliku w Klubie Związków Twórczych 1963.
6. W środku gwaru. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 59 s.
7. Drugi dzień wolności. [Widowisko telewizyjne]. Powst. 1966.
8. Królewski statek. [Sztuka lalkowa]. Powst. 1966. Prapremiera: Białystok, Teatr Lalek „Świerszcz” 1970.
Nagrody
9. Miejsce z muru. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1966, 72 s.
10. Zamki na lodzie. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1966, [18] k.
11. Ziarenka maku. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1966, [14] k. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1982, wyd. 3 1985, wyd. 4 1986, wyd. 5 1989; Poznań: GMP 1991; Warszawa: Editions Spotkania 1992; Wrocław: Siedmioróg 1997.
12. Ogniwa. Wiersze z lat 1955-1965. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 125 s.
Zawartość
13. Pokój z kukułką. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1967, [18] k.
14. Zima w oknie. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Ruch 1967, [16] k.
15. Chwile z motylem. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1968, 33 s.
16. Noc cudów. [Sztuka lalkowa]. Prapremiera: Poznań, Teatr Lalki i Aktora „Marcinek” 1968.
Adaptacje
filmowe
17. Był tu wśród nas. (Poetycka opowieść o Leninie). Polskie Radio 1969. Druk „Materiały Repertuarowe” 1969 nr 3 s. 45-55. Prapremiera: Poznań, Poznańskie Przedsiębiorstwo Imprez Estradowych 1969.
Nagrody
18. Kasprzak. (Poemat dramatyczny w 3 częściach z prologiem i epilogiem). Powst. 1969. Druk z uwagami inscenizacyjnymi T. Łepkowskiej „Scena” 1970 nr 4 s. 23-31.
19. W samo południe. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Ruch 1969, [18] k. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1973; wyd. 3 Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1979.
20. Węzeł. [Powieść]. Powst. ok. 1969. Wyd. z posłowiem J. Ratajczaka. Poznań: WiS 1996, 196 s.
21. Gniazdo na chmurze. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1970, 230 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1979; wyd. 3 Poznań: Rebis 1989; wyd. 4 poprawione, tamże 1999.
Nagrody
22. Opowieść o wyzwoleniu miasta. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Poznań, Poznańskie Przedsiębiorstwo Imprez Estradowych 1970.
23. Powtórka z rozstrzelania. [Powieść]. „Twórczość” 1970 nr 2 s. 8-54.
24. Fraszki i sielanki. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1971, 77 s.
25. Między nami zwierzakami. [Wiersze dla dzieci]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 51 s.
26. Trawa. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1971, 223 s.
Zawartość
27. Wygnanie z mitu. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1971, 78 s.
Zawartość
28. Chochołowe wesele. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1972, 42 s.
29. Mysia wieża Babel. [Sztuka lalkowa]. Powst. ok. 1972.
30. Pożegnanie baśni. [Wiersze dla dzieci]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1972, 61 s.
31. ...A to echo grało! [Utwór dramatyczny]. „Scena” 1973 nr 10 s. 36-40.
32. Ballada dziadowska. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1973, 104 s.
33. O świcie, o zmierzchu. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1974, 201 s.
34. Umrzeć, żyć dalej. Powieść. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1975, 181 s.
35. Wianek z baranich kiszek. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 359 s.
36. Z trumną w pochodzie. [Powieść]. Powst. ok. 1976. Druk fragmentów „Twórczość” 1981 nr 3 s. 9-66, nr 4 s. 20-73.
Nagrody
37. Bunt, zdarzenie teatralne. [Utwór dramatyczny; współautor:] D. Ratajczak. Prapremiera: Poznań, Teatr Nowy 1977.
38. Chóry. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1977, 90 s.
Zawartość
39. Świętych obcowanie. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978, 246 s.
40. Wierszyki dla Grzesia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1978, 30 s. Wyd. 2 tamże 1986.
41. Po nocy noc. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1980, 368 s.
42. Zagasły „brzask epoki”. Szkice z dziejów czasopisma „Zdrój” 1917-1922. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1980, 342 s.
Zawartość
43. Przeprowadzka na Atlantydę. Wiersze wybrane. Słowo wstępne: K. Nowicki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 225 s.
44. Wycieczka do ZOO. [Wiersze dla dzieci]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1982, 53 s.
45. Czołem, cześć i cicho sza. [Sztuka lalkowa]. Prapremiera: Toruń, Teatr Baj Pomorski 1983.
Nagrody
46. Dzień twojej matki. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1983, 217 s.
Nagrody
47. Pierwsze wiersze. [Dla dzieci]. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1983, 47 s.
48. Życie teatralne Poznania. Cz. 1-4. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1983-1985.
Cz. 1. 1207-1793. 1983, 29 s.
Cz. 2. 1793-1843. 1984, 40 s.
Cz. 3. 1844-1875. 1985, 52 s.
Cz. 4. 1875-1918. 1985, 65 s.
49. [Teksty songów do:] E. Zegadłowicz: Łyżki i księżyc. Adaptacja, inscenizacja, reżyseria G. Mrówczyński. Prapremiera: Poznań, Teatr Polski 1984.
50. Teatr lalek. [Sztuka lalkowa]. Druk „Scena” 1984 nr 5 s. 39-41.
51. Godziny widzeń. Wiersze. Kraków, Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1985, 74 s.
Nagrody
Zawartość
52. Idzie wiosna. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1986, 58 s.
53. Lekcje u Iłłakowiczówny. Szkice, wspomnienia, listy i wiersze. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986, 119 s.
Zawartość
54. Miasteczko z plasteliny. [Wiersze dla dzieci]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1987, 31 s.
Nagrody
55. Światło z popiołu. Wiersze. Warszawa: Czytelnik 1987, 86 s.
56. Liryki małżeńskie. Wiersze. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1988, 102 s.
57. Poznański Don Juan – Ryszard Berwiński. [Monografia]. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989, 144 s.
58. Romantyczni kochankowie: Zygmunt Krasiński, Fryderyk Chopin, Artur Grottger. [Szkice]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1989, 310 s.
Zawartość
59. Łzy świętego Wojciecha. Kradzież sarkofagu z katedry gnieźnieńskiej. [Reportaż]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1990], 120 s.
60. Wlazł kotek na płotek. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1990, 52 s.
61. Kamyki Dawida. Wiersze. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1991, 46 s.
62. Spisane z murów (w latach 1956-1984). [Wiersze]. Warszawa: Anagram, Fundacja Sztuki na Rzecz Integracji 1991, 79 s.
63. Czucie i wiara. [Wiersze]. Poznań: WiS 1993, 34 s.
64. Esy – Floresy. Gry i zabawy do Elementarza pierwszej klasy. [Wiersze J. Ratajczaka, oprac. dydaktyczne: M. Lorek]. Katowice: Elementarz 1993, 79 s.
65. Gdy Warta wpadała do Ukajali. Szkice o Arkadym Fiedlerze. Poznań: Rebis 1994, 136 s.
Zawartość
66. Julian Tuwim. [Monografia]. Poznań: Rebis 1995, 152 s.
67. Stajenka pełna dzieci. Kolędy i pastorałki. Wrocław: Wydawnictwo W. Bagiński i Synowie 1995, 54 s.
68. Wiersze dla mojej mamy. Pod red. R. Waksmunda. Wrocław: Wydawnictwo W. Bagiński 1997, 43 s.
69. Zaczarowane wiersze. Wiersze dla dzieci. Płock: Korepetytor 1998, 87 s.
70. Umrzeć z miłości. Szkice o romansach młodopolskich. Wrocław: Wiedza o Kulturze 1999, 202 s.
Zawartość
71. Wiersze dla dzieci. Red. J. Rodziewicz. Wrocław: Siedmioróg 2000, 88 s.
Wydania osobne tekstów pieśni z nutami, m.in.
Słuchowiska radiowe, m.in.
Przekłady i adaptacje
Nagrody
Nadto
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1966, 1973, 1977, 1978, 1988.
