BIO
Urodzona 22 września 1882 w Warszawie; córka Aleksandra Kraushara, historyka i publicysty, i Jadwigi z Bersohnów. Uczyła się początkowo w domu pod kierunkiem Stefanii Sempołowskiej, a następnie uczęszczała na tajną pensję Zuzanny Morawskiej. Po jej ukończeniu w 1898, studiowała kolejno na tzw. Latającym Uniwersytecie w Warszawie, polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, w 1905 na Sorbonie w Paryżu. W latach 1897-1903 spędzała wakacje w Belgii; zainteresowała się wówczas literaturą tego kraju. Debiutowała w 1902 opowiadaniem pt. Dobre cierpienie, opublikowanym na łamach pisma „Biesiada Literacka” (nr 29; pod pseudonimem Aleksandra). W tym okresie pracowała w Czytelniach Bezpłatnych Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. W 1906 wyszła za mąż za Władysława Rabskiego (zmarł 1925), publicystę i krytyka teatralnego, współpracownika „Kuriera Warszawskiego”. Utrzymywała wraz z mężem ożywione stosunki towarzyskie z czołowymi postaciami życia kulturalnego i literackiego w kraju i za granicą. Często podróżowała, m.in. po Europie. Brała udział w pracach warszawskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Rozwijała twórczość literacką i przekładową z języka francuskiego, włoskiego, a później także angielskiego. Wiersze, opowiadania, przekłady i artykuły drukowała m.in. na łamach „Bluszczu” (1907-08, 1910-14, 1917-18), „Świata (Romans i Powieść)” (1907-09, 1912-13, 1915-22, 1926-28, 1930-31), „Tygodnika Ilustrowanego” (1908-24, 1926, 1928-29), „Tygodnika Warszawskiego” (1908-10), „Kuriera Warszawskiego” (1909-14, 1916-39), „Sfinksa” (1910-14, 1916-17) i „Echa Literackiego i Artystycznego” (1912-14). Po wybuchu I wojny światowej w 1914 przebywała przez kilka miesięcy w Poznaniu, następnie w Berlinie i w Warszawie. Prowadziła działalność bibliofilską jako kolekcjonerka cennych książek i ekslibrisów oraz jako publicystka i organizatorka tego ruchu. W 1921 była współorganizatorką Towarzystwa Bibliofilów Polskich, a w 1924 współzałożycielką działającego w jego ramach Towarzystwa Miłośników Ekslibrisów. Była współorganizatorką Polskiego PEN Clubu i została w 1925 członkiem pierwszego zarządu tej organizacji. Założyła w Warszawie Towarzystwo Przyjaciół Belgii; była jego sekretarzem, a następnie wiceprezesem. W 1925-39 pracowała w redakcji „Kuriera Warszawskiego”, m.in. prowadziła w tym piśmie kronikę literacką. Ogłaszała też utwory dla dzieci i młodzieży, m.in. na łamach czasopisma „Moje Pisemko” (1927, 1930-31, 1934-36) i „Płomyk” (1935-38). Współpracowała z Działem Dziecięcym Polskiego Radia. W czasie okupacji niemieckiej nadal przebywała w Warszawie. W 1940 została aresztowana przez gestapo i osadzona na Pawiaku. Zwolniona po dwóch miesiącach, ukrywała się początkowo u znajomych w Zalesiu pod Pisecznem, a następnie przebywała (pod nazwiskiem Maria Mark) w prowadzonym przez zakonnice zakładzie dla starców i kalek początkowo w Warszawie, a następnie w Milanówku. Po powstaniu warszawskim mieszkała w Rogowie pod Koluszkami. Zarabiała na życie, udzielając korepetycji. Jesienią 1945 powróciła do Warszawy. Początkowo pracowała w Instytucie Pamięci Narodowej. Następnie założyła i prowadziła prywatną wypożyczalnię książek. Kontynuowała twórczość literacką. Wiersze, prozę i artykuły drukowała m.in. w „Tygodniku Warszawskim” (1945-50, z przerwami), „Stolicy” (1948-50, 1958, 1960), „Przeglądzie Księgarskim” (1949-50) i „Przewodniku Katolickim” (1957-60, z przerwami). W 1945 została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich). Odznaczona m.in. belgijskim Krzyżem Kawalerskim Orderu Króla Leopolda II (1929). Zmarła 23 października 1960 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Powązkowskim.
Twórczość
1. Zanim światła pogasną... [Opowiadania]. Warszawa : Gebethner i Wolff 1909, 238 s.
Zawartość
2. Dogaressa. [Opowiadania]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1912, 208 s.
Zawartość
3. Listy miłosne. [Opowiadania]. Warszawa: Drukarnia L. Bogusławski [1913], 135 s.
Zawartość
4. Miłość mówi... Poezje. Warszawa: Gebethner i Wolff 1913, 105 s.
Zawartość
5. Powiastki i wierszyki. Kijów 1916. [Informacja autorki].
6. Warszawa w sonetach. [Wiersze]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1916, 26 s.
7. Miniatura. [Opowiadania]. Warszawa: Kasa Przezorności i Pomocy Warszawskich Pomocników Księgarskich 1918, 134 s.
Zawartość
8. W płonącym lesie. Poezje. Warszawa: Gebethner i Wolff 1918, 139 s.
Zawartość
9. Tajemnice Łazienek. [Opowiadania]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1920], 121 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1922; wyd. 3 Warszawa: Zakład Graficzny „Polska Zbrojna” 1928; wyd. 3 [!] Warszawa: Drukarnia Polska Zjednoczona 1933; wyd. 3 Warszawa: J. Kwiatkowska 1938; wyd. 3 uzupełnione Warszawa: Książnica Polska 1947.
Zawartość
10. Ręka Fatmy. [Opowiadania]. Warszawa: Biblioteka Polska 1921, 205 s.
Zawartość
11. Trzy powiastki o harcerzach. Warszawa: Księgarnia Perzyński, Niklewicz i Ska 1921, 64 s.
Zawartość
12. Barbarzyńca. [Opowiadania]. Warszawa: F. Gadomski [1922], 84 s.
Zawartość
13. Dziecko wojny. Powieść. „Dziennik Poznański” 1922 nr 145-208. Wyd. osobne Warszawa: F. Hoesick 1923, 479 s. Wyd. 2 pt. Bożenka – dziecko wojny. Warszawa: S. Cukrowski 1931.
Przekłady
czeski
14. Młodość w niewoli. Opowiadania z czasów szkoły apuchtinowskiej dla młodego wieku. Warszawa: Gebethner i Wolff 1922, 110 s. Wyd. nowe z podtytułem Kartki z pamiętnika uczennicy tajnej pensji. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1938, 134 s.
15. Dzień królików. [Dla dzieci; współautor:] N. Aleksandrowicz. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1923], 20 s.
16. Skrzynka z dukatami. Powieść dla młodzieży. „Iskry” 1923 nr 1-9. Wyd. osobne Warszawa: Mazowiecka Spółdzielnia Wydawnicza 1924, 101 s.
17. Baśnie kaszubskie. Warszawa: M. Arct 1925 [antydatowane 1924], 98 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1925, wyd. nowe 1939 [właśc. 1938]; wyd. 4 uzupełnione Bydgoszcz: Nauka 1946.
18. Magia książki. [Wiersze i przekłady]. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum [1925], 48 s. Wyd. nast. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936 [właśc. 1935].
19. Pod harcerskim sztandarem. [Dla dzieci]. Warszawa: Nakład Biblioteki Książek Błękitnych 1926, 76 s.
20. Agatka ze Starego Miasta. [Dla dzieci]. [Warszawa:] Zakład Graficzny „Polska Zbrojna” [1927], 77 s.
21. Grzech markizy. Nowele. Warszawa: Gebethner i Wolff [1927], 272 s.
Zawartość
22. Italia i wiosna... Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1927], 180 s.
23. Tajemniczy podróżny. [Powieść]. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1927], 160 s.
24. O dzieciach nie dla dzieci. [Opowiadania]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz” 1928, 96 s.
Zawartość
25. Ossolineum (1828-1928). [Wiersz]. Warszawa: Towarzystwo Bibliofilów Polskich w Warszawie [1928], 2 s.
26. Pod choinką. [Opowiadania dla dzieci]. [Warszawa:] Skład główny Domu Książki Polskiej [1929], 106 s.
Zawartość
27. Kasia i księżyc. [Dla dzieci]. „Małe Pisemko” 1931 nr 2-7. Wyd. osobne [Warszawa:] Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz” [1934], 32 s.
28. Marmur i słońce. [Wiersze]. Warszawa: F. Hoesick [1932], 56 s.
29. W gospodzie pod bukami. Nowele. Poznań: Drukarnia „Dziennika Poznańskiego” 1932, 167 s.
Zawartość
30. Kraj kolorowej bajki. [Dla dzieci]. Częstochowa: A. Gmachowski i S-ka 1936, 32 s.
31. Magia książki. [Opowiadania dla młodzieży]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936, 88 s.
Zawartość
32. To co zdarzło się naprawdę. [Dla dzieci]. Częstochowa: A. Gmachowski i S-ka 1936, 32 s.
33. Antykwariusz Bazyli. Z cyklu „Dialogi o książce”. „Silva Rerum” 1939 nr 4 s. 85-91. Wyd. osobne Kraków: „Silva Rerum” Towarzystwo Miłośników Książki w Kraków 1939, 10 s.
34. Książka i wojna. Sonety. Przedmowa: T. Leszner. Szamotuły: Towarzystwo Miłośników Sztuki Pięknej i Książki 1947, 25 s.
35. Przygody Grypsa w zburzonej Warszawie. [Powieść dla młodzieży]. Kraków: T. Gieszczykiewicz i S-ka 1947, 126 s.
36. Miłość Urszuli Orlikówny. Powieść [dla młodzieży]. Warszawa: S. Arct 1948, 174 s.
37. Ania w Łazienkach. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Czytelnik 1957, 194 s. Wyd. 2 tamże 1959.
38. Godzina prawdy. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1957, 166 s.
Zawartość
39. Moje życie z książką. Wspomnienia. [Cz. 1-2]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1959, 1964, 307 + 507 s.
Przekłady
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1951, 1957.
