BIO

Born on 30 November 1904 in Kowenice, near Sambor (today's Ukraine); son of the landowner Bolesław Kuśniewicz, and Joanna, née Ostrawa-Tworkowska. He attended primary school in Graz and middle school in Zakopane, Chyrów and Sambor, where he completed his secondary education in 1923. Between 1925 and 1928, he worked as a sales representative for Alfa-Romeo and spent time in France, Italy and Austria. He initially studied at the Academy of Fine Arts in Krakow between 1929 and 1931, before studying at the Faculty of Law and the School of Political Science at the Jagiellonian University (UJ) in the same city between 1931 and 1935. He married the dancer and writer Maria Brejnakowska (pseudonym: Ukniewska) in 1931. They subsequently divorced. After graduating with a master's degree in 1935, he worked at the Krakow Tax Office and the Jagiellonian Library for a year, before joining the diplomatic service and serving in Polish consulates in Uzhhorod (in Czechoslovakia until 1938, then in Hungary) between 1936 and 1939, and in Toulouse, France, between May and December 1939. In December 1939, he was called up to the Polish Army in France, working at the Recruitment Office in Paris until May 1940. Following the German occupation of France, he worked from December 1940 at the Office for Aiding Poles in France in Toulouse. At the same time, he collaborated with the French Resistance (the FFCI: Forces françaises combattantes de l'intérieur). He was awarded the rank of second-lieutenant of the French Army in recognition of his activities. He was arrested by the Gestapo in January 1943 in Toulouse and was subsequently held in prisons and concentration camps in Fresnes, near Paris, Neue Bremm near Saarbrücken, and from April 1944 in Mauthausen, where he joined the underground French Communist Party as a membership candidate. After the end of the war, he remained in France. He joined the Polish Workers' Party in December 1945 and its successor, the Polish United Workers' Party (PZPR), in 1948. From August 1945 to December 1946, he was secretary of the Consulate of the Republic of Poland in Toulouse and then consul in Strasbourg from January to October 1946. He was consul general in Lille and deputy legal counsel at the Polish Embassy in Paris from November 1946 to January 1950, when he returned to Poland and settled in Warsaw. He subsequently worked (for several months in each role) at Cepelia – the Central Office of Folk and Artistic Production (Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego), where he edited the magazines "Sztuka Ludowa" and "Sztuka", followed by the Archives of the Polish Academy of Sciences, and then at the Central Technical Office catalogue publishing house. He was also employed for a period producing designs for the fashion section of "Express Wieczorny" and cinema adverts. In 1953, he married the journalist and satirist Anna Kotaniec (pseudonym: Anna Lechicka). Between 1953 and 1981, he was a secret collaborator of the Polish Security Service, using the code name Andrzej. He initially provided details on émigré communities and people working in radio, before also informing on the literary milieu. From September 1955 until 1958, he worked with the Kraj Radio Station and then at the Foreign Service of Polish Radio as head of the Department for Popularizing Culture at the Main Editorial Office for Émigré Programming. He made his debut in 1955 with excerpts of the epic poem Słowa o nienawiści (Words of hate), which appeared in "Nowa Kultura" (no. 22). He also published poems and prose pieces in periodicals including "Twórczość" (intermittently, 1955-77). From 1959, he was a member of the Polish Writers' Union (ZLP), until its dissolution in 1983. He served as deputy chair of the Warsaw Branch and was also a member of the Disciplinary Commission of ZLP's Executive Board. In June 1966, he joined the editorial board as head of section and also the editorial college of the literary monthly "Miesięcznik Literacki", before resigning in 1982. He published numerous literary works in the periodical. He was twice awarded the Polish Radio prize, in 1968 and 1969. He retired in 1970, joining the Polish PEN Club the same year. In 1974, he was awarded the New York-based Alfred Jurzykowski Foundation prize and the State Prize, 1st class, in recognition of his entire literary oeuvre. In 1978, he received the prize of the Head of the Committee for Radio and Television for his literary work and contributions to radio and television. In 1979, he was awarded the prize of the Minster of Foreign Affairs in recognition of his outstanding achievements in promoting Polish culture abroad. The same year he also received the prize of the Party's main newspaper, "Trybuna Ludu" (1st class). In 1978, he published in the periodical "Literatura" the cycle of essays Moja historia literatury (My literary history), while in 1981 "Film" published Kino i ja (Cinema and me), a cycle of autobiographical essays reflecting on his encounters with cinema. In January 1989, he was the sole Pole to be made a member of the Académie Goncourt in Paris. He left the PZPR in 1982. That year, he was nominated for the Italian Premio Mondello award. In 1992, he received the Jan Parandowski prize from the PEN Club in recognition of his literary work. He received the Silver Cross of Merit in 1939, the French Médaille de la Guerre et Résistance in 1947, the Gold Cross of Merit in 1965, the Meritorious Activist of Culture medal in 1968, and Knight's Cross of the Order of Polonia Restituta in 1970. He died on 14 May 1993 in Warsaw, where is buried at the Powązki Military Cemetery.

Twórczość

1. Słowa o nienawiści. [Poemat]. Warszawa: Czytelnik 1956, 61 s.

2. Diabłu ogarek. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 122 s.

Zawartość

Cykle: Malinowa popadia; Piony sierpnia; Darachów; Fanaberie; Penetracje; Polowania; Wykłady popularno-nawykowe.

3. Korupcja. Kryminał heroiczny. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 249 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1975; wyd. 4 (Dzieła). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1997.

Przekłady

czeski

Korupce. [Przeł.] J. Vlášek. Praha 1974.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: Z. Zawadzka. Reżyseria: A. Zakrzewski. Polskie Radio 1980.

telewizyjne

Adaptacja: M. Wawrzkiewicz. Reżyseria: T. Worontkiewicz. Telewizja Polska 1966.
Scenariusz: I. Strzemińska. Reżyseria: R. Ber. Telewizja Polska 1981.

4. Czas prywatny. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 63 s.

Zawartość

Cykle: Śpiewy historyczne; Anatomie; Sezon w raju; Sprawy prywatne czyli paktowanie z wrogiem.

5. Eroica. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 286 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 1974; wyd. 3 [!] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976; Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988, 159 s.

Przekłady

czeski

Eroica. [Przeł.] A. Balajková. Praha 1990, wyd. nast. łącznie z przekł. Lekcja martwego języka [poz. ] pt. Lekce mrtwého jazyka; Eroika. Praha 1990.

francuski

Eroica. [Przeł.:] C.-H. du Bord, Ch. Jezewski. Paris 1999.

słowacki

Eroica. [Przeł.] R. Turňa. Bratislava 1967.

6. W drodze do Koryntu. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, 347 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1975; wyd. 2 [!] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977.

Nagrody

Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w 1965.

Przekłady

francuski

Le chemin de Corinthe. [Przeł.] H.A. Clément. [Paris] 1982.

serbsko-chorwacki

Na putu za Korint. [Przeł.] L. Rosić. Beograd 1985.

Adaptacje

radiowe

pt. Ciotka nie ciotka, zamek nie zamek, wuj nie wuj. Adaptacja: M. Komorowska. Reżyseria: Zbigniew Kopalko. Polskie Radio 1973.

7. Król Obojga Sycylii. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 269 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1972; wyd. 3 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976; wyd. 3 [właśc. 4] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980; Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1993; wyd. 7 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1996.

Nagrody

Nagroda francuska Séquier za najlepszą powieść zagraniczną przełożoną na język francuski w 1978.

Przekłady

angielski

The king of two Sicilies. [Przeł.] C. Wieniewska. New York 1980.

bułgarski

Kraljat na dvete Sicilii. [Przeł.] D. Lau-Bukovska. Sofija 1982.

czeski

Král Obojí Sicilie. [Przeł.] A. Balajková. Praha 1975.

francuski

Le roi des Deux-Siciles. [Przeł.:] Ch. Jeżewski, F.X. Jaujard. Paris 1978, wyd. nast. Paris 1980.

grecki

'O basileás tom dúo Sikelion. [Przeł.] R. Psuroúke. 'Athī'na 1985.

hiszpański

El rey de las Dos Sicilias. [Przeł.] B. Żaboklicka. Barcelona 1983, wyd. nast. tamże: wyd. 2 1983, wyd. 3 2009.

niemiecki

König beider Sizilien. [Przeł.] K. Staemmler. Hamburg 1981, wyd. nast. Frankfurt am Main 1983.
König beider Sizilien. [Przeł.] C. Rymarowicz. Berlin 1985.

rumuński

Regele Celor două Sicili. [Przeł.] O. Zaicik. Bucuresti 1998, wyd. nast. łącznie z przekł. Lekcja martwego języka [poz. ] pt. Regele celor două Sicili; Lecţia de limbă moartă. [Przeł.] O. Zaicik. [Wstęp:] C. Geambaşu tamże 1998.

serbski

Kralj Dvoju Sicilija. [Przeł.] M. Živančević. Beograd 1979.

szwedzki

Kungen av Bägge Sicilierna. [Przeł.] Ch. Wollin. Stockholm 1979.

węgierski

A két Szici'lia királya. [Przeł.] I. Fejér. Budapest 1987.

włoski

Il re delle Due Sicilie. [Przeł.:] L. Ryba, A. Zoina. Palermo 1981, wyd. nast. tamże 1992.

8. Strefy. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 507 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1976; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985; wyd. 6 pt. Znaki zodiaku. Warszawa: Wiedza i Życie 1997.

Pierwotny tytuł „Spokojne słońce” (inf. autora 1973).

Nagrody

Nagroda w plebiscycie Radia Wolna Europa na najlepszą książkę r. 1971.

Przekłady

francuski

Constellations. Les signes du zodiaque. [Przeł.:] Ch. Jeżewski i F.X. Jaujard. Paris 1993, wyd. nast. tamże 1999.

niemiecki

Andrzej Kuśniewicz und der "grosse Treck" der Deutschen. [tu m.in. przekł. fragmentu powieści] H.P. Hoelscher-Obermaier. Darmstadt 1988.
Tierkreiszeichen. [Przeł.] R. Schmigdall. Frankfurt am Main 1991, wyd. nast. tamże 2000.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja, reżyseria i wykonanie: T. Bednarska. Łódź, Studencki Teatr Satyry Pstrąg 1973.

9. Stan nieważkości. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 299 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1975; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977; wyd. 4 (Dzieła). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1997.

Przekłady

francuski

L'état d'apesanteur. [Przeł.:] Ch. Jeżewski i D. Autrand. Paris 1979, wyd. nast. tamże 1983.

rosyjski

Sostojanie nevesomosti. [Przeł.] A. Ermonskij. Moskva 1979.

słowacki

Bezváhový stav. [Przeł.] M. Wlackovská. Bratislava 1980.

włoski

Assenza di gravità. [Przeł.:] L. Ryba, A. Zoina. Palermo 1990.

10. Piraterie. Wybór wierszy. Warszawa: Czytelnik 1975, 83 s.

11. Trzecie królestwo. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975, 414 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1978; wyd. 4 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1981; [wyd. 5] (Dzieła). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1997.

Wyróżnienie w plebiscycie „Książka roku1975.

Przekłady

czeski

Třeti království . [Przeł.] A. Balajková. Praha 1987.

węgierski

A harmadik királyság. [Przeł.] B. Murányi. Budapest 1979.

12. Lekcja martwego języka. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977, 184 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1979, wyd. 3 1986; Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1994.

Przekłady

angielski

Lessons in a dead language. London 1984.

czeski

Lekce mrtvého jazyka. [Przeł.] A. Balajková, wyd. łącznie z poz. pt. Lekce mrtwého jazyka; Eroika. Praha 1990.

francuski

La leçon de langue morte. [Przeł.:] Ch. Jeżewski i D. Autrand. Paris 1981.

hiszpański

La lección de lengua muerta. [Przeł.] B. Żaboklicka. [Barcelona] 1984, wyd. nast. tamże 1985.

niemiecki

Lektion in einer toten Sprache. [Przeł.] K. Staemmler. Frankfurt am Main 1987.

rumuński

Lecţia de limbă moartă. [Przeł.] O. Zaicik. Bucureşti 1985, wyd. nast. łącznie z przekł. Król obojga Sycylii [poz. ] pt. Regele celor două Sicili; Lecţia de limbă moartă. [Przeł.] O. Zaicik. [Wstęp:] C. Geambaşu tamże 1998.

słoweński

Lekcija mrtvega jezika. Przeł. K. Kenda-Jež, Ljubljana 2021.

węgierski

Holt nyelvek órája. [Przeł.] I. Fejér. Budapest 1981.

włoski

Lecione di linga morta. [Przeł.] A. Zoina. Palermo 1983.

Adaptacje

filmowe

Scenariusz i reżyseria: J. Majewski. Ekranizacja 1978.

13. Moja historia literatury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 210 s.

Tu m.in. o autorach polskich: J. Baka, T. Boy-Żeleński, J. Iwaszkiewicz, A. Kaden, M. Konopnicka, H. Krall, K. Krumłowski, S.J. Lec, B. Miciński, M. Pawlikowska-Jasnorzewska, J. Tuwim, S. Vincenz, S.I. Witkiewicz, i autorach zagranicznych: A. Brillat-Savarin, B. Cendrars, P.L. Courier, Ch. Dickens, M. Martin du Gard, H. de Viel-Castel, Wolter.

14. Witraż. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 432 s. Wyd. nast.: tamże 1982; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1985; [wyd. 4] (Dzieła). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1997.

Nagrody

Nagroda literacka Premio Savarese m. Enna na Sycylii w 1989.

Przekłady

francuski

Vitrail. [Przeł:.] J. Nowak, D. Autrand. Paris 1990.

węgierski

Szińeš üvegablakok. [Przeł.] I. Fejér. Budapest 1987.

włoski

Vetrate. [Przeł.:] L. Ryba, A. Zoina. Palermo 1988.

15. Mieszaniny obyczajowe. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985, 247 s. Wyd. nast. tamże 1988.

16. Nawrócenie. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987, 213 s. Wyd. nast. tamże 1989.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta J. Duriasz. [Warszawa:] ZNiW 2009, 1 płyta CD-R.

Przekłady

francuski

Volte. [Przeł.] P. Lieberman. Arles 1992.

włoski

Conversione. [Przeł.] A. Zoina. Palermo 1995.

17. Puzzle pamięci. Z Andrzejem Kuśniewiczem w marcu i kwietniu 1991 rozmawiała Grażyna Szcześniak. Kraków: Eureka 1992, 85 s.

Wywiad-rzeka.

18. Dzieła. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1997.

Zawartość

poz. , , , .

Przekłady tekstów w antologiach zagranicznych

chorwacki

Gost u kući. Prijevodi i prepjevi iz poljskoga pjesništva [Przeł].] Z. Malíc. [Oprac.:] D. Malíc. Zagreb 2006.

niemiecki

Bube, Dame, König. Geschichten und Gedichte aus Polen. [Oprac.:] K. Dedecius. Frankfurt am Main. 1990, wyd. 2 tamże 2013.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1966, 1973.

Wywiady

J. Radomińska: Andrzej Kuśniewicz. W tejże: Spotkania zapisane. Kraków 1970.
Pisarstwo nie było celem w moim życiu. [Rozm.] T. Jastrun. Tygodnik Kulturalny 1976 nr 20.
Względność, względność, względność. [Rozm.] T. Krzemień. Kultura 1979 nr 48.
Sein liebster Buch. [Rozm.] A. Ziembicki. Begegnung mit Polen 1980 nr 3.
XIX wiek skończył się... w 1914 roku. [Rozm.] I. Bodnar. „Pismo Literacko-Artystyczne1984 nr 10.
Z. Taranienko: Odbicie. W tegoż: Rozmowy z pisarzami. Warszawa 1986.
Jak pasjans – z Andrzejem Kuśniewiczem rozmawia T. Kubik. Poezja 1989 nr 7.
Stany nieważkości. [Rozm.] W. Wiśniewski. W: W. Wiśniewski: Lekcja polskiego. Warszawa 1993.
Z Witkacym było całkowicie inaczej. Fragmenty rozmowy L. Rosić z A. Kuśniewiczem. Z języka serbskiego przełożyła M. Vražić. W: Witkacy! Czyste dusze w niemytej formie. 2017 nr 1.

Zob. też Twórczość poz. .

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1978 (R. Loth).
D. Scholze: Andrzej Kuśniewicz. W: Literatur Polens. 1944 bis 1985. Berlin 1990.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (W. Maciąg).
Urzędnicy służby zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1945. Przewodnik biograficzny. Oprac.: K. Smolana. T. 2. Warszawa 2022.

Ogólne

Książki

W. Sadkowski: Kuśniewicz. Powst. ok. 1974, przekł. angielski: J. Infeld-Sosnowska. Warszawa: Agencja Autorska 1974, 31 s.; przekł. francuski: przeł.] B. Grzegorzewska. Warszawa: Agencja Autorska 1980, 50 s.
B. Kazimierczyk: Wskrzeszanie umarłych królestw. [O twórczości A. Kuśniewicza]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1982, 272 s.
M. Dąbrowski: Nierzeczywista rzeczywistość. Twórczość Andrzeja Kuśniewicza na tle epoki. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 1987, 329 s. Wyd. 2 zmienione Warszawa: Elipsa 2004, 216 s.
H.P. Hoelscher-Obermaier: Andrzej Kuśniewicz synkretische Romanpoetik. München: O. Sagner 1988, 248 s.
O. Weretiuk: Wizja Ukrainy we współczesnej powieści polskiej i ukraińskiej. (Leopold Buczkowski, Andrzej Kuśniewicz, Włodzimierz Odojewski, Ułas Samczuk, Iryna Wilde, Roman Andrijaszyk). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 1998, 297 s.
P. Graf: Świat utkany z prawdy i zmyślenia. O świadomości twórczej Andrzeja Kuśniewicza. Poznań: Nakom 2005, 292 s.
E. Dutka: Mnożenie siebie. O poezji Andrzeja Kuśniewicza . Katowice : Wydawnictwo Gnome 2007, 64 s.
E. Dutka: Okolice nie tylko geograficzne. O twórczości Andrzeja Kuśniewicza. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2008, 360 s.
Między Galicją, Wiedniem i Europą. Aspekty twórczości literackiej Andrzeja Kuśniewicza. Pod red. A. Woldana. Wiedeń: Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk 2008, 255 s. [Zawartość: J. Jarzębski: Kompleks apostazji. Kuśniewicz a problem zdrady; D. Wojda: Odmiany wiktymizacji w pisarstwie Andrzeja Kuśniewicza; M. Dąbrowski: Fantazmatyka Kuśniewicza; P. Biłoś: Pokusa solipsyzmu wobec historii i ucieczka od Innego czyli Kuśniewiczowska sztuka autoportretu; P. Winczer: Strategie autorskie Andrzeja Kuśniewicza na pozyskanie czytelnika; M. Delaperriere; Francuskie witraże Kuśniewicza; A. Fiut; Dwugłos o katastrofie: Bobkowski i Kuśniewicz; G. Ritz: Z Galicji do Niemiec – na (niepolskim) szlaku Kuśniewicza. Polska konfrontacja z Niemcami; A. Sproede: Andrzej Kuśniewicz: Kresy innych. Esej; H-CH. Trepte: Od kresów wschodnich do kresów zachodnich. O narracyjnej tożsamości mitu kresowego w polskiej literaturze na obczyźnie; R. Mnich: Pirateria – interpretacje i reinterpretacje w poezji Andrzeja Kuśniewicza; E.K. Dzikowska: Diabłu ogarek. Cierpienie, wina i pamięć w Słowach o nienawiści Andrzeja Kuśniewicza; M.P. Podolczak: Fizjologia bogini – wizerunek kobiet w wybranych powieściach Andrzeja Kuśniewicza; J. Krzysztoforska-Doschek: Wiedeń w twórczości Andrzeja Kuśniewicza; A. Woldan: Od monologu wspomnienia do miejsca pamięci. Mieszaniny obyczajowe Andrzeja Kuśniewicza; I. Fried: Dychotomie sytuacji granicznych – świat powieści Andrzeja Kuśniewicza].
F. Karpow: Doświadczenie przestrzeni w prozie Andrzeja Kuśniewicza. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 2012, 243 s.

Artykuły

K. Nowicki: Heroizm i korupcja. (O twórczości Andrzeja Kuśniewicza). „Współczesność" 1969 nr 1.
K. Wyka: C.K. ballado-powieści. Życie Literackie 1970 nr 37-38.
B. Chełstowski: Czas historyczny w powieściach Andrzeja Kuśniewicza i Piotra Wojciechowskiego. Miesięcznik Literacki 1975 nr 7.
J. Jarzębski: Historia Fausta. (O prozie Andrzeja Kuśniewicza). Twórczość 1976 nr 11.
Z. Nienacki: Mańki Andrzeja Kuśniewicza. Poezja 1978 nr 5 [dot. poezji A. Kuśniewicza].
T. Błażejewski: Pamięć wspomagana wyobraźnią. (O powieściach Andrzeja Kuśniewicza). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria 1982 nr 9.
M. Ronge: Sukcesywność i równoczesność. (O technikach symultanicznych w prozie Andrzeja Kuśniewicza). Acta Universitatis Nicolai Copernici 1982 z. 126.
C. Rowiński: Powieściopisarstwo Andrzeja Kuśniewicza. Miesięcznik Literacki 1982 nr 6.
P. Balajka: Ballady powieściowe Andrzeja Kuśniewicza. [Przeł.] T. Łukasiak. Literatura na Świecie 1984 nr 4.
R. Chodźko: Podróż po peryferiach pierwszego królestwa. Przegląd Humanistyczny 1984 nr 4 [tu też o B. Schulzu].
J. Jarzębski: A. Kuśniewicz – historia Fausta. W tegoż: Powieść jako autokreacja. Kraków 1984.
[ A. Serednicki] A. Verba: A. Kuśniewicz „Ukraïns'kij Kalendar 1984 [dot. tematyki ukraińskiej w twórczości A. Kuśniewicza].
L. Bugajski: Na rozdrożu. W tegoż: Pozy prozy. Warszawa 1986 [dot. powieści A. Kuśniewicza].
W. Pawłowski: Galicyjski outsider. Literatura 1987 nr 9.
M. Zaleski: Comme il faut? O prozie Andrzeja Kuśniewicza. Res Publica 1987 nr 6, przedruk w tegoż: Mądremu biada. Paryż 1990.
B. Hadaczek: W galicyjskim świecie Andrzeja Kuśniewicza. Miesięcznik Literacki 1988 nr 12, przedruk w tegoż: Kresy w literaturze polskiej XX wieku. Szczecin 1993.
J. Pieszczachowicz: Powaby wielkiego urlopu. W tegoż: Na widnokręgu histerii. Kraków 1988.
S. Pitol: Andrzeja Kuśniewicza requiem dla Habsburgów. [Przeł.] D. Rycerz. Twórczość 1988 nr 12.
H. Bereza: Wartościowanie. W tegoż: Sposób myślenia. T. 1. O prozie polskiej. Warszawa 1989.
H. Zaworska: Zapalmy diabłu ogarek. Literatura 1989 nr 4.
A. Łebkowska: Andrzej Kuśniewicz – palimpsesty pamięci. W tejże: Fikcja jako możliwość. Z przemian prozy XX wieku. Kraków 1991.
B. Witosz: Kilka uwag o opisie we współczesnej powieści (na przykładzie prozy Andrzeja Kuśniewicza). Prace Językoznawcze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1991 t. 19.
R. Chodźko: Podróże po strefach pamięci. W tegoż: Strefy konfesji i kreacji. Białystok 1992.
A. Marzec: Podzwonne czasom i ludziom. (Andrzej Kuśniewicz: „Mieszaniny obyczajowe”). W tejże: Co jest w człowieku. Interpretacje prozy współczesnej. Łódź 1993.
J. Kwiatkowski: Między Freudem a Ukrainą. W tegoż: Magia poezji. Kraków 1995.
K. Mętrak: Filozofia powieści Kuśniewicza; Powieści Andrzeja Kuśniewicza albo: kiks i mitologia zbiorowego działania. W tegoż: Krytyka – twórczość przeklęta. Warszawa 1995.
B. Witosz: Miejsce opisu w narracjach Andrzeja Kuśniewicza. Język Artystyczny 1995 t. 9.
A. Jamrozek-Sowa: Wspólnota galicyjska. Obraz społeczności kresowej w powieściach galicyjskich. W: W stronę współczesności. Rzeszów 1996.
K. Lipiński: Österreichische motive bei Andrzej Kuśniewicz „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne 1996 z. 121.
J. Tomkowski: Andrzej Kuśniewicz, czyli życie jest gdzie indziej. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Kontynuacje. Warszawa 1996, przedruk w tegoż: Don Juan we mgle. Warszawa 2005.
L. Dziedzic: Stare dobre czasy” albo idylla w powieściach Andrzeja Kuśniewicza. Akcent 1997 nr 4.
M. Medecka: Efekt motyla a dekonstrukcja formy powieściowej w prozie Andrzeja Kuśniewicza. W: Fabularność i dekonstrukcja. Lublin 1998.
J. Wiktorska-Zapała: Między wspomnieniem a fantazją. Sposoby ocalenia podmiotowości w powieściach Andrzeja Kuśniewicza. Sztuka i Filozofia 2001.
A. Woldan: Mit na płaszczyźnie kompozycji. Elementy mityczne w przestrzennej organizacji tematu. W tegoż: Mit Austrii w literaturze polskiej. Kraków 2002 [m.in. o A. Kuśniewicza: W drodze do Koryntu; Lekcja martwego języka; Nawrócenie; Król Obojga Sycylii; Eroica].
E. Dutka: Słowa rozdziewane do pestek – o wierszu „Anatomia” Andrzeja Kuśniewicza. W: Liryka Polska XX Wieku. Seria 3. Katowice 2005.
A. Grochowa: Osobowość dekadenta w polskiej prozie narracyjnej XIX i XX wieku (Sienkiewicz, Berent, Iwaszkiewicz, Kuśniewicz). W: Filologia Polska. [T.] 2. Lublin 2005.
K. Krasuski: Eksperymenty Andrzeja Kuśniewicza. W tegoż: Dylematy współczesności literackiej. Katowice 2005.
J. Siedlecka: Oporów moralnych nie zdradzał. Andrzej Kuśniewicz, pisarz i agent w świetle dokumentów IPN . Rzeczpospolita 2007 nr 83.
E. Dutka: Kilka wątpliwości na temat „czasu prywatnego” w wierszu „Jubileusz” Andrzeja Kuśniewicza. W: Liryka Polska XX wieku. Seria 4. Katowice 2007.
M. Medecka: Andrzeja Kuśniewicza śledztwa rodowe. W tejże: Apokryf rodzinny jako odmiana dwudziestowiecznej powieści historycznej. Lublin 2007.
B. Urbankowski: Wykazywał przychylną postawę. "Gazeta Polska" 2007 nr 16.
A. Kowalska: Od zdumienia do poszerzenia. Refleksja nad historią w prozie Andrzeja Kuśniewicza. Twórczość 2008 nr 10.
L. Bugajski: Strefa ciemności. Newsweek Polska 2009, nr 1.
M. Dąbrowski: Fantazmatyka Kuśniewicza. Przegląd Humanistyczny 2009 nr 1.
D. Wojda: Odmiany wiktymizacji w pisarstwie Andrzeja Kuśniewicza. Teksty Drugie 2009 nr 5.
K. Bartoszyński: O polskiej literaturze "zaprzecznej". Uwagi o twórczości Henryka Rzewuskiego i Andrzeja Kuśniewicza. Pamiętnik Literacki 2010 z. 2, przedruk w tegoż: O polskich prozach powieściowych – słynnych i nieco zapomnianych. Warszawa 2011.
M. Delaperrière: Ironia Kuśniewicza: trop czy wizja świata? W tejże: Literatura polska w interakcjach. Szkice porównawcze z literatury i kultury. Warszawa 2010.
B. Hadaczek: Trójkąt Wielkich Łąk” Kuśniewicza; Z poetyki Kuśniewicza. W tegoż: Kresówki. Kresy w literaturze polskiej. Szczecin 2011.
D. Wojda: Rewizje historii i dyskursu kryminologicznego. Kuśniewicz, Terlecki, Rymkiewicz. „Przestrzenie Teorii2011.
L. Cybenko: Inszenierung des Raumes Galizien im Zeichen des Untergangs der k. u. k. Monarchie : Joseph Roth und Andrzej Kuśniewicz. W: Topographie und Raum in der deutschen Sprache und Literatur. Wien 2013.
H. Gosk: Sambor i okolica : dwie opowieści geo(poli/poe)tyczne o tym, że w Galicji żyło się razem, ale osobno. (Przypadek Andrzeja Kuśniewicza i Artura Sandauera). „Teksty Drugie”. 2014 nr 6, przekł. angielski: Together but separately in Galicia. Two geo-political/poetic narratives about life in Galicia. The case of Sambor and the vicinity in the writings by Andrzej Kuśniewicz and Artur Sandauer [Przeł.] D. Kołodziejczyk. W: Galician polyphony. Places and voices. Warszawa 2015.
P. Rams: Kobiety Kuśniewicza. Analiza funkcji kobiecości w wybranych powieściach. Pamiętnik Literacki 2014 z. 3.
A. Jakóbczyk: Motywy o cechach symboli w opisach miłości incestualnej. O trzech powieściach Andrzeja Kuśniewicza = Motives with the symbolical significance in the descriptions of incestual love. On three novels by Andrzej Kuśniewicz. W: Amor Fati 2015, nr 4.
M. Maćkowicz: Kulturotwórcza rola pogranicza w powieściach "galicyjskiego cyklu" Andrzeja Kuśniewicza. W: Dziedzictwo Kulturowe Regionu Pogranicza. Gorzów Wielkopolski T. 6 2015.
M. Tomczok: Klimat Zagłady (w perspektywie powieści Pawła Huellego, Tadeusza Konwickiego, Andrzeja Kuśniewicza i Piotra Szewca).”Teksty Drugie2017 nr 2.
T. Kłusek: Problematyka związków pamięci i dzieła literackiego na przykładzie prozy Andrzeja Kuśniewicza. W: Zapomniana sztuka – sztuka pamiętania. Lublin 2019.
J. Wierzejska:Widmowość Galicji. (Na przykładzie lwowskich figur w powojennej literaturze polskiej. W: Galicja. Niezakończony projekt. Warszawa 2022 [m. in. dot. A. Kuśniewicza].

Słowa o nienawiści

K. Wyka: Ukraińskie dziedzictwo. Życie Literackie 1956 nr 46, przedruk w tegoż: Rzecz wyobraźni. Warszawa 1959.
J. Łobodowski: Kompleks nienawiści. Kultura”, Paryż 1958 nr 11.

Diabłu ogarek

J. Kwiatkowski: Między Freudem a Ukrainą. „Twórczość1959 nr 8 przedruk w tegoż: Remont Pegazów. Warszawa 1969.

Korupcja

W. Maciąg: Co widać przez dziurkę od klucza?Życie Literackie1961 nr 37, przedruk w tegoż: Opinie i wróżby. Kraków 1963.
T. Burek: Powieść w stadium żartu. „Twórczość1962 nr 2.

Czas prywatny

J.J. Lipski: Pauza. Twórczość 1962 nr 11, przedr. w tegoż: Słowa i myśli. T. 1. Warszawa 2009.

Eroica

W. Maciąg: Tajniki gestapowskiej duszy. Życie Literackie 1963 nr 38.
T. Burek: Twarz wroga. Twórczość 1964 nr 4.

W drodze do Koryntu

H. Bereza: Dwie wieczności. Twórczość 1965 nr 3, przedruk pt. Wieczność w tegoż: Sztuka czytania. Warszawa 1966.
J. Przyboś: Proza Kuśniewicza. Życie Warszawy 1965 nr 68, przedruk w: Proza, poezja. Warszawa 1965.
E. Dutka: Intymność zagubiona i gubiąca w powieści Andrzeja Kuśniewicza pt. „W drodze do Koryntu”. W: Intymność wyrażona. Katowice 2006.

Król Obojga Sycylii

H. Bereza: Niepowtarzalność. „Twórczość1970 nr 7/8.
K. Nowicki: Problem stylizacji. Miesięcznik Literacki 1970 nr 9.
J. Termer: Współczesna proza polska. Polonistyka 1970 nr 6.
S.P. Lieberman: The terrorized reader. „Cross Currents”, Ann Arbor, MI 1983.
T. Cieślikowska: Sugestia jako zasada narracji. Przegląd Humanistyczny 1984 nr 7/8.
K. Bartoszyński: Ironia i egzystencja. Uwagi o „Królu Obojga Sycylii”. Teksty Drugie 2006 nr 1/2, przedruk w tegoż: O polskich prozach powieściowych – słynnych i nieco zapomnianych. Warszawa 2011.
J. Kurkiewicz: Faktowość i hipotetyczność w "Królu Obojga Sycylii" Andrzeja Kuśniewicza. „Polonica2006 t. 26/27.
Ł. Kucharczyk: Doświadczenie zmienności czasu w "Królu Obojga Sycylii" Andrzeja Kuśniewicza. W: Szybkość w kulturze. Warszawa 2016.

Strefy

A. Bukowska: Trzy powroty. Miesięcznik Literacki 1971 nr 10.
W. Maciąg: Life zones. Polish Literature”, Warszawa 1971 nr 3.
I. Maciejewska: Słowa o nienawiści i miłości. Odgłosy 1971 nr 7/8.
M. Sprusiński: Spełniony horoskop. Twórczość 1971 nr 10.
J. Jarzębski: Milka, Bittra, Velma. Teksty 1973 nr 4.
E. Dzikowska: Jugend in einer galizischen Stadt. Zum Topos der verlorenen Heimat in „Tierkreiszeichen” von Andrzej Kuśniewicz. Orbis Linguarum 1996 vol. 4.

Stan nieważkości

A. Bukowska: Spadkobiercy klęski. Miesięcznik Literacki 1974 nr 7.
H. Zaworska: Tęsknota. Twórczość 1974 nr 4.
B. Owczarek: Dwie powieści Andrzeja Kuśniewicza: kojarzenie, rozkład i mediacja. W tegoż: Poetyka powieści niefabularnej. Warszawa 1999 [dot. też: Lekcja martwego języka].
M. Medecka: Andrzeja Kuśniewicza śledztwa rodowe. Stan nieważkości; Mieszaniny obyczajowe. W tejże: Apokryf rodzinny jako odmiana dwudziestowiecznej powieści historycznej. Lublin 2007.
E. Dutka: "Ratowanie nieba" i "odwet na rozumie" . Metafizyczne niepokoje w "Kołach w mgławicach" Józefa Bujnowskiego oraz w "Stanie nieważkości" Andrzeja Kuśniewicza. W: Zesłania i powroty. Twórczość Józefa Bujnowskiego. Katowice 2014.

Piraterie

A. Fabianowski: Ten piękny czas Kaisermanöverwetter galicyjskie. Nowy Wyraz 1976 nr 6.
S. Sterna-Wachowiak: Gawęda – parodia – poezja. Twórczość 1977 nr 3.

Trzecie królestwo

L. Bugajski: Wiara, zdrada i sumienie. Odra 1976 nr 1.
B. Owczarek: Moralność i utopia czyli o potrzebie ideologii. Miesięcznik Literacki 1976 nr 6.
W. Pawłowski: Królestwo kontestacji. Regiony 1976 nr 1.
G. Supady: Wiwisekcja duszy niemieckiej w powieści "Trzecie królestwo" Andrzeja Kuśniewicza. „Tematy i Konteksty2015 nr 5.

Lekcja martwego języka

M. Danilewicz Zielińska. Kultura”, Paryż 1978 nr 5.
J. Piasecki: Lekcja Kuśniewicza. „Regiony 1978 nr 3.
K. Rutkowski: Martwy język. Miesięcznik Literacki 1978 nr 11.
H. Zaworska: Przewrotna radość. Twórczość 1978 nr 6.
B. Kazimierczyk: Historia naturalna dekadenta. Miesięcznik Literacki 1980 nr 2.
D. Uffelmann: Lekcja martwego języka” Andrzeja Kuśniewicza i „Marsz Redetzky'ego” Józefa Rotha. Próba paraleli. W: Kresy. Syberia. Literatura. Warszawa 1995.
A. Juszczyk: Dowód na nieistnienie. (O zasadzie powszechnych analogii w „Lekcji martwego języka” Andrzeja Kuśniewicza). Ruch Literacki 1997 z. 5.
B. Owczarek: Dwie powieści Andrzeja Kuśniewicza: kojarzenie, rozkład i mediacja. W tegoż: Poetyka powieści niefabularnej. Warszawa 1999 [dot. też: Stan nieważkości].
J. Pieszczachowicz: Lekcja śmierci. W tegoż: Smutek międzyepoki. Kraków 2000.
E. Dutka: Lekcje i kolekcje. O „Lekcji martwego języka” Andrzeja Kuśniewicza. W: Proza polska XX wieku. Katowice 2005.
M. Kliszcz: Tożsamość odzyskana. Związek tożsamości i pragnienia w „Lekcji martwego języka” Andrzeja Kuśniewicza. W: Podmiot i tekst w literaturze XX wieku. Warszawa 2006.
J.Szewczyk: Lustro wody, oko bogini. O znaczeniu odbicia dla kreacji mitu fanatycznego w powieści Andrzeja Kuśniewicza „Lekcja martwego języka”. W Lustro. Literatura – kultura – język. Gdańsk 2010.
J. Rozmus: Proza żołnierska I wojny światowej i jej "re-kreacje" w "Lekcji martwego języka" Andrzeja Kuśniewicza. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura2013 [nr] 5.

Moja historia literatury

A. Lewandowska: Zakamarki Kuśniewiczowskiej biblioteki. Miesięcznik Literacki 1982 nr 1/5.

Witraż

H. Zaworska: Klerk nieheroiczny. Twórczość 1980 nr 11.
T.J. Żółciński: Nie dopowiedziany portret artysty. Odgłosy 1980 nr 12.
M. Delaperrière: Francuskie witraże Kuśniewicza. W tejże: Literatura polska w interakcjach. Szkice porównawcze z literatury i kultury. Warszawa 2010.

Mieszaniny obyczajowe

W. Kondratowicz. „Archipelag1986 nr 10/11.
A. Marzec: Podzwonne czasom i ludziom. Miesięcznik Literacki 1986 nr 9.
P. Szewc: Stacja w Czahorówce. Znak 1986 nr 7/8.
M. Medecka: Andrzeja Kuśniewicza śledztwa rodowe. Stan nieważkości; Mieszaniny obyczajowe. W tejże: Apokryf rodzinny jako odmiana dwudziestowiecznej powieści historycznej. Lublin 2007.

Nawrócenie

A. Błaszkiewicz: Metro Saint-Paul. Twórczość 1988 nr 8.
J. Pieszczachowicz: Nawróceni do „innej strefy. „Literatura1988 nr 2, przedr. w tegoż: Smutek międzyepoki. Kraków 2000.
T. Błażejewski: Pamięć, fotografia, „mimesis. W tegoż: Historiozofia retoryczna. Łódź 2002 [dot. głównie: Nawrócenie].
A. Zając: Deformacje pamięci wstecznej” Nawroty, nawracania i konwersje w „Nawróceniu. „Wielogłos2021 nr 2.