BIO
Urodzony 16 marca 1927 w Warszawie; syn Jana Kuśmierka, kupca (później rolnika), i Bronisławy z Cykowskich. Uczęszczał do średniej szkoły rolniczej. W latach okupacji niemieckiej brał udział w działalności konspiracyjnej w szeregach Gwardii Ludowej i Armii Ludowej (plutonowy; konspiracyjny pseudonim: Arnold Granze). W 1943 był jednym z organizatorów Związku Walki Młodych. Od tegoż roku należał do Polskiej Partii Robotniczej. Wybuch powstania warszawskiego w 1944 zastał go na Żoliborzu, gdzie przyłączył się do walczącego oddziału Armii Krajowej. Po wycofaniu się na Marymont, 4 sierpnia przepłynął łódką wraz z grupą powstańców na prawy brzeg Wisły, a po tygodniu przedostał się przez linię frontu niemieckiego na tereny zajęte przez Armię Czerwoną. Debiutował w 1944 jako reporter artykułem pt. W płonącej Warszawie. Relacja uczestnika walk, ogłoszonym w piśmie „Zwyciężymy” (nr 172 z 26 sierpnia). Od jesieni 1944 był oficerem Milicji Obywatelskiej w Mińsku Mazowieckim. Po zakończeniu wojny zamieszkał we Wrocławiu i do 1949 pracował w redakcji „Trybuny Dolnośląskiej”; w dzienniku tym publikował artykuły i reportaże. W 1948 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (usunięty w 1949). W 1949-71 nie był zatrudniony etatowo; prowadził drobiarskie gospodarstwo hodowlane w Warszawie, zajmując się jednocześnie twórczością literacką i publicystyczną. W 1950 debiutował jako prozaik opowiadaniem pt. Sprawa Adachowej biedy, ogłoszonym w „Nowej Kulturze” (nr 24); tu też publikował w 1950-56 inne utwory. W 1950 został członkiem Związku Literatów Polskich (wystąpił w 1969). Opowiadania, reportaże i artykuły publikował w wielu czasopismach, m.in. w „Trybunie Wolności” (1954; tu m.in. cykl reportaży pt. Fakty z ludzkiego życia) oraz w tygodnikach „Polityka” (1957; stała współpraca), „Panorama Północy” (1965-71; tu m.in. cykl utworów pt. Opowiadania lekarzy pogotowia), „Wiadomości” (Wrocław, 1965-73; tu m.in. w 1965-71 cykl reportaży pt. Jak się pan czuje, panie inżynierze?). W 1973 został członkiem redakcji „Życia Warszawy.” W 1979 otrzymał nagrodę im. K. Pruszyńskiego, przyznawaną przez Klub Reportażu Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W końcu lat siedemdziesiątych był związany z klubem politycznym Doświadczenie i Przyszłość; publikował w tym czasie m.in. w wychodzących poza cenzurą pismach „Krytyka” oraz „Biuletyn Informacyjny KOR”. Po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 został internowany i przebywał w obozach m.in. w Białołęce i Darłówku. W 1984-88 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS”. Był stałym współpracownikiem „Przeglądu Technicznego” (1987-89) i „Tygodnika Kulturalnego” (1988-89); publikował też w wydawanym poza cenzurą warszawskim periodyku „Vacat” (1987). W 1989 wszedł w skład redakcji „Gazety Wyborczej”, w której zamieszczał liczne artykuły na tematy społeczne i gospodarcze. W 1989 otrzymał nagrodę im. A. Bocheńskiego za całokształt twórczości, a w 1990 nagrodę im. K. Pruszyńskiego, przyznawaną przez Polski PEN Club. Był laureatem licznych konkursów na reportaże i opowiadania. Otrzymał nagrodę im. B. Prusa (za lata 1982-85). Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych oraz orderem Virtuti Militari. Zmarł 27 marca 1992 w Warszawie; pochowany w Zerzniu pod Warszawą.
Twórczość
1. Budujemy dom. Scenariusz filmowy. Powst. 1949.
Nagrody
2. Sprawa jednego konia. [Opowiadanie]. Warszawa: Czytelnik 1951, 83 s. Przedruk zob. poz. ↑.
Adaptacje
radiowe
3. Uwaga! Człowiek. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1951, 198 s. Wyd. 2 tamże 1955. Przedruk zob. poz. ↑.
Zawartość
4. Droga do szkoły. [Opowiadanie]. Warszawa: Czytelnik 1952, 97 s.
5. Opowiadania reportera. Warszawa: Czytelnik 1954, 142 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑.
Zawartość
6. Rok 1944. Sztuka w 3 aktach. Druk „Twórczość” 1954 nr 7 s. 72-123. Prapremiera: pt. Niezapomniany rok 1944. Warszawa, Teatr Domu Wojska Polskiego 1954. Wyd. osobne: Oprac. inscenizacyjno-reżyserskie: W. Krasnowiecki. Warszawa: Czytelnik 1955, 130 s. Wyd. inne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955. Przedruk zob. poz. ↑.
Nagrody
Adaptacje
telewizyjne
7. Uwaga! Człowiek i inne opowiadania. Warszawa: Książka i Wiedza 1955, 318 s. Wyd. 2. Warszawa: Czytelnik 1955 [właśc. 1954].
Zawartość
8. Niedaleko ginie człowiek. [Utwór dramatyczny w 1 akcie]. „Express Wieczorny” 1956 nr 188 s. 4.
Nagrody
9. Wyrok. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 148 s.
Zawartość
10. Tajna drukarnia. [Opowiadanie]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 91 s.
11. Cena. Sztuka współczesna w 3 aktach. Telewizja Polska 1961. Druk z uwagami inscenizacyjnymi S. Artowskiego „Materiały Repertuarowe” 1962 nr 1 s. 5-57. Wyd. osobne: Oprac. inscenizacyjno–reżyserskie: T. Byrski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1962, 109 s. Przedruk zob. poz. ↑.
Nagrody
12. Gwiazda. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1965.
13. Trzy kroki po ziemi. Scenariusz filmowy. [Współautorzy:] J. Janicki, J. Hoffman, E. Skórzewski. Ekranizacja 1965.
14. Stracone wakacje. Sztuka w 2 aktach z epilogiem. Powst. 1966. Druk „Dialog” 1973 nr 2 s. 5-30. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1977. Przedruk zob. poz. ↑.
15. Noc listopadowa. [Słuchowisko]. Polskie Radio 1967.
Nagrody
16. Zakaz. Sztuka w 2 aktach. Uwagi inscenizacyjne: J. Lau. „Materiały Repertuarowe” 1967 nr 3 s. 7-42.
17. Ciągle pada deszcz. [Słuchowisko]. Powst. 1970. Por. poz. ↑, ↑.
Nagrody
18. A deszcz ciągle pada. Scenariusz filmowy. Powst. 1977. Por. poz. ↑, ↑.
19. O czym wiedziałem. [Publicystyka gospodarcza]. Warszawa: „Młoda Polska”* 1979, 29 s. Wyd. inne: [b.m.w.: 1979?]*. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
20. Uwaga! Polska. Nie publikowane styczeń 1979 – marzec 1980. [Publicystyka gospodarcza]. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1981, 108 s.
Zawartość
21. A deszcz ciągle pada... Sztuka w 3 aktach. „Dialog” 1980 nr 12 s. 5-33. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy 1981. Por. poz. ↑, ↑. Przedruk zob. poz. ↑.
22. Inwazja głodu. [Publicystyka gospodarcza]. Warszawa: Socjalistyczny Związek Studentów Polskich Uniwersytetu Warszawskiego Ośrodek Pracy Politycznej „Sigma” 1981, 5 s.
23. Superata. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 1981.
24. Stan Polski. [Publicystyka społeczno-polityczna i gospodarcza]. Paryż: Instytut Literacki 1982, 78 s. Wyd. nast.: pt. Stan polski „czerwiec-lipiec 1982”. Warszawa: Biblioteka „Tygodnika Wojennego”* [1982]; [B.m.w.: 1982]* ; [Toruń: 1983]*; Kraków: Biblioteka „Wolnej Myśli”* 1983; pt. Polacy! Uwaga! Część 1 – Polska a Europa. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza Stara 1983.
25. Credo. [Publicystyka społeczno-polityczna i gospodarcza]. Berlin [Zachodni:] Pogląd 1983, 112 s. Wyd. inne: pt. Credo (styczeń – marzec 1983). Warszawa: Przedświt* 1983; Credo. Cz. 2. [B.m.:] Wydawnictwo Społeczne „Errata”* [1983], 66 s.
26. Dramaty. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983, 433 s.
Zawartość
27. List do wicepremiera Mieczysława Rakowskiego. Obóz internowanych w Darłówku, listopad 1982. Wrocław: Robotnicze Wydawnictwo „Feniks”* 1982]*, 23 s. Wyd. inne: pt. Do wicepremiera Mieczysława Rakowskiego, Urząd Rady Ministrów, Warszawa. [Obóz Internowania, Darłówko, listopad 1982]. Wrocław: Agencja Informacyjna Solidarności Walczącej* [1983]; pt. List do Rakowskiego. [Współwyd. z:] W. Woroszylski: List do Rakowskiego. [Białystok:] Białostocka Oficyna Wydawnicza* 1983; pt. List otwarty do M.F. Rakowskiego. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza „Soż”* 1983.
28. Polska a Zachód czyli czekanie pomocy. [Publicystyka społeczno-polityczna i gospodarcza]. Warszawa: Przedświt* 1983, 91 s. Wyd. nast.: Polska a Zachód czyli oczekiwanie na pomoc. Berlin [Zachodni:] Pogląd 1984, 184 s.
Zawartość
29. Consensus tak, ale... [Publicystyka społeczno-polityczna i gospodarcza]. Warszawa: Przedświt* 1986, 46 s. Wyd. nast.: Wrocław: Oficyna Niepokornych* 1987.
30. Libanizacja Polski. [Publicystyka społeczno-polityczna i gospodarcza]. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”* 1987, 23 s.
31. Nie ma ważniejszej sprawy; Jak rządzi się gminą? [Reportaże]. Red.: Ł. Sopliczanka. Zamiast wstępu: S. Helski. Wrocław: Oficyna Niepokornych* 1987, 152 s. Wyd. nast.: Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”* 1988. Przedruk zob. poz. ↑.
Wyd. osobne Jak rządzi się gminą? [B.m.w.: 1987]*, 21 s. [Fragment].
Wyd. inne: [Posłowie: S. Bratkowski]. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Pokolenie* 1987, 81 s.
Zawartość
Wyd. osobne Nie ma sprawy ważniejszej: Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”* 1988, 88 s. Wyd. nast. pt. Nie ma ważniejszej sprawy Warszawa: Officyna Liberałów* 1989.
32. Listy do Adama Michnika. Oprac. red.: K. Twardowski i M. Sabat. Warszawa: Wydawnictwo Wolne Pismo „Most”* 1988, 67 s. Wyd. inne: Warszawa: Międzyzakładowa Struktura Solidarności „V” 1988.
33. Cela numer 3. [Publicystyka społeczno-polityczna i gospodarcza]. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Pokolenie*; Wydawnictwo Grup Politycznych Wola* 1989, 121 s.
34. Rok 1979. Fragmenty autobiografii w 3 aktach. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1989 nr 2 s. 5-48.
35. Obecny. [Opowiadania i reportaże społeczno-polityczne i gospodarcze]. Londyn: Aneks 1991, 320 s.
Zawartość
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1973.
