KUSZELEWSKA Stanisława

Urodzona 24 grudnia 1894 w Biskupiczach na Wołyniu w rodzinie ziemiańskiej; córka Edwarda Kuszelewskiego i Emilii z Bohomolców. Maturę uzyskała w 1911 w Warszawie. Następnie studiowała w rocznym Kolegium Humanistycznym (1911/12) oraz w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (1912/14) w Warszawie; studiów nie ukończyła wskutek wybuchu wojny. Od 1912 była członkiem tajnej organizacji harcerstwa polskiego. W latach I wojny światowej przebywała wraz z matką w Moskwie, gdzie kontynuowała pracę w harcerstwie. W 1917 przeniosła się do Mińska; tu była m.in. współorganizatorką Koła Polek, niosącego pomoc jeńcom i uchodźcom polskim oraz pełniła funkcję komendantki hufca harcerek. W Mińsku poślubiła w 1918 czołowego działacza Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) Ignacego Matuszewskiego (późniejszego pułkownika i ministra skarbu). Należała do powstałej w 1918 zakonspirowanej propiłsudczykowskiej organizacji Związek Broni, podporządkowanej następnie POW. W maju 1918 brała udział wraz z mężem w podjętej w Bobrujsku przez POW akcji usunięcia z dowodzenia 1. Korpusem Polski Józefa Dowbór-Muśnickiego; gdy akcja nie powiodła się, przedostała się do Kijowa (gdzie znajdowała się Komenda Naczelna POW), a następnie do Warszawy, gdzie zamieszkała na stałe. Podjęła pracę w zarządzie Warszawskiego Koła Polek; była przewodniczącą Sekcji Prasowej, redagowała w 1919-20 pismo „Nasza Praca.” W 1921 rozpoczęła twórczość przekładową tłumaczeniem opowiadań Jacka Londona. Była stałym współpracownikiem „Bluszczu” (1922-38, z następnie „Kobiety Współczesnej” (1927-33). Publikowała też w „Kurierze Porannym” (1922, 1930, 1933; tu m.in. cykl felietonów na tematy aktualne pt. Na dzień dobry), „Wiadomościach Literackich” (1929, 1932-38), „Gazecie Polskiej” (1930, 1932-39). Po uzyskaniu unieważnienia małżeństwa z lgnacym Matuszewskim, poślubiła w 1927 gen. Ludomira Rayskiego, inżyniera i pilota, szefa Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. Propagowała instytucje ogródków jordanowskich; w 1928 była współzałożycielką Centralnego Towarzystwa Ogrodów Jordanowskich, w 1934-37 pełniła funkcję jego wiceprezesa, a w 1937-39 członka zarządu. W 1931-39 współpracowała z Polskim Radiem jako członek Komisji Odczytowej oraz Rady Programowej. W 1937 otrzymała Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej. We wrześniu 1939, w czasie obrony Warszawy, pracowała w Szpitalu Dzieciątka Jezus. W latach okupacji niemieckiej mieszkała nadal w Warszawie. W 1939-43 pracowała społecznie w Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO), zajmując się pomocą dzieciom rodzin uwięzionych. W swym domu na Wierzbnie założyła sierociniec dla dzieci; uczestniczyła w akcji pomocy Żydom. Była członkiem Armii Krajowej, w której szeregach przeszła przeszkolenie zaopatrzeniowo-gospodarcze. W czasie powstania warszawskiego 1944 była inspektorką kuchni pułku „Baszta”. Po kapitulacji Mokotowa przedostała się do Kielc. W lipcu 1945 opuściła nielegalnie Polskę i osiadła w Londynie, gdzie od czasu wojny przebywał jej mąż. Kontynuowała pracę literacką, drukując artykuły i recenzje w prasie emigracyjnej, m.in. na łamach pism „Wiadomości” (Londyn, 1953, 1955, 1965), „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” (Londyn, 1954-55), „Dodatek Tygodniowy Ostatnich Wiadomości” (Mannheim, 1954-55) oraz „Tydzień Polski” (Londyn, 1965). Współpracowała również z Radiem Wolna Europa. Była członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Zmarła 24 stycznia 1966 w Londynie.