BIO

Born on 24 December 1944 in Krakow; daughter of the bookkeeper Marian Walas and Wiktoria, née Jurek. She attended the J. Joteyko Grammar School No. IX in Krakow, completing her advanced secondary education in 1962. She then studied Polish philology at the Jagiellonian University (UJ), graduating with a master's degree in 1967, which was awarded for her thesis Powieść popularna dwudziestolecia międzywojennego (Popular Novels in the Interwar Period). She was supervised by Prof. Henryk Markiewicz. In 1967/68, she was a trainee at the Chair of the History of Polish Literature at UJ before being appointed tutor there in May 1969. She made her debut in 1969 with the article Bez szlachectwa. (O międzywojennej powieści popularnej) (Without Nobiltiy: On interwar-era popular novels), which appeared in "Życie Literackie" (no. 30), a journal she continued to publish in regularly until 1980 (also as: T.W.). She also published articles on the literature of Young Poland, popular literature, contemporary literature and cultural issues in periodicals including "Nowe Książki" (1970-81), "Teksty" (1972-73), "Literatura" (1972 and 1974), and "Pamiętnik Literacki" (1977, 1982, and 1989). She was appointed assistant at the Institute of Polish Philology at UJ in 1972. She completed a doctoral programme and was awarded a doctorate in 1976 for her dissertation Literatura polska wobec dekadentyzmu (Polish Literature and Decadentism), which was supervised by Prof. Henryk Markiewicz. She was then appointed lecturer at the Department of Literary Theory and Poetics at UJ. In 1978 and 1983, she taught Polish language and literature in the United States, first at Alliance College (Cambridge Springs, PA) and then at the University of North Carolina in Chapel Hill. She started publishing reviews and articles in periodicals including "Dziennik Polski" (1979-80; here numerous theatre reviews), "Pismo" (1981; also as: Salwa), "Twórczość" (1981 and 1983-88), "Odra" (1985-86 and 1989), "Ruch Literacki" (1986) and "Tygodnik Powszechny" (1987-91, 1997, and 2001). From 1980 to 1995, she was a member of the Independent Self-governing Trade Union Solidarity. She was involved in the Trade Union's University Commission at UJ. In 1987, she was a visiting lecturer at the Institute of European Studies in Vienna. She joined the Polish Writers' Association in 1989, serving the Association's Executive Board from 1996 to 1999 and again from 2000. She co-founded the periodical "Dekada Literacka" in 1990, initially serving as secretary of the editorial board before becoming deputy editor-in-chief in 2000. She published numerous reviews, articles and column pieces in the journal. She also published occasionally in "Dialog" (1990), "Teksty Drugie" (1990 and 2008), and "Znak" (1996, 2000, and 2011). From 1991 to 1993, she was head of the translation section of the literary journal "Pamiętnik Literacki". She was awarded a habilitation degree in 1994 for her study Czy jest możliwa inna historia literatury? (Is a Different History of Literature Possible?). She became a member of the Polish PEN Club in 1999. In 2002, she was appointed associate professor at UJ. From 2002 to 2004, she was deputy director of the Institute of Polish Studies at UJ. She was made state-appointed professor in 2004 and took up a post at the newly-created Chair in Anthropology of Literature and Cultural Studies at the Faculty of Polish Studies at UJ. She also taught literary criticism on UJ's Postgraduate Programme in Literary and Artistic Studies. In 2007, she was appointed editor-in-chief of "Wielogłos", the journal of the Faculty of Polish Studies at UJ. In 2012, following the closure of the journal "Dekada Literacka", she became deputy editor-in-chief of the new bimonthly "Nowa Dekada Krakowska", where she continued to publish numerous articles and reviews. In 2012, she also joined the Board of the Wisława Szymborska Foundation, which she had been associated with for years. She lives in Krakow. In 1994, her students founded the Society of Admirers of Teresa Walas. It was soon renamed the Limerick Lodge of Admirers, with this group's output appearing in print under the humorous title Liber limericorum to jest Wielka Xięga Limeryków i Innych Utworów ku Czci Jej Wysokości Królowej Loży Teresy Walas jako też przy Innych Okazjach Sposobnych przez Limeryczną Lożę Jej Admiratorów Ułożonych (Liber limericorum, or The Great Book of Limericks and Other Works in Honour of Her Royal Highness Queen of the Lodge Teresa Walas together with Pieces Composed for Other Suitable Occasions by the Limerick Lodge of Her Admirers; Krakow 1997).

Twórczość

1. Ku otchłani. (Dekadentyzm w literaturze polskiej 1890-1905). Kraków: Wydawnictwo Literackie 1986, 303 s.

Rozprawa doktorska.

Nagrody

Nagroda Funduszu Literatury w 1987.

Zawartość

Rozważania metodologiczne. – Dekadentyzm wśród prądów epoki: Treść i zakres pojęcia; Światopogląd jako tekst; Pozytywistyczno-naturalistyczna rama światopoglądu dekadenckiego; Światopogląd dekadencki; Praktyka literacka. – Dekadentyzm polski jako szczególna postać prądu europejskiego: Dekadentyzm wobec ideałów aprobowanych; Kształtowanie się dekadentyzmu: czynniki hamujące i transformujące; Idea dekadencji i mitologie ją zastępujące; Ewolucja niszcząca; Kryzys wartości: nicość jako wartość; Oblicza szatana; Osobowość rozszczepiona i „mózgowcy”; Perwersja i sztuczność; Estetyzm dekadencki czy modernistyczny?; Kłopoty z poetyką.

2. Czy jest możliwa inna historia literatury?. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 1993, 213 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

I. Horyzont metodologiczny: przeciw historii; Ku historii nowej: Wellek, czyli sceptycyzm; Strukturalistyczna krytyka historii: Lévi-Strauss i Foucault; Spór z obiektywizmem: prezentyzm, narratywizm, figuratywność; Nowy biologizm i konstruktywiści niemieccy; Retoryczność dokumentu i dekonstruktywizm; „Nowy” historycyzm; Historia tradycyjna w oczach hermeneuty: Gadamer; Hermeneutyczna fenomenologia historiografii: Ricoeur. – II. Czy jest możliwa inna historia literatury?: Rekonesans. Model „ekspozycji muzealnej” i model organiczno-dynamiczny; Interwencja strukturalizmu; Wyjaśnianie przez fabularyzację; Ku innej perspektywie opisu; Dynamika literacka; Perspektywa wewnętrzna i zewnętrzna; Wartościowanie i selekcja; Podmiot literackich działań; Problem zmiany; Zdarzenie literackie; Dokument literacki; Perspektywa historyczna.

3. Zrozumieć swój czas. Kultura polska po komunizmie. Rekonesans. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003, 294 s. Obrazy Współczesności.

Nagrody

Nagroda im. K. Wyki w 2005.

Zawartość

Kultura polska po komunizmie – między kulturą socjalistyczną a postmodernizmem; „Zmierzch paradygmatu” – i co dalej?; Zawiązany język, czyli o milknięciu intelektualistów.

Przekłady

angielski

fragmentu pt. Polish culture after communism. First impressions. [Przeł.] M.G. Levine. W: Swedish-Polish modernism. Stockholm 2003 s. 245-256.

4. Pogodzić Mrożka z Grottgerem… Ostatnie chwile przed dwustuleciem Sceny Narodowej w Krakowie. 1977-1981. [Autorzy:] K. Pleśniarowicz, T. Walas. Kraków: Księgarnia Akademicka 2005, 525 s.

Dot. Narodowego Starego Teatru im. H. Modrzejewskiej.
Tu T. Walas: Sezon 1979/1980, s. 151-310 [recenzje teatralne drukowane wcześniej w „Dzienniku Polskim”].

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Historia w dramatach Dąbrowskiej. „Dialog1972 nr 6 s. 136-140.
Jak kupiec galanteryjny mógł zostać dekadentem, czyli tajemnice realizmu. „Życie Literackie1972 nr 18 s. 6, 10, przedruk zmieniony w: Literackie wizje i re-wizje. Warszawa 1980 s. 112-120 [dot.: B. Prus: Lalka].
Zwierciadła Jerzego Andrzejewskiego. W: Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa 1972 s. 23-48.
Emocje i forma. („Dziecko salonu” Janusza Korczaka na tle ówczesnej powieści). W: Janusz Korczak – życie i dzieło. Warszawa 1982 s. 227-237.
Miriam – poeta odbrązowiony. [Wstęp do:] Z. Przesmycki: Wybór poezji. Kraków 1982 s. 5-35.
Stanisław Przybyszewski a dekadentyzm. W: Stanisław Przybyszewski. Wrocław, Kraków 1982 s. 55-75.
Wilhelm Feldman – historyk literatury. „Pamiętnik Literacki1982 z. 1/2 s. 47-88, przedruk w: W. Feldman: Współczesna literatura polska 1864-1918. Kraków 1985 s. 5-51.
Dynamika wewnętrzna światopoglądu Młodej Polski. W: Porównania. Studia o kulturze modernizmu. Warszawa 1983 s. 11-31.
O „Miazdze” Jerzego Andrzejewskiego, czyli o walce z szatanem. W: Literatura źle obecna. Rekonesans. Londyn 1984 s. 231-245, wyd. nast. Kraków* 1986.
Historia literatury jako opowieść. Prolegomena. „Ruch Literacki1986 nr 5 s. 375-391.
Interpretacja jako wartość. „Pamiętnik Literacki1989 z. 3 s. 19-37.
[T.] Słobodzianek: Pułapka oczywistości. „Dialog1990 nr 3 s. 74-83.
Współczesna literatura polska – między empirią a konceptualizacją. „Teksty Drugie1990 nr 1 s. 70-90.
Przeciw historii. Poststrukturalistyczna krytyka historii – wybrane problemy. W: Po strukturalizmie. Wrocław 1992 s. 95-113.
Czesław Miłosz jako historyk literatury polskiej. „Dekada Literacka1994 nr 11 s. 1, 8-10.
Historia literatury – wiedza podejrzana. W: Kryzys czy przełom. Kraków 1994 s. 85-95.
Po co mi pozytywizm?Znak1996 nr 2 s. 74-111.
• [Wstęp do:] G. Zapolska: Moralność pani Dulskiej; Ich czworo. Kraków 1997 s. 5-30.
Paradoksy „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego. W: Lektury polonistyczne. T. 1. Kraków 1997 s. 293-318.
Kobieta i kwestia ludzka. O „Żabusi” Gabrieli Zapolskiej; Zagadka „Trędowatej” [H. Mniszkówny]. W: Lektury polonistyczne. Kraków 2001 s. 83-104; 228-261.
Zawiązany język. O kłopotach z dyskursem publicznym. W: Retoryka dziś. Kraków 2001 s. 121-137.
Zmierzch paradygmatu – i co dalej?Dekada Literacka2001 nr 5/6 s. 50-73, przedruk w wersji rozszerzonej w: Jan Błoński i… literatura XX wieku. Kraków 2002 s. 239-269.
Odbiór i odbiorca w badaniach literackich. W: Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze. Warszawa 2002 s. 76-82.
Niebyła” historia literatury. W: Narracja i tożsamość. T. 2. Warszawa 2004 s. 94-109.
Historia literatury w przebudowie. W: Polonistyka w przebudowie. T. 2. Kraków 2005 s. 429-444.
Historia literatury w perspektywie kulturowej – dawniej i dziś. W: Kulturowa teoria literatury. Kraków 2006 s. 93-135.
PRL jako przedmiot dyskursu encyklopedycznego. W: NarRacje po końcu (wielkich) narRacji. Warszawa 2007 s. 93-114.
Dwie diatryby Brzozowskiego – po stu latach. „Dekada Literacka2008 nr 4 s. 38-46.
Oko innego/cudzoziemca jako możliwa perspektywa poznawcza literatury polskiej. „Teksty Drugie2008 nr 4 s. 39-47.
Wyspiański jako problem polskiego modernizmu. „Teksty Drugie2008 nr 3 s. 11-26.
[Cz.] Miłosz jako figura tożsamości problematycznej. „Dekada Literacka2011 nr 1/2 s. 70-81, przedruk w: Miłosz i Miłosz. Kraków 2013 s. 317-330, w wersji angielskiej pt. Miłosz as a figure of problematic identity. W: „Miłosz like the world”. [Przeł.] G. Czemiel. Frankfurt am Main 2015 s. 23-34.
Czy istniało pokolenie literackie 1910?. W: Formacja 1910. Świadkowie nowoczesności. Kraków 2011 s. 35-49.
Literatura (kultura) jako selekcja i projektowanie doświadczenia. Casus: „mały realizm”. W: Kulturowa teoria literatury. T. 2. Poetyki, problematyki, interpretacje. Kraków 2012 s. 273-309.
Antropologia literatury jako możliwy rozsadnik jej odnowionej historii i słabej teorii. W: Przyszłość polonistyki. Katowice 2013 s. 167-175.
Historyk w krytyku, krytyk w historyku. „Wielogłos2014 nr 4 s. 15-22 [dot. J. Błońskiego].
Dwadzieścia lat temu. Mały aneks do znanych opowieści. „Nowa Dekada Krakowska2016 nr 6 s. 48-63 [referat z konferencji „Szymborska. 20 lat po Noblu”].

Prace redakcyjne

1. Z. Przesmycki (Miriam): Wybór poezji. Wybór i oprac. tekstu: T. Walas. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1982, 302 s. Biblioteka Poezji Młodej Polski.
2. Narody i stereotypy. Pod red. T. Walas. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury 1995, 328 s.
Materiały konferencyjne.

Przekłady

angielski

Stereotypes and nations. Cracow 1995.

niemiecki

Stereotypen und Nationen. Krakau 1999.
3. W. Szymborska: Poczta literacka, czyli Jak zostać (lub nie zostać) pisarzem. Wybór i układ tekstów: T. Walas. Oprac. graficzne: A. Dudziński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2000, 143 s. Wyd. nast. jako dodruk tamże 2012.
4. Sztuka interpretacji w ostatnim półwieczu. T. 3. Wybór i oprac.: H. Markiewicz. Współudział :T. Walas. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2011, 758 s.
5. Kulturowa teoria literatury. 2. Poetyki, problematyki, interpretacje. Red.: T. Walas, R. Nycz. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2012, 668 s. Horyzonty Nowoczesności: teoria-literatura-kultura, 94.
6. H. Markiewicz: Pisma ostatnie. Wybór i wstęp: T. Walas. Oprac. J. Błach. Kraków: Universitas 2020, 521 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2010, 2024.

Wywiady

Bezsenność kapłanów. O intelektualistach starych i nowych. Rozm. M. Wilk. „Dziennik Polski”, Kraków 2005 nr 17, przedruk w: M. Wilk: W biegu... książka podróżna. Kraków 2010.
Powinnam więcej czytać… Rozm. K. Kwiecień. „Kraków2005 nr 3.
Wiano po Wyce. Rozm. M. Iskra. „Gazeta Krakowska2005 nr 30.
Inna historia literatury jest możliwa. Rozm.: T. Mackiewicz, A. Wnuk. „Tekstualia2010 nr 3 [dot. głównie: Czy jest możliwa inna historia literatury?].
Szymborska żyła inaczej… Rozm. U. Wolak. „Dziennik Polski2012 nr 245 [o znajomości z W. Szymborską].
Wisława Szymborska. Poetka, która pomaga w oswojeniu świata. Rozm. A. Piątkowska. „Polska. Metropolia Warszawska2023 nr 52.

Słowniki i bibliografie

Literatura Polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny, T. 2. Warszawa 2000 (D. Nowacki).
T.M. ZACZYŃSKI: Teresa Walas. Biobibliografia. W: Widnokręgi literatury, wielogłosy krytyki. Prace ofiarowane Teresie Walas. Kraków 2015.

Ogólne

Książki

Liber Limericorum to jest Wielka Xięga Limeryków i Innych Utworów Ku Czci Jej Wysokości Królowej Loży Teresy Walas jako też przy Innych Okazjach Sposobnych przez Limeryczną Lożę Jej Admiratorów Ułożonych. Kraków: Universitas 1997, 120 s.
Widnokręgi literatury, wielogłosy krytyki. Prace ofiarowane Teresie Walas. Red.: T. Kunz, A. Łebkowska, R, Nycz, M. Popiel. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2015, 506 s.

Zawartość

Zawiera m.in. artykuły poświęcone T. Walas: S. WYSŁOUCH: Teresy Walas boje o inną historię literatury; B. ROGATKO: Czy istniał polski dekadentyzm? Lekcja czytania 2014 [dot.: Ku otchłani]; E. KRASKOWSKA: Czy jest możliwa (i potrzebna) herstoria literatury polskiej? [dot.: Czy jest możliwa inna historia literatury?]; T. MIZERKIEWICZ: Projekt krytyki temporalnej. Uwagi na temat „Zrozumieć swój czas”].

Artykuły

H. MARKIEWICZ: Laudacja Teresy Walas. „Dekada Literacka2005 nr 1 [z okazji otrzymania Nagrody im. K. Wyki].
T. BĘTKOWSKA: W Bermudzkim Trójkącie. „Alma Mater2012 nr 147.

Ku otchłani

M. KISIEL: Otchłań dekadentów. „Życie Literackie1987 nr 12.
R. KOLARZOWA: Niemożności polskiego dekadenta. „Twórczość1987 nr 7.
G. LESZCZYŃSKI: Z perspektywy dekadenta. „Nowe Książki1987 nr 5/6.
G. MATUSZEK: Książka o dekadentyzmie polskim. „Przegląd Humanistyczny1987 nr 10.
I. SIKORA: Monografia dekadentyzmu. „Odra1987 nr 9.
T. LINKNER. „Ruch Literacki1988 nr 3.
D. TRZEŚNIOWSKI: Dekadentyzm po polsku. „Akcent1988 nr 4.
B. WOJNOWSKA. „Pamiętnik Literacki1988 z. 4.
D. TRZEŚNIOWSKI. „Literary Studies in Poland”, Wrocław T. 21: 1989.

Czy jest możliwa inna historia literatury?

G. BORKOWSKA: Co się zmienia. „Res Publica Nowa1994 nr 4 [dot. też: E. Graczyk: Ćma; A.S. Kowalczyk: Sawinkow].
A. CZYŻ: Inna historia literatury. „Ogród1994 nr 3.
I. PAPROCKA: Czy możliwa jest inna historia literatury?Tytuł1994 nr 4.
M. STRZYŻEWSKI: Fantazmaty postmodernistycznego teoretyka literatury. „Twórczość1994 nr 10.
K. KASZTENNA. „Pamiętnik Literacki1995 z. 2.
E. KUŹMA: Pytania o możliwości historii. „Teksty Drugie1995 nr 2.
A. MAZUR: De profundis” historyka. „Znak1995 nr 7.

Zob. też Wywiady.

Zrozumieć swój czas

D. NOWACKI: Kultura po komunizmie. „Gazeta Wyborcza2003 nr 282.
I. IWASIÓW: Apetyt na eksces. „Teksty Drugie2004 nr 1/2.
M. KŁOSIŃSKA-DUSZCZYK: Milczenie zamiast dyskusji. „Pogranicza2004 nr 3.
J. PIESZCZACHOWICZ: Intelektualista po komunizmie. „Odra2004 nr 9.
A. POPRAWA: Klerk i, jednak, społecznik. „Kultura polska po komunizmie” Teresy Walas. „Tygodnik Powszechny2004 nr 21.
D. ULICKA: Skradziony język. „Nowe Książki2004 nr 2.
A. WERNER: Życie wolne lecz niemrawe. „Przegląd Polityczny2004 nr 65.
W. FORAJTER. „Pamiętnik Literacki2005 z. 1.
M. ZIELIŃSKI: Hybris filologa. „Rzeczpospolita2006 nr 217, polem. T. Walas: [List do redakcji]. „Dekada Literacka” 2006 nr 4; [List do redakcji]. „Teksty Drugie” 2006 nr 6.
M. BATEROWICZ. „Twórczość2007 nr 1.

H. Markiewicz: Pisma ostatnie

A. BURZYŃSKA: Ślady człowieka piszącego. O „Pismach ostatnich” Henryka Markiewicza. „Wielogłos2020 nr 4.
M. KISIEL: Ultimascripta. „Śląsk2021 nr 4.
D. ULICKA: Nieostatnie „Pisma ostatnie. „Nowe Książki2021 nr 2.