KRZYŻANOWSKI Jerzy Roman

Urodzony 10 grudnia 1922 w Lublinie; syn Juliana Krzyżanowskiego, historyka literatury, profesora uniwersytetu, i Emilii z Sobieszczańskich. W 1932-39 uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Lublinie. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Lublinie i brał udział w działalności konspiracyjnej oraz walczył w partyzantce Armii Krajowej. W jesieni 1944, po wejściu Armii Czerwonej, wstąpił do Wojska Polskiego. Aresztowany w listopadzie 1944 pod zarzutem dywersji, został osadzony w obozie Informacji Wojskowej w Skrobowie koło Lubartowa, następnie od kwietnia 1946 był więziony w obozach Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych ZSRR na terenie Związku Radzieckiego, początkowo w Stalinogorsku pod Moskwą, a później w Riazaniu i Krasnogorsku. W marcu 1947 został przewieziony do Brześcia nad Bugiem, skąd wraz z grupą tzw. repatriantów został wysłany do aresztu w Warszawie. Wolność odzyskał we wrześniu 1947. Podjął wówczas naukę Liceum dla Dorosłych w Warszawie, jednocześnie pracując w Drukarni Naukowej. Debiutował w 1947 tłumaczeniem fragmentu powieści Grigiriewa Konowałowa Uniwersytet, ogłoszonym na łamach czasopisma „Nurt” (nr 2). W 1948 ożenił się z Elżbietą Gabryelą Kuraszkiewicz. Od 1951 pracował w Komitecie Upowszechniania Książki, a od 1952 w Państwowym Wydawnictwie Naukowym. Od 1955 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim; w 1959 uzyskał magisterium. Liczne recenzje i artykuły literackie publikował w tym czasie m.in. w „Nowych Książkach” (1958-63) oraz „Wiedzy i Życiu” (1959-61). W 1959 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował początkowo jako wykładowca, a następnie profesor kolejno na University of California w Berkeley, University of Michigan, University of Colorado, University of Kansas, Ohio State University. W 1962-65 prowadził na University of Michigan studia z literatury porównawczej, zakończone uzyskaniem w 1965 doktoratu na podstawie rozprawy pt. W.D. Howells, Turgenev and Tolstoy (promotor prof. Deming Brown). W 1964 otrzymał nagrodę Phi Beta Kappa, a w 1968 Delta Tau Kappa. W 1967-91 kierował katedrą literatury polskiej na Ohio State University. Od 1975 jest członkiem rady doradczej „The Polish Review”. W 1976-78 pełnił funkcję przewodniczącego Association for the Advancement of Polish Studies, a w 1977-80 przewodniczącego Komitetu Planowania Północnoamerykańskiego Studium Spraw Polskich. W 1984 otrzymał nagrodę Funduszu Kazimierza F. Vincenza. W 1983-89 wchodził w skład zarządu Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce. W 1990 został członkiem honorowym Towarzystwa im. H. Sienkiewicza. W 1991 przeszedł na emeryturę. W tymże roku został członkiem Komitetu Archiwum Wschodniego w USA. Szkice, artykuły i recenzje literackie, fragmenty prozy oraz tłumaczenia z literatury angielskojęzycznej publikował w wielu polskich czasopismach emigracyjnych, m.in. w „Kulturze” (Paryż, od 1964), „Wiadomościach” (Londyn, 1978-81), dodatku „Nowego Dziennika” pt. „Przeglądzie Polskim” (Nowy Jork, od 1979, 1988-2005), „Zeszytach Historycznych” (Paryż, 1980-94, z przerwami), „Orle Białym” (Londyn, 1981, 1983-85), „Pamiętniku Literackim” (Londyn, 1982, 1984-88, 1994), „Archipelagu” (Berlin Zachodni, 1984-85) oraz w pismach amerykańskich, m.in. „The Slavic and East European Journal” (Madison, 1965-86, z przerwami), „Books Abroad” (Norman, Oklahoma, 1969-76), „World Literature Today” (Norman, Oklahoma, od 1977), „Slavic and East European Review” (Londyn, 1984-85) i „Canadian American Slavic Studies” (Bakersfield, 1988). Kontynuował też twórczość literacką. W 1988 po raz pierwszy od wyjazdu na emigrację odwiedził Polskę. Był członkiem wielu stowarzyszeń i towarzystw naukowych w USA. W 1997 otrzymał nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, a w 1998 honorową nagrodę literacką im. B. Prusa (ponownie w 2006). W 1997-2003 wchodził w skład komitetu redakcyjnego londyńskiego „Pamiętnika Literackiego”. W 1999 otrzymał stypendium Fundacji im. Zaleskich w Paryżu. W 2000 uhonorowany został Sienkiewiczowskim Medalem i Dyplomem Uznania, przyznawanymi przez Fundację Sienkiewiczowską w Warszawie. W 2002 uczestniczył w opracowaniu haseł dotyczących literatury polskiej dla Encyclopedia Britannica (Chicago, wydanie 15). Był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (Londyn), Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu oraz Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku. Odznaczony m.in.: Krzyżem Walecznych (1966), Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1966), Krzyżem Armii Krajowej (1972), Krzyżem Kampanii Wrześniowej 1939 r. (1985), Krzyżem za Zasługi dla Związku Harcerstwa Polskiego z Rozetą-Mieczami (1989), Krzyżem Akcji „Burza” (1993), Krzyżem Partyzanckim (1994), Krzyżem Oficerskim (1996) oraz Krzyżem Komandorskim (2004) Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Zmarł 7 października 2017 w Columbus w stanie Ohio w USA.