BIO
Urodzona 28 maja 1899 w Jenisejsku na Syberii; córka Stanisława Goldberga, publicysty i działacza socjalistycznego (pseudonimy: S. A.; S. Aleksandrowicz), oraz Felicji z Barbanelów, dentystki, później nauczycielki. Pierwsze lata spędziła na Syberii, gdzie jej rodzice zostali zesłani za przynależność do żydowskiego kółka samokształceniowego powiązanego z Polską Partią Socjalistyczną (PPS). W 1903 powróciła wraz z rodziną do kraju i zamieszkała w Warszawie. Uczęszczała do Wyższej Realnej Szkoły Żeńskiej Anieli Wereckiej, gdzie w 1917 zdała egzamin maturalny. W tymże roku podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Należała do będącego pod wpływami PPS-Lewicy klubu młodzieży robotniczej im. T. Rechniewskiego. Debiutowała w 1918 esejem pt. Kiść bzu, opublikowanym w „Pro arte et studio” (z. 10; pod pseudonimem Irena Jenis). W 1922 uzyskała absolutorium na polonistyce. W 1923 wyszła za mąż za Leona Jerzego Krzywickiego, adwokata (syna socjologa Ludwika Krzywickiego). Od 1924 współpracowała z „Wiadomościami Literackimi”, w których zamieszczała szkice i felietony literackie oraz artykuły publicystyczne, poświęcone głównie kwestii równouprawnienia kobiet. Podjęła też prace przekładowe z literatury angielskiej i francuskiej oraz rozwijała twórczość powieściopisarską. W 1930 została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich; ZLP) i Polskiego PEN Clubu (w 1934 weszła w skład zarządu). Zajmowała się także działalnością społeczną; brała udział w kampanii na rzecz oświaty seksualnej i planowania rodziny prowadzonej przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego (z którym się przyjaźniła), była współzałożycielką (1931) i działaczką Poradni Świadomego Macierzyństwa, uczestniczyła w założeniu Ligi Reformy Obyczajów. Od 1934 była zatrudniona jako recenzentka teatralna najpierw w „Expressie Porannym” (do 1935), a potem w „Robotniku” (Warszawa, Radom, 1938-39; tu m.in. stały dział Z teatrów warszawskich); szkice, felietony i artykuły publicystyczne ogłaszała nadto m.in. w „Kulturze” (1931-32), „Epoce” (1933, 1936-38), „Echu Społecznym” (1935-36), „Skamandrze (1935-39; tu m.in. stały dział Przegląd teatralny) i „Naprzodzie” (1939; tu m.in. stały dział Z teatrów warszawskich). Mieszkała wraz z rodziną w Podkowie Leśnej pod Warszawą. Kilkakrotnie wyjeżdżała za granicę, głównie do Francji. W czasie okupacji niemieckiej, ukrywając się przed gestapo, przeniosła się do Warszawy pod przybranym imieniem i nazwiskiem: Stanisława Piotrowska (mąż, zmobilizowany we wrześniu 1939, zginął w Katyniu w 1940). Brała udział w działalności konspiracyjnej, współpracowała z Armią Krajową (1943-44). Po zakończeniu wojny pełniła funkcję attaché kulturalnego w ambasadzie polskiej w Paryżu (od 1945). W 1947 zrezygnowała z pracy dyplomatycznej i powróciwszy do Polski zamieszkała początkowo w Podkowie Leśnej, a w 1949 w Warszawie. Kontynuowała pracę literacką i przekładową. Była recenzentką teatralną w redakcji „Robotnika” (1947-48), a następnie „Rzeczypospolitej” (1948-50), ogłaszała fragmenty prozy, recenzje teatralne, felietony, szkice i artykuły publicystyczne podejmujące głównie tematykę emancypacji seksualnej kobiet i życia rodzinnego, m.in. w „Kobiecie” (1949), „Nowej Kulturze” (1951-62) i „Argumentach” (1958-63). W 1947-50 i w 1955-58 wchodziła w skład Zarządu Polskiego PEN Clubu, od 1949 była członkiem zarządu Sekcji Tłumaczy przy PEN Clubie (w 1973 utraciła członkostwo tej organizacji). W 1952-54 była członkiem zarządu Oddziału Warszawskiego ZLP, a od 1956 członkiem Zarządu Głównego Związku. W 1954 została wybrana do Stołecznej Rady Narodowej i pracowała jako radna w komisji oświaty, a potem w komisji kultury. W 1957 zajmowała stanowisko attaché kulturalnego w ambasadzie polskiej w Bernie. Zwolniona po roku z tej placówki, powróciła do Warszawy. W 1963 (w związku z chorobą syna) przez rok przebywała w Genewie, a potem osiedliła się we Francji, gdzie mieszkała początkowo w Massy, a od 1968 w Bures-sur-Yvette pod Paryżem. Fragmenty prozy i artykuły publikowała m.in. w londyńskich „Wiadomościach” (1968-70). W 1989 została członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1946), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956). Zmarła 12 lipca 1994 w Bures-sur-Yvette; pochowana na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie.
Twórczość
1. Co odpowiadać dorosłym na drażliwe pytania? Warszawa: Rój 1936, 244 s.
2. Pierwsza krew. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1930 [antydatowane 1929], 214 s. Por. poz. ↑.
3. Sekret kobiety. Warszawa: Rój 1933 [antydatowane 1932], 207 s.
4. Kobieta szuka siebie. [Cykl powieściowy]. Warszawa: Rój 1935.
[Cz. 1]. Walka z miłością, 237 s. Wyd. 2 1936.
[Cz. 2]. Zwycięska samotność, 254 s.
5. Sąd idzie. Przedmowa: M. Ettinger. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Rój 1935 [antydatowane 1934], 219 s. [Wyd. 2] [Słowo wstępne:] S. Podemski. Warszawa: Czytelnik 1998.
6. Ucieczka z ciemności. [Powieść]. Warszawa: Rój 1939, 296 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1960.
7. Życie mimo wszystko. Sztuka w 3 aktach na tle zburzonej Warszawy. Paryż: Biblioteczka Polskiego Teatru Emigracyjnego [1946], 54 s.
8. Tajemna przemoc. [Opowiadania]. Katowice: Awir 1947, 175 s.
Zawartość
9. Dzieci wśród nocy. [Powieść]. [Warszawa:] Czytelnik 1948, 179 s. Wyd. 2 tamże 1949.
10. Gorzkie zakwitanie. Powieść. [Warszawa:] Czytelnik 1948, 135 s.
11. Skuci i wolni. [Cykl powieściowy; od 1955 wydawany pt.:] Rodzina Martenów. Warszawa: Czytelnik 1949-1953.
Przekłady
czeski
T. 1. Rodzina Martenów. 1947, 189 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1949, wyd. 3 łączne z t. 2 pt. Rodzina Martenów. Bunt Kamila Martena. 1955, 375 s.
T. 2. Bunt Kamila Martena. 1948, 189 s. Wyd. nast.: wyd. 2 1953, wyd. 3 zob. wyżej.
T. 3. Siew przyszłości. Powieść. 1953, 399 s. Wyd. 2 1955.
12. Dr Anna Leśna. [Sztuka w 3 aktach]. Warszawa: Czytelnik 1951, 96 s.
Adaptacje
teatralne
13. Żywot uczonego. O Ludwiku Krzywickim. [Monografia]. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 191 s.
14. Ojciec i syn. [Opowiadanie]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 30 s.
15. Czym może być kobieta w Polsce Ludowej. [Odczyt]. Warszawa 1954, 21 s., powielone. Towarzystwo Wiedzy Powszechnej.
16. Wicher i trzciny. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 265 s. Wyd. nast. pt. Wichura i trzciny tamże: wyd. 2 1962, wyd. 3 1964, dodruk 1965, wyd. 4 1967; wyd. 5 Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1975; wyd. 6 uzupełnione pt. Wichura i trzciny. Warszawa: Czytelnik 1996, 212 s.
17. Wielcy i niewielcy. Warszawa: Czytelnik 1960, 237 s.
18. Mieszane towarzystwo. Opowiadania dla dorosłych o zwierzętach. Warszawa: Czytelnik 1961, 124 s. Wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1997.
Zawartość
19. Miłość..., małżeństwo..., dzieci... Warszawa: Iskry 1962, 195 s.
20. Mrok, światło i półmrok. Opowiadania. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1969, 235 s.
Zawartość
21. Wyznania gorszycielki. [Wspomnienia]. Oprac. A. Tuszyńska. Warszawa: Czytelnik 1992, 436 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 1995, wyd. 3 1996, wyd. 4 1998, wyd. 5 2002.
Nagrody
Przekłady
Cz. 2. Wrzesień – listopad 1939. Przeł.: J. Hartwig i I. Krzywicka. 1950 [właśc. 1951], 308 s.
Cz. 4. Marzec – maj 1940. 1952, 286 s.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957, 1993.
