BIO

Urodzona 10 października 1897 we wsi Orda (powiat mohylowski) na Podolu w rodzinie ziemiańskiej; córka Józefa Kruszewskiego, syna powstańca z 1863, zesłanego na Syberię, i Janiny z Bilińskich. Dzieciństwo spędziła w dzierżawionej przez ojca wsi Babczyńce nad Dniestrem. Od 1907 uczęszczała do prywatnej szkoły ogólnokształcącej Anieli Wareckiej w Warszawie. Po maturze, w 1915 wróciła do Ordy, a w 1916 wyjechała do Petersburga, gdzie studiowała języki obce i pracowała jako tłumaczka w banku Crédit Lyonnais. Wiosną 1918 opuściła Petersburg i zamieszkała w Niemirowie na Podolu, dokąd przenieśli się jej rodzice po zniszczeniu Babczyniec w czasie działań wojennych. W tymże roku przeprowadziła się do Warszawy, gdzie podjęła studia polonistyczne i anglistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W listopadzie tegoż roku, w okresie rozbrajania Niemców, po ukończeniu kursu sanitarnego pracowała w akademickim szpitalu wojskowym. W 1919 wyjechała do Krakowa i była tłumaczem i korespondentem w biurze sztabu gen. Józefa Hallera. Po rozwiązaniu biura wróciła do Warszawy i pracowała w tym samym charakterze we francuskiej misji wojskowej. Od 1921 studiowała dziennikarstwo w Szkole Nauk Politycznych, w 1923 uzyskała dyplom. Następnie wznowiła studia w zakresie filologii polskiej i angielskiej na UW. Debiutowała w 1921 wierszem pt. Moim chłopcom, opublikowanym w „Skamandrze” (nr 5/6); w piśmie tym zamieszczała wiersze także w 1922, 1925. Od 1924 pracowała jako tłumaczka i korespondentka w redakcji rocznika naukoznawczego „Nauka Polska”, organie Kasy im. Mianowskiego. Równocześnie rozwijała twórczość literacką, w tym również twórczość dla dzieci, współpracując m.in. z pismami „Robotnik” (1923-24, 1926-28), „Bluszcz” (1925-31), „Dziecko i Matka” (1928-34), „Wiadomości Literackie” (zwłaszcza w 1929-30), „Droga” (1930, 1932). W 1929 przebywała w Paryżu i Londynie na stypendium Funduszu Kultury Narodowej Kasy im. Mianowskiego. Z ramienia Ministerstwa Oświaty była recenzentką działu Wydawnictw Książek Młodzieżowych i Dziecięcych. Kontynuowała twórczość literacką, pisząc powieść dla młodzieży Bolesław Chrobry oraz utwór dramatyczny Pożar teatru (rękopisy spłonęły w czasie działań wojennych). Podczas okupacji niemieckiej mieszkała nadal w Warszawie. Brała udział w pracy konspiracyjnej jako członek Armii Krajowej, współpracowała z prasą podziemną. Za Hymn Polski Walczącej otrzymała nagrodę jednego z pism Polski Podziemnej. W 1943, zagrożona aresztowaniem, musiała opuścić Warszawę. Zabrana z pociągu przez Niemców podczas łapanki w Radomiu, zmarła nagle 19 marca 1943; pochowana na cmentarzu w Radomiu.

Twórczość

1. Przedwiośnie. [Wiersze]. Warszawa: L. Chomiński 1923, 91 s.

2. Sen. Dramat w 7 obrazach. Powst. 1925. Wystawienie: Wilno, Teatr Reduta, Scena Nowa 1927. Wyd. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz” 1928, 101 s. Przedruk w: Teatr Wybrzeże. [Program z okazji premiery „Snu”]. Gdańsk 1974.

Po 1945 sztuka została wystawiona w Gdańsku, Teatr Wybrzeże 1974 (reżyseria: S. Hebanowski).

Przekłady

angielski

A dream. [Przeł.] J. Kosicka. Wyd. łączne z: T. Różewicz: An excursion to the museum. New York 2002.

3. Stąd dotąd. [Wiersze]. T. 1-3: A medey; Owoce; Piosenki biedactwa. Wilno: L. Chomiński 1925, 41 + 25 + 39 s.

4. Siano. [Wiersze]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz1927, 20 s.

5. Błękitny ogród. [Opowiadanie dla dzieci]. Wilno: L. Chomiński 1928, 109 s.

6. Braciszek. [Opowiadanie]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz1930, 94 s.

7. Wiatr. [Utwór dramatyczny o M. Mochnackim]. Powst. ok. 1930. Druk fragmentów pt.: Okno otwarte. „Droga” 1930 nr 11; Poblask sławy. „Bluszcz” 1930 nr 48.

Rękopis w posiadaniu rodziny (informacja: Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964).

8. Twarzą na zachód. Najpierw słońce zajść musi, potem przychodzi nowy dzień. [Wiersze]. Warszawa: Instytut Literacki 1932, 67 s.

9. O bałwankach śniegowych i o świerszczynce. [Opowiadanie]. [Warszawa:] Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz” [1933], 26 s.

Przekłady

1. U. Waldo Cutler: O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Wg Malory'ego „Morte d'Arthur”. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1937 [właśc. 1936], 239 s. Wyd. 2 Warszawa: Dom Wydawniczy Pelikan 1991; [wyd. 3] pt. Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu. Warszawa: Tenten 1991.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 15. Cz. 3. Wrocław 1970 (H. Pniewska).

Ogólne

Książki

Teatr Wybrzeże. [Program z okazji premiery „Snu]. Gdańsk 1974, 94 s. [tu m.in.: H. Pniewska: Twórczość Felicji Kruszewskiej; M. Kwiatkowski: Dwie wersje sceniczne „Snu”; utwory i listy Felicji Kruszewskiej].

Artykuły

R.J. Bujański: Nowoczesny dramat polski. (Antoni Słonimski, Felicja Kruszewska). Nowa Reforma 1927 nr 244.
Z. Rothertowa-Niesiołowska: O Felicji Kruszewskiej. Glossy 1939 z. 1.
E. Wysińska: Powrót dawnej awangardy (1973-1974). W tejże: Premiery i wydarzenia. Warszawa 1977 [dot. też T. Peipera: Skoro go nie ma].
Z. Greń: Zmory gdańskie. W tegoż: Taki nam się snuje dramat. Kraków 1978.
M. Rawiński: Dramaturgia polska 1918-1939 . Warszawa 1993 , passim.

Przedwiośnie

K. Górski: Poezje Felicji Kruszewskiej. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1925 nr 42, przedruk w: Teatr Wybrzeże. Gdańsk 1974.
W. Borudzka: Felicja Kruszewska. Bluszcz 1927 nr 17/23 [dot. też: Stąd dotąd].

Sen

A. Dąbrowska: Na temat „Snu” Kruszewskiej. Alma Mater Vilnensis 1927 nr 5.
W. Horzyca: Sen” Kruszewskiej w teatrze Scena Nowa. O trybunę dla nowej sztuki teatralnej. Droga 1928 nr 4.
K. Irzykowski. „Robotnik1928 nr 139, 142.
W. Piotrowicz: Sen” Kruszewskiej. W tegoż: W nawiasie literackim. Wilno 1930.
E. Rzewuska: Sen” Felicji Kruszewskiej wobec tradycji literackiej. W: Tradycje modernistyczne w literaturze polskiej okresu międzywojennego. Lublin 1991.

Stąd dotąd

[S. Napierski] sn: Poezje Felicji Kruszewskiej. Wiadomości Literackie 1925 nr 47.
[W. Hulewicz] W.H. „Tygodnik Wileński1925 nr 1.
W. Borudzka: Felicja Kruszewska. Bluszcz 1927 nr 17/23 [dot. też: Przedwiośnie].

Siano

J. Liebert. „Wiadomości Literackie1927 nr 44.

Twarzą na zachód

S. Podhorska-Okołów: Ozon wieczności. Bluszcz 1932 nr 41.
J. Birkenmayer. „Polonista1933 nr 93.
S. Napierski. „Wiadomości Literackie1933 nr 32.