BIO
Urodzony 26 lipca 1919 w Warszawie; syn Wacława Koźniewskiego, inżyniera architekta, i Wiktorii z Majkowskich. W 1929-38 uczęszczał do Gimnazjum im. S. Staszica w Warszawie. Od 1931 należał do Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). Pierwsze teksty ogłaszał w 1934 w harcerskim tygodniku 16. Warszawskiej Drużyny Harcerska „Sulimczyk”, którego w 1935-37 był redaktorem. W 1936 zaczął zamieszczać artykuły publicystyczne w „Kuźni Młodych” (pierwszy – pt. Praca szkolna lat temu 30, nr 26). Pracował w redakcjach pism młodzieżowych, harcerskich i studenckich, m.in. w „W kręgu wodzów” (1935-38), „Nowej Kuźni Młodych” (1936), „Wolnej Trybunie Młodych”, „WoTuM” (1937), „Orce na Ugorze” (1938). Publikował też w pismach „Na tropie” (1935-38), „Skaut” (1935-37). W 1938 zdał maturę i rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W pierwszych dniach września 1939 był instruktorem w pogotowiu harcerskim w Warszawie. W październiku 1939 należał do założycieli i kierownictwa konspiracyjnej organizacji Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa (PLAN); po jej rozbiciu w styczniu 1940 przedostał się przez Węgry do Francji i wstąpił do formowanego tam Wojska Polskiego, wraz z którym po klęsce Francji ewakuowany został do Anglii. Ogłaszał pod pseudonimem Wiktor Winiarski artykuły w londyńskich „Wiadomościach Polskich” (1940-41) oraz w „Polsce Walczącej” (1941). Wysłany w 1941 z Londynu do kraju jako kurier cywilny ministra spraw wewnętrznych do Delegata Rządu Rzeczpospolitej Polskiej (RP) na Kraj, został w sierpniu tegoż roku aresztowany w Budapeszcie i był więziony do grudnia 1942. W czerwcu 1943 został przerzucony do Warszawy i do końca okupacji niemieckiej pracował w Departamencie Informacji Delegatury Rządu RP na Kraj. Był współpracownikiem, potem członkiem Głównej Kwatery „Szarych Szeregów”. Publikował w prasie konspiracyjnej. Po zakończeniu wojny mieszkał w Warszawie i kontynuował studia polonistyczne na UW (nieukończone). W 1945 ożenił się z Leonią Winiarską. Do 1947 działał w ZHP. Równocześnie w 1946-58 był członkiem redakcji i publicystą „Przekroju”. Od około 1947 do 1989 był współpracownikiem Departamentu III Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (później Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych), dla którego sporządzał raporty na temat środowiska byłych członków Szarych Szeregów, kombatantów Armii Krajowej, literatów krajowych i emigracyjnych, a także środowiska naukowego i kościelnego. W 1947 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich (ZLP)); w 1950-53 wchodził w skład zarządu Oddziału Warszawskiego, w 1953-56 był członkiem Zarządu Głównego Związku jako wiceprezes komisji weryfikacyjnej. Od 1954 przez trzy lata prowadził seminarium reportażu w Studium Dziennikarskim UW. Współpracował z wieloma czasopismami, publikując liczne felietony, reportaże, recenzje literackie i fragmenty prozy, m.in. z „Dziś i jutro” (1945-50), „Odrą” (1946-48), „Odrodzeniem” (1946-48), „Nowinami Literackimi” (1947-48; tu stałe działy Notatki polemiczne i Spostrzeżenia), „Nową Kulturą” (1950-55), „Życiem Literackim” (od 1951), „Przeglądem Kulturalnym” (1952-57). W 1956 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wznowił współpracę z ZHP jako instruktor, następnie harcmistrz; publikował też w pismach harcerskich. Współpracował z Polskim Radiem, w 1956-58 ogłaszał stały felieton dla Polonii. W 1957-82 był członkiem kolegium redakcyjnego tygodnika „Polityka”, a w 1958-82 redaktorem naczelnym miesięcznika „Magazyn Polski”, następnie do 1988 członkiem redakcji. W 1973-81 współpracował z tygodnikiem „Literatura” jako autor recenzji literackich oraz prozy. W 1975-77 przygotowywał dla Polskiego Radia cykl Pięć minut o wychowaniu. Od 1978 ponownie wchodził w skład Zarządu Głównego ZLP, m.in. do 1980 pełniąc funkcję przewodniczącego Komisji Zagranicznej. W 1979-81 publikował w „Faktach” reportaże w cyklu Europa na godziny. W styczniu 1982 należał do komisji inicjującej utworzenie Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON), a w 1987-89 do Komitetu Wykonawczego Rady Krajowej PRON. W 1982-85 był redaktorem naczelnym tygodnika „Tu i teraz”, w którym zamieszczał m.in. felietony wstępne pt. Ociosywanie mgły, artykuły w rubryce Tak i nie (podpisane pseudonimami cyfrowymi) oraz w cyklu Paryskie tak i nie, podpisane kolejno literami od (a) do (i). W 1983-84 współredagował serię „Ekspres reporterów”, wydawaną przez Krajową Agencję Wydawniczą (ukazało się 12 zeszytów). W 1985 przeszedł na emeryturę. Od 1985 był ponownie członkiem redakcji „Polityki”. Publikował także w „Odrodzeniu” (tu m.in. w 1985-87 cykl felietonów Lustra na gościńcu), „Życiu Warszawy” (1985-87), „Zdaniu” (1986-90), „Trybunie Ludu” (1987-90; tu m.in. cykl Myślę inaczej), „Miesięczniku Literackim” (od 1986) i „Sztuce dla Dzieci” (od 1986), od 1991 w pismach „Dziś”, „Nie”, „Res Humana”, od 1993 w „Trybunie”, później także w „Metaforze”, „Myśli Socjaldemokratycznej”, „Przeglądzie Tygodniowym”, od 1995 w „Wiadomościach Kulturalnych”, w 1997-98 w „Bez Pardonu” (tu cykl artykułów historycznych pt. Państwo polskie od 1905 do 1918). Pracował nad książką Po prostu Polityka. W 2002 otrzymał nagrodę artystyczną im. K. Janickiego, przyznaną przez kwartalnik „Metafora”. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1952), Krzyżem Kawalerskim (1955), Krzyżem Oficerskim (1959), Krzyżem Komandorskim (1974) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2002), Złotym Krzyżem Zasługi dla ZHP (1973) i Rozetą z Mieczami do Krzyża Zasługi dla ZHP (1995), medalem im. T. Boya-Żeleńskiego, przyznanym przez Towarzystwo Kultury Świeckiej (1998). Zmarł 15 kwietnia 2005 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Twórczość
1. Rok ziemi obcej 1940-1941. [Wspomnienia wojenne]. Powst. 1944. Wyd. Kraków: Czytelnik 1946, 180 s.
2. Szczotka do butów. Powieść. „Przekrój” 1946 nr 40-60. Wyd. osobne Katowice: AWiR 1946, 232 s.
3. Przez dziesięć wojen. [Wspomnienia wojenne]. Kraków: Czytelnik 1947, 285 s.
4. Rzeczy pospolite. Cz. 1. Żywioły. (Rzecz o Ziemiach Zachodnich Rzeczypospolitej). [Reportaże]. Poznań: Wydawnictwo Zachodnie [1948], 437 s.
Zawartość
5. T.T. Jeż – „Siewacz”. [Opowieść biograficzna]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1949, 179 s.
6. Extry i primy. Bitwa o jakość w przemyśle bawełnianym. [Reportaż]. Warszawa: Czytelnik 1950, 61 s.
7. Wężowe studnie. Zakład leczniczy Ojców Bonifratrów. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 45 s.
8. Biała plebania w Wolbromiu. [Reportaż]. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 54 s.
9. Co z tego mają. Reportaż ze Spółdzielni Produkcyjnej w Bynowie. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 49 s.
10. Siła lotu. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1951, 61 s.
11. Wielka konfrontacja. Niemiecka Republika Demokratyczna. [Reportaże]. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 103 s.
12. Otwarte wrota. [Opowiadania]. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 158 s.
Zawartość
13. Piątka z ulicy Barskiej. Powieść. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1952, 283 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1952, wyd. 3 1953, wyd. 4 1954, wyd. 5 1954, wyd. 6 1955, wyd. 6 [właśc. 7] 1962, wyd. 8 1964, wyd. 9 1964; wyd. 10 Warszawa: Czytelnik 1968; wyd. 11 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1976. Por. poz. ↑.
Nagrody
Przekłady
czeski
rumuński
serbsko-chorwacki
słowacki
14. Reportaż pedagogiczny. Warszawa: Książka i Wiedza 1953, 74 s.
15. [Siedemdziesiąt] 70 lat w dwa tygodnie. [Reportaże]. Warszawa: Iskry 1954, 184 s.
16. Piątka z ulicy Barskiej. Scenopis filmu. [Współautor:] A. Ford. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza 1954, 212 s. Por. poz. ↑.
Przekłady
angielski
hiszpański
17. Półchłopek. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1955, 252 s.
18. Zamknięte koła. [Wspomnienia]. Warszawa: Iskry 1957-1967.
[Cz. 1]. Różowe cienie zob. poz. ↑.
[Cz. 2]. Zamknięte koło. Pamiętnik z lat 1940-1943. 1957, 513 s. Wyd. łącznie z poz. ↑ skrócone i zmienione pt. Zamknięte koła. [Wspomnienia z 1930-1943]. 1965, 591 s.
[Cz. 3]. Zamknięte koła. W podziemnym świecie [Wspomnienia z 1943-1945]. 1967, 265 s.
Wyd. 2 [całości] przejrzane i uzupełnione pt. Zamknięte koła. Wspomnienia z lat 1929-1945. T. 1-2. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1984, 453 + 365 s.
19. Człowiek z lustra. [Powieść kryminalna]. [Współautor:] G. Terlikowska-Woysznis. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 219 s.
20. Zimowe kwiaty. Powieść współczesna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 438 s. Por. poz. ↑.
21. Różowe cienie. [Wspomnienia z 1930-1939]. Warszawa: Iskry 1960, 440 s. Wyd. nast. zob. poz. ↑.
22. Drugi człowiek. Scenariusz filmowy. [Współautor:] K. Nałęcki. Ekranizacja 1961.
Adaptacje
23. Ognie i ogniska. Drogi i przemiany harcerstwa polskiego. Przedmowa: Z. Zakrzewska. Warszawa: Wiedza Powszechna 1961, 252 s.
24. Kraj, w którym żyjemy. 87 fotoreportaży. Koncepcja albumu i wybór fotografii: Z. Szarek-Szargut, Z. Woszczyński. Teksty: K. Koźniewski. Warszawa: Arkady 1964, 191 s.
25. Tydzień do siódmej potęgi. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Czytelnik 1964, 251 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 1970, wyd. 4 1977.
26. Pierwsza bitwa z Gestapo. Wspomnienie o Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej (PLAN). [Współautor:] J. Drewnowski. Warszawa: Czytelnik 1965, 221 s. Wyd. 2 uzupełnione tamże 1969.
Nagrody
27. Od dziś... za kwadrans. O Rożnicy. Warszawa: Czytelnik 1966, 237 s.
28. Paryż – Warszawa bez wizy. Scenariusz filmowy na podstawie opowiadania K. Sławińskiego „Powietrzne awantury”. Ekranizacja 1967.
29. Po oboim beregam Visly. [Przewodnik po Polsce]. [Współautor:] E. Godlewska. [Warszawa:] Interpress 1967, 61 s.
30. Bunt w więzieniu. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1968, 295 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1985.
31. Sztyletem prosto w serce. „Echo Krakowa” 1968 nr 228-255; „Wieczór Wrocławia” 1968 nr 182-236. Wyd. osobne pt. Sztyletem w serce. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1968, 46 s.
32. [Jedenaście] 11 naszych dni. Powieść. Warszawa: Iskry 1970, 318 s.
33. Sto koni do stu brzegów. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1970, 303 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1975, wyd. 3 1980.
Przekłady
węgierski
Adaptacje
filmowe
34. Czerwony harcmistrz. Opowieść o Juliuszu Dąbrowskim. Warszawa: Horyzonty 1971, 182 s.
35. Śmierć w trójkącie błędów. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1971, 214 s. Wyd. 2 tamże 1979.
36. Wszystko w porządku. Powieść. Warszawa: Czytelnik 1973, 301 s.
37. Historia co tydzień. Szkice o tygodnikach społeczno-kulturalnych. [1920-1939]. Warszawa: Czytelnik 1976, 459 s. Por. poz. ↑, ↑.
Nagrody
Zawartość
38. Historia co tydzień. Szkice o tygodnikach społeczno-kulturalnych 1944-1950. Warszawa: Czytelnik 1977, 479 s. Por. poz. ↑, ↑.
Nagrody
Zawartość
39. Dwie „Kobry”. [Powieść]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1978, 158 s.
40. Rocznica ślubu. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1978, 216 s.
Przekłady
bułgarski
41. Noc stolarza Norberta. Powieść. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 185 s.
42. Rehabilitacja. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 171 s. Wyd. 2 tamże 1985.
43. Dostałem Niderlandy. [Reportaże]. Warszawa: Iskry 1980, 217 s.
44. Zostanie mit. [Szkice]. Warszawa: Książka i Wiedza 1980, 252 s. Wyd. 2 poszerzone tamże 1988.
Zawartość
45. Gawęda o szesnastce Zawiszy Czarnego. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1981, 204 s., powielone.
46. Klucz. [Powieść]. [Autorzy: K. Koźniewski, A. Minkowski, Z. Safjan]. „Tu i teraz” 1982 nr 22-31.
47. Ile głosów – tyle prawd. O warszawskich tygodnikach literacko-społecznych w latach 1859-1918. Warszawa: Nasza Księgarnia 1983, 212 s.
Zawartość
48. Ociosywanie mgły. Publicystyka z lat 1980-1983. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1984, 247 s.
49. I zawsze krzyż oksydowany... Refleksja nad historią Harcerstwa w Polsce 1911-1986. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1990, 445 s. [Wyd. 2 poszerzone] Warszawa: Horyzonty 2003.
50. Od Golgoty do Masady. [Reportaże z Izraela]. Warszawa: Bellona 1991, 197 s.
51. Słownik swoich i obcych czyli alfabet Koźniewskiego. Warszawa: Iskry 1994, 285 s.
52. Historia co tydzień. Szkice o tygodnikach społeczno-kulturalnych 1950-1990. Warszawa: Czytelnik 1999, 446 s. Por. poz. ↑, ↑.
53. Przekorni: Boy-Żeleński, Słonimski, Cat-Mackiewicz, Pruszyński, Stachniuk, Kisielewski, Tyrmand, Kałużyński, Urban. Warszawa: Iskry 2000, 455 s.
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1964, 1966, 1979, 1988, 2004.
