BIO

Urodzony 21 maja 1888 we wsi Rożenek pod Opocznem w rodzinie ziemiańskiej; syn Jana Poraja Koźmińskiego, agronoma, i Stefanii z Mianowskich. Uczęszczał do V Gimnazjum Rządowego w Warszawie, z którego w 1905 został usunięty za udział w walce o szkołę polską. W 1906 zdał maturę w Piotrkowie Trybunalskim, po czym do 1908 studiował historię cywilizacji i sztuki w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie w 1909-10 w Królewskiej Akademii Sztuki w Monachium. Wybuch I wojny światowej zastał go w Rostowie nad Donem, gdzie pracował w firmie handlowej. Przedostał się przez front do Warszawy (1915) i wstąpił do 1. Pułku Ułanów Legionów Polskich. Ranny w lipcu 1916 pod Trojanówką na Wołyniu, dostał się do niewoli rosyjskiej i został wywieziony do guberni woroneskiej, gdzie po rewolucji 1917 zorganizował Związek Wojskowych Polaków. Po powrocie do kraju w 1918 ukończył Szkołę Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej i został oficerem zawodowym. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920. Do 1926 pełnił służbę w Gabinecie Ministra Spraw Wojskowych. Debiutował w 1923 opowiadaniem Jeden dzień w referacie orderów, opublikowanym w „Polsce Zbrojnej” (nr 350); z pismem tym współpracował także w 1925. Po przewrocie majowym 1926 był sekretarzem marszałka Józefa Piłsudskiego, ówczesnego prezesa Rady Ministrów. W 1932 w stopniu kapitana kierował samodzielnym referatem prasowym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Ożenił się z Wiktorią Wandą Żygajewicz. Kontynuując pracę literacką, publikował artykuły i opowiadania w „Głosie Prawdy” (1929), „Dzienniku Polskim” (1930, 1932-33). W 1933-34 był redaktorem naczelnym „Polski Zbrojnej”. W 1934 został przeniesiony w stan spoczynku i wrócił do pracy w biurze prasowym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Był zastępcą redaktora naczelnego pisma dla podoficerów „Wiarus” i od 1935 redaktorem miesięcznika „Nowiny Ligi Obrony Powietrznej Państwa”. W 1938-39 był ponownie redaktorem naczelnym „Polski Zbrojnej.” Publikował w pismach „Naród i Wojsko” (1935-38) oraz „Tęcza” (1935-39). Zajmował się malarstwem batalistycznym. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się do Rumunii, gdzie pracował w Komitecie Pomocy Uchodźcom Polskim oraz w szkolnictwie, jako nauczyciel języka niemieckiego, francuskiego i rosyjskiego. Był też członkiem redakcji tamtejszych czasopism polonijnych. Po zakończeniu wojny powrócił w 1945 do kraju. Na skutek niesłusznych zarzutów politycznych przebywał do 1947 w areszcie prewencyjnym. Po umorzeniu śledztwa zamieszkał w Konstancinie pod Warszawą i zajął się pracą literacką, publicystyczną i przekładową z literatury radzieckiej. W 1948 wchodził w skład redakcji „Życia Warszawy”. Publikował opowiadania i artykuły m.in. w czasopismach „Stolica” (1947-49), „Zwierciadło” (1949, pod pseudonimem Maciej Gruszczyński), „Dziś i jutro” (1952-54), „Turysta” (1952-53), „Tygodnik Demokratyczny” (1953-55), „Żołnierz Polski” (1953), „Książka dla Ciebie” (1956; tu recenzje literackie podpisywane Kpk, kpk), „Świat Młodych” (1956), „Kalendarz Caritas” (1967-68), „Myśl Społeczna Caritas” (1965-67). Współpracował z radiem jako autor słuchowisk o tematyce historycznej i wojskowej dla dzieci i młodzieży. Od 1953 był członkiem Stronnictwa Demokratycznego, a od 1961 należał do Polskiego PEN Clubu. Zmarł 2 października 1967 w Warszawie.

Twórczość

1. Kitty. [Powieść]. „Polska Zbrojna1925 nr 265-277.

2. Z ułanami Beliny 1914-1916. [Wspomnienia]. Warszawa: [b.w.] 1928, 239 s.

3. Rotmistrz Andrzej. Powieść. Polska Zbrojna 1929 nr 237-358, 1930 nr 1-56. Wyd. osobne Warszawa: F. Hoesick 1930, 236 s.

4. W niewoli i w Wehrmachcie 1916-1918. Warszawa: Dom Książki Polskiej 1930, 287 s.

5. Queretaro. Powieść. Polska Zbrojna 1931 nr 254-355, 1932 nr 1-14. Wyd. osobne Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1932, 280 s.

6. Jerzy Waszyngton. 1732-1932. [Szkic biograficzny]. Warszawa: Centralny Komitet Uczczenia w Polsce 200-rocznicy urodzin Jerzego Waszyngtona 1932, 15 s.

7. Testament królów-rycerzy. [Odczyt]. Warszawa: Muzeum Wojska 1933, 3 s.

Odczyt wygłoszony przez radio 7 XII 1933.

8. Józef Sułkowski. [Powieść]. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1935, 329 s.

9. Gen. Edward Rydz-Śmigły, generalny inspektor sił zbrojnych. Szkic życiorysu. Warszawa: Zarząd Główny Związku Rezerwistów 1936, 31 s.

Autor podpisany: Maciej Gruszczyński.

10. Kamienie na szaniec. [Szkice biograficzne żołnierzy legionowych]. Lwów: Książnica-Atlas 1937, 195 s.

11. Sułkowski, jakobin polski. [Szkic biograficzny]. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1948, 164 s.

12. Tadeusz Kościuszko. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1953, 90 s.

Autor podpisany: Maciej Gruszczyński.

13. Michałko. Zapomniany partyzant chłopski. [Opowiadanie]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1954, 69 s. Wyd. 2 tamże 1954.

14. Bohater Racławic. Opowiadanie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 140 s.

Autor podpisany: Maciej Gruszczyński.

15. Legion wolności. [Opowieść o A. Mickiewiczu we Włoszech]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 172 s.

Autor podpisany: Maciej Gruszczyński.

16. Zagłębie Staropolskie w Kieleckiem. Opis krajoznawczy. [Album]. Warszawa: Sport i Turystyka 1955, 110 s.

17. Obrońca Woli. Opowieść o generale Sowińskim. Warszawa: Iskry 1957, 381 s. Wyd. 2 tamże 1970.

18. Rotmistrz Michałko. Opowieść historyczna z XVII w. Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, 348 s. Wyd. 2 Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1988.

19. Kościuszko. Opowieść. Warszawa: Wiedza Powszechna 1958, 269 s. Wyd. 2 tamże 1963.

20. Pułkownik Berek. Opowieść o Berku Joselewiczu. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 305 s.

21. Jan Henryk Dąbrowski. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1960, 360 s.

22. Meteor. Opowieść o Józefie Sułkowskim. Warszawa: Iskry 1961, 264 s.

23. Bez trwogi i zmazy. Opowieść o generale Karolu Kniaziewiczu. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1962, 259 s.

24. Generał Bosak. [Opowieść biograficzna dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 106 s.

25. Józef Wybicki. [Opowieść biograficzna dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1963, 132 s.

26. Ostatni wódz. Opowieść o ks. Stanisławie Brzósce. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1963, 302 s.

27. Fiszerek. Opowieść o generale Stanisławie Fiszerze. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1964, 293 s.

28. Orlę. Powieść historyczna. Warszawa: Iskry 1964, 220 s.

29. Grenadierzy krakowscy. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 247 s.

Cz. 1 cyklu; cz. 2 zob. poz. .

30. Hugo Kołłątaj. [Szkic biograficzny]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1965, 42 s.

31. Stanisław Staszic. [Szkic biograficzny]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1965, 186 s.

32. Generał Kruk. Opowieść z czasów powstania styczniowego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967, 249 s.

33. Książę Józef Poniatowski. 1763-1813. [Szkic biograficzny]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967, 181 s.

34. Lelewel. [Monografia]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1967, 423 s.

35. Bohater dwóch kontynentów. Powieść historyczna o Kazimierzu Pułaskim. Warszawa: Iskry 1968, 317 s. Wyd. 2 Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1990.

36. Elwira. Powieść z lat Wiosny Ludów. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1968, 317 s.

37. Grenadier Stach. Opowieść z czasów powstania kościuszkowskiego. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1969, 226 s.

Cz. 2 cyklu; cz. 1 zob. poz. .

38. Tadeusz Kościuszko. 1746-1817. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1969, 215 s. Wyd. 2 tamże 1973.

Słuchowiska radiowe, m.in.

Do nowej szkoły. Polskie Radio 1968.
Jeden za wszystkich. Polskie Radio 1968.
Złoty wiek. Polskie Radio 1968.
Żaki króla Kazimierza. Polskie Radio 1968.
U złotnika Nawoja. Polskie Radio 1969.
W szkole rycerskiej. Polskie Radio 1969.
Zbrojownia ludu. Polskie Radio 1970.

Przekłady

1. S. Złobin: Wyspa szczęścia. Powieść. Przeł.: K. Koźmiński-Poraj i N. Drucka. Cz. 1-2. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1950-1951, 386 + 435 s. Wyd. 2 cz. 1-3 tamże 1953.
2. S. Borzenko: Wierni ojczyźnie. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 290 s.
Przekład podpisany: Maciej Gruszczyński.
3. I. Padierin: Na głównym kierunku. Notatki oficera. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 201 s.
Przekład podpisany: Maciej Gruszczyński.
4. L. Szejnin: Tajemnica wojskowa. [Opowiadanie]. Wyd. łącznie z: Rewizyta. [Opowiadanie]. Przeł. M. Royan. pt. L. Szejnin: Tajemnica wojskowa. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 139 s. Wyd. nast. 1952, 173 s.
Przekład podpisany: Maciej Gruszczyński.

Prace redakcyjne

1. Poezja legionów. (1796-1807, 1914-1918). Zebrał, oprac., opatrzył wstępem i życiorysami K. Koźmiński-Poraj. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1936, 232 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1953.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 12. Wrocław 1966-1967 (M. Fuks).
Rocznik Literacki 1967” wyd. 1969 (P. Grzegorczyk).

Ogólne

Artykuły

K. Dunin-Wąsowicz: Proza polska o powstaniu styczniowym w latach 1913-1963. W: Powstanie styczniowe. Warszawa 1964.
K. Dunin-Wąsowicz: Chłopi w powstaniu styczniowym w literaturze polskiej lat 1914-1964. „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1964 nr 6.
A. Jelicz: Zasłużony popularyzator. Nowe Książki 1968 nr 1.
J. Wilmański: Książka zapomniana. Odgłosy 1982 nr 28.
J. Malinowski: Doba walk wyzwoleńczych w powieści historycznej dwudziestolecia międzywojennego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Filologiczne" 1983 nr 15.

Rotmistrz Andrzej

Z. Rabska. „Radio1930 nr 22.

W niewoli i w Wehrmachcie

E. Czekalski: W niewoli, w Wehrmachcie i w powieści. Dziennik Polski 1930 nr 127.
L. Pomirowski. „Kurier Poranny1930 nr 106.

Queretaro

P. Hulka-Laskowski. „Polska Zbrojna1932 nr 162.
J. Sokolicz-Wroczyński: Powieść o ludziach straconych. Dziennik Polski 1932 nr 140.

Józef Sułkowski

S. Łoza. „Naród i Wojsko1935 nr 2.

Kamienie na szaniec

• [W. Dunin-Wąsowicz] Wł.D.-W.: 12 rycerzy bez skazy. Naród i Wojsko 1937 nr 45/46.
J. Korpała: Żywoty młodych bohaterów. Strzelec 1937 nr 46.

Obrońca Woli

L. Przemski: Generał o drewnianej nodze. Nowe Książki 1957 nr 7.
S. Strumph-Wojtkiewicz: Męczeństwo i honor. Nowości Literackie i Wydawnicze 1957 nr 7.

Kościuszko

T. Jodełka: Opowieść o Kościuszce. Nowe Książki 1958 nr 24.

Pułkownik Berek

J. Danielewicz: Opowieść o Berku Joselewiczu. Nowe Książki 1959 nr 20.

Jan Henryk Dąbrowski

J. Danielewicz. „Nowe Książki1960 nr 18.

Lelewel

T. Syga: Opowieść o Lelewelu. Stolica 1967 nr 32.

Bohater dwóch kontynentów

A. Jelicz: Sylwetki bohaterów. Nowe Książki 1969 nr 3.

Elwira

M. Ruszczyc: Perypetie z nieznajomym. Nowe Książki 1970 nr 5.

Grenadier Stach

A. Jelicz: Trzy powieści historyczne. Nowe Książki 1970 nr 11.

Poezja legionów

S.W. Balicki: Dwie antologie. Kurier Literacko–Naukowy 1937 nr 20.
S. Lam. „Nowa Książka1937 nr 6.