BIO

Urodzony 26 sierpnia 1894 we wsi Paprotnia pod Rawą Mazowiecką w rodzinie chłopskiej; syn Franciszka Kowalskiego i Katarzyny z Domeradzkich. Dzieciństwo i młodość spędził w Zofiowie, gdzie ojciec nabył 20 morgów ziemi. Po ukończeniu trzyzimowej szkoły w Białej Rawskiej pracował w gospodarstwie ojca, a od 1906 zarobkował we dworze. Następnie wraz z rodziną przeniósł się do wsi Kaleń. W wyniku wycieńczenia ciężką pracą fizyczną zachorował na gruźlicę. Około 1912-13 zetknął się z radykalnym odłamem ruchu ludowego, skupionym wokół pisma „Zaranie”. W czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej (1915-17), następnie w Legionie Puławskim. W 1919 rozpoczął działalność polityczną w Polskim Stronnictwie Ludowym (PSL)„Wyzwolenie” na terenie powiatu Rawa Mazowiecka; został prezesem Powiatowego Zarządu Stronnictwa. W 1919 opublikował w „Wyzwoleniu” pierwszy artykuł publicystyczny pt. Nadużycia przy wyborach (nr 16), w 1922 zaczął ogłaszać utwory literackie (pierwszy – wiersz pt. Kusiciel, nr 43); z pismem tym współpracował też w 1923 i 1925. W grudniu 1925 wstąpił do Niezależnej Partii Chłopskiej (NPCh) i od 1926 był członkiem jej Centralnego Komitetu. Publikował artykuły i felietony na łamach prasy partyjnej: „Chłopski Sztandar” (1925) oraz „Niezależny Oracz”, „Niezależny Chłop”, „Walka Oraczy”, „Lemiesz”, „Snop”, „Zagon”. Po zdelegalizowaniu NPCh w 1927, należał do założycieli Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”. Od 1928 kierował organem tej partii „Samopomoc Chłopska”; publikował tu artykuły publicystyczne oraz opowiadania i felietony pt. Opowiadania Dziadka z Bidulińska. Był też członkiem Komunistycznej Partii Polski (KPP). Po rozwiązaniu Zjednoczenia w 1931, osiadł we wsi Solipse niedaleko Włoch pod Warszawą, gdzie wydzierżawił trzy morgi ziemi. Kontynuował działalność polityczno-społeczną i kulturalną. Współpracował z Wydziałem Rolnym Komitetu Centralnego KPP, za co w 1932 został skazany na trzy miesiące aresztu. W 1933-37 należał do Zespołu Literackiego „Przedmieście” i opublikował kilka utworów w wydanych przez zespół w tomach zbiorowych: Przedmieście (1934), Pierwszy maja (1934). W 1936 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. Utwory prozą i artykuły ogłaszał m.in. w „Dzienniku Ludowym” (1936-38), „Epoce” (1936-38) „Czarno na białem” (1937), „Walce Ludu” (1937). W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie i brał czynny udział w konspiracyjnej pracy politycznej. W 1940 został wraz z Alfredem Fiderkiewiczem aresztowany przez gestapo i przez kilka miesięcy był więziony. Należał do organizatorów konspiracyjnej grupy Proletariusz, skupiającej byłych członków KPP i radykalnych działaczy ruchu ludowego (w styczniu 1942 weszła w skład Polskiej Partii Robotniczej (PPR)), i był współredaktorem pisma „Proletariusz”. Uczestniczył w akcjach pomocy Żydom w getcie. Wziął udział w pierwszym posiedzeniu konspiracyjnej Krajowej Rady Narodowej (31 XII 1943/1 I 1944) i został powołany na zastępcę przewodniczącego. W styczniu 1944 objął redakcję wydawnictw wiejskich Komitetu Centralnego PPR. W tymże roku odszedł ze Stronnictwa Ludowego. Następnie uczestniczył w opracowywaniu założeń Stronnictwa Ludowego „Wola Ludu”; na pierwszym konspiracyjnym zjeździe w Warszawie w lutym 1944 został wybrany na wiceprezesa Zarządu Głównego. Po wyzwoleniu kontynuował pracę polityczną w Stronnictwie Ludowym; od marca do września 1945 był jego wiceprezesem (od stycznia 1946 członkiem Rady Naczelnej i Naczelnego Komitetu Wykonawczego). Z ramienia Stronnictwa Ludowego objął w lipcu 1945 stanowisko ministra kultury w Rządzie Jedności Narodowej. Był redaktorem naczelnym tygodnika „Zielony Sztandar” (1945-46); w piśmie tym publikował do 1951 (m.in. artykuły podpisane Józef Stanisławski). Artykuły, felietony i fragmenty prozy zamieszczał też w „Dzienniku Ludowym” (1945-48) i „Woli Ludu” (1949-50). W 1947-52 był marszałkiem Sejmu. Na kongresie zjednoczeniowym Stronnictwa Ludowego i PSL w listopadzie 1949 został wybrany na prezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL). W 1952-56 był członkiem Rady Państwa. W 1956 ze względu na zły stan zdrowia (zawały serca i stany depresji) zrezygnował z funkcji prezesa Naczelnego Komitetu ZSL. Odznaczony m.in. Krzyżem Partyzanckim (1946), Orderem Odrodzenia Polski II klasy (1946), Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski (1949). Zmarł śmiercią samobójczą 14 grudnia 1958 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

1. Chłopi z Marchat. Powieść. Moskwa: Centralne Wydawnictwo Ludów ZSRR 1930, 143 s. Przedruk zob. poz. .

Na okładce tytuł: Mužiki iz Marchat.

2. Bunt w Starym Łęku. [Opowiadanie]. Powst. 1931. Wyd. pt. Stary Łęk. Moskwa: Państwowe Wydawnictwo Literatury Pięknej 1933, 183 s. Wyd. nast. pt. Bunt w Starym Łęku. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951. Przedruk zob. poz. .

3. W Grzmiącej. Powieść. Kurier Poranny 1936 nr 54-140. Wyd. osobne Warszawa: M. Fruchtman 1936, 365 s. Zespół Literacki „Przedmieście”. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1947, tamże: wyd. 3 1949; wyd. 4 1949, wyd. 5 1950, wyd. 6 1953, wyd. 8 [!] z posłowiem W. Rzymowskiego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1956.

Przekłady

węgierski

Falusi élet. [Przeł.:] B. Baternay, I. Lakatos. Budapest 1950.

4. Rodzina Mianowskich. Powieść. T. 1-2. Warszawa: I. Przeworski 1938, 283 + 239 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Wydawnictwo Ludowe 1949, wyd. 2 [właśc. 3] [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1950.

Ciąg dalszy zob. poz. .

5. Bestia. Powieść. Powst. 1940. Wyd. [Warszawa:] „Dziennik Ludowy” 1945, 77 s. Dod. powieściowy „Dziennika Ludowego”.

Przekłady

francuski

ok. 1945 [inf.: „Ilustrowany Kurier Polski1946 nr 47].

6. Dalekie i bliskie. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ludowe 1948, 251 s. Wyd. nast.: tamże: [wyd. 2] 1948, wyd. 2 [!] 1949; wyd. 3 Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1950, tamże wyd. 4 1951, wyd. 5 1953, wyd. 2 [!] 1955.

Zawartość

Burcuś; Bandosi; Dalekie i bliskie; Siupnoś; Nurty; Bunt Starego Łęku [poz. ]. Pierwodruk opowiadań: Burcuś; Bandosi; Nurty. W: Pierwszy maja. Warszawa 1934, – Siupnoś. „Lewar1935 nr 9.

Przekłady

niemiecki

Die Verschwörung in Stary-Lek. [Przeł.] R. Pabel. Berlin 1951.

słowacki

Daleké a blízke. [Przeł.] V. Karkoška. Bratislava 1950.

7. Wino. [Powieść]. Druk fragmentów: Dramaty na miarę Szekspira. Wieś 1949 nr 18 s. 11-12, „Zielony Sztandar” 1949 nr 20 s. 4-8; Polowanie. „Wieś” 1949 nr 47; Wieś stoi otworem. „Wieś” 1949 nr 23/24, „Zielony Sztandar” 1949 nr 29 s. 10-11, nr 30 s. 8-9; Kułacy. „Nowa Kultura” 1950 nr 13 s. 4, nr 28 s. 3, „Orka” 1959 nr 48. Przedruk zob. poz. .

Powieść niedokończona. Kontynuacja poz. 4.

8. Bestia. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1951, 205 s.

Zawartość

Ignacy Drozd; Hitlerowski polip; Mosiek, syn komunisty; Opowiadanie Izraela Fogla.

9. Prości ludzie. Dramat. Powst. 1953.

Inf.: T. Błażejewski: Polityka i pióro. Warszawa 1978 s. 171.

10. Z dziejów fortun kułackich i form kułackiego wyzysku na wsi. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1954, 26 s.

11. Młodzież chłopska w walce o nową wieś. Warszawa: Iskry 1955, 78 s.

12. Wspomnienia. Powst. przed 1958. Druk fragmentów: „Życie Literackie” 1958 nr 21; „Tygodnik Kulturalny” 1963 nr 42-47.

Rękopis całości w zbiorach rodziny.

13. Wino. [Powieść i opowiadania]. Przedmowa: J. Ozga-Michalski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1966, 672 s.

Zawartość

Opowiadania z tomów poz. , , powieść Wino [poz. ], – nadto: Po latach; Opowiadanie doktora Rubinsteina.

14. Wybór pism publicystycznych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1967, 340 s.

Zawartość

Ponad 50 artykułów drukowanych w prasie w latach 1919-1956.

15. Utwory wybrane. Przedmowa: J. Ozga-Michalski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974, 778 s.

Zawartość

Poz. 1, 2, 3, 6, oraz z poz. : Opowiadanie Izraela Fogla.

16. Tam, gdzie szumi spalski las. Opowiadania z dawnych lat. Łódź: Mediton Ad Fontes 2001, 139 s.

Nadto wydania przemówień i referatów dotyczących programu Stronnictwa Ludowego i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego z lat 1945-1956.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1951, 1957.

Słowniki i bibliografie

P. Grzegorczyk: Władysław Kowalski. Kultura i Społeczeństwo 1959 nr 3, przedruk w tegoż: Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967. Cz. 1. Warszawa 1986.
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 14 cz.4. Wrocław 1969 (K. Ptak).
Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego. Warszawa 1978 (A. Kołodziejczyk).

Ogólne

Książki

Z. Hemmerling: Władysław Kowalski. Warszawa: Iskry 1977, 96 s.
T. Błażejewski: Polityka i pióro. O Władysławie Kowalskim. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1978, 188 s.

Artykuły

J.A. Król: My socjaliści, a wy ludowce. (Nad powieściami Władysława Kowalskiego). Wieś 1949 nr 48.
[L. Sobierajski] M. Koliba: Pisarz walczący dialektycznie. Wieś 1949 nr 23/24.
K. Korcelli: Człowiek i pisarz. Nowa Kultura 1959 nr 1.
A. Pietruczuk: Władysław Kowalski. Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 1960 nr 2.
R. Halaba: Władysław Kowalski. W tegoż: Przywódcy ruchu ludowego. Warszawa 1968.
K. Ptak: Władysław Kowalski a literatura chłopska. Życie Literackie 1968 nr 18.
H. Bereza: Nurt chłopski w prozie. W tegoż: Związki naturalne. Warszawa 1972.
T. Błażejewski: O publicystyce dziennikarskiej Władysława Kowalskiego. „Prace Polonistyczne” Seria 28: 1972.
T. Błażejewski: Poszukiwanie prawdy jest możliwe bez walki. (O twórczości Władysława Kowalskiego). Tygodnik Kulturalny 1973 nr 49.
T. Błażejewski: Powojenna twórczość Władysława Kowalskiego. „Prace Polonistyczne” Seria 31: 1975.
E. Dmoszyński: Władysław Kowalski. W: Ludzie XXX-lecia. Warszawa 1976 [właśc. 1977].
J.Z. Lichański, S. Lichański: Władysław Kowalski. W tychże: Pisarze nurtu wiejskiego we współczesnej literaturze. Warszawa 1976, passim.
Z. Andres. O prawdziwy obraz wsi. Rzeszów 1977, passim.
T. Błażejewski: Pisarstwo Władysława Kowalskiego. (1894-1958). Ruch Literacki 1977 nr 5.
K. Woźniakowski: O twórczości Władysława Kowalskiego. (Przyczynek do dziejów międzywojennej literatury polonijnej w ZSRR). Ruch Literacki 1981 nr 1.
E. Pindór: Władysław Kowalski wobec mitu „szczęśliwości wiejskiej. (W świetle wypowiedzi publicystycznych oraz powieści „W Grzmiącej”). Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1983 nr 612, przedruk w: W kręgu dwudziestowiecznego realizmu. Katowice 1983.
Z. Andres. Faktografia i mity. Rzeszów 1984, passim.

W Grzmiącej

H. Górska: Powieść o chłopach. Sygnały 1936 nr 23, przedruk w tejże: My samotni, zbłąkani ludzie. Warszawa 1967.
B. Piach: Najnowsze książki. Epoka 1936 nr 13.
W. Rzymowski: Władysław Kowalski i jego powieść. Kurier Poranny 1936 nr 54.
E. Breiter: Powieść o chłopach. Wiadomości Literackie 1937 nr 3.
[I. Fik] J.G.: Twarz nowej wsi. Gazeta Artystów 1937 nr 1, przedruk w tegoż: Wybór pism krytycznych. Warszawa 1961.
J. Kaden-Bandrowski. „Gazeta Polska1937 nr 24.
M. Szulczyński: Zagadnienie wsi w „W Grzmiącej” Władysława Kowalskiego. Polska Ludowa 1945 nr 11.
T. Błażejewski: O „W Grzmiącej” po latach. „Prace Polonistyczne” Seria 29: 1973.

Rodzina Mianowskich

A. Jesionowski: Wieś pod obstrzałem. Kultura 1938 nr 27.
W. Pietrzak: Powieść o wsi i dworze. Prosto z Mostu 1938 nr 39.
J. Putrament: Wśród nowych powieści. Sygnały 1938 nr 57.
J. Czerwiński: Z szlachtą polską polski lud... Epoka 1939 nr 8.
A. Kamieńska: Ekonomika literacka. Wieś 1947 nr 25.
K. Kuliczkowska: W Grzmiącej po raz drugi. Twórczość 1948 nr 4.
R. Matuszewski: Przed Mystkowicami była Grzmiąca. Kuźnica 1948 nr 1/2, przedruk w tegoż: Literatura po wojnie. Warszawa 1950.
A. Jackiewicz: Bankructwo Mianowskich. Kuźnica 1949 nr 29.
J.N. Kłossowski: Dwie książki Władysława Kowalskiego. Tydzień Literacki 1950 nr 39 [dot. też: Dalekie i bliskie].
T. Błażejewski: Władysława Kowalskiego powieść o wsi i dworze. „Prace Polonistyczne” Seria 33: 1977.

Dalekie i bliskie

L. Sobierajski: I dalekie i bliskie. (Recenzja nieliteracka). Wieś 1948 nr 49/50.
J. Kulczycka-Saloni: Opowiadania Władysława Kowalskiego. Kuźnica 1949 nr 1.
L.H. Morstin. „Dziennik Ludowy1949 nr 9.
S. Piętak: Bunt Starego Łęku. Myśl Chłopska 1949 nr 1/2.
J.N. Kłossowski: Dwie książki Władysława Kowalskiego. Tydzień Literacki 1950 nr 39 [dot. też: Rodzina Mianowskich].

Bestia [Opowiadania]

J. Pregier: O „Bestii” Władysława Kowalskiego. Nowa Kultura 1952 nr 1.
J. Szczawiej: Apokalipsa XX wieku. W tegoż: Krzesanie ognia. Warszawa 1969, przedruk w tegoż: Laur i cierń. Warszawa 1977.

Wino [Powieść i opowiadania]

Z. Macużanka: Proza Władysława Kowalskiego. Nowe Książki 1966 nr 18.
J. Rohoziński. „Tygodnik Demokratyczny1966 nr 46.

Wybór pism publicystycznych

I. Adamski: Spuścizna Władysława Kowalskiego. Nowe Książki 1968 nr 7.
H. Dudowa: Publicystyka Władysława Kowalskiego. Tygodnik Kulturalny 1968 nr 37.

Utwory wybrane

W. Adamiec: Wybór pism zabytkowych. Nowe Książki 1975 nr 20.
A. Hamerliński: Przeszłość nie zblakła. Tygodnik Kulturalny 1975 nr 15.
K. Woźniakowski: Proza Władysława Kowalskiego. Życie Literackie 1975 nr 18, 20.