BIO

Urodzony 23 maja 1893 w Krakowie; syn Karola Kowalskiego, radcy miejskiego, i Wandy z Krawczyńskich. Uczęszczał do gimnazjum w Podgórzu (obecnie dzielnica Krakowa); maturę zdał w 1911 w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Następnie studiował filologię klasyczną i archeologię na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). Debiutował w 1916 rozprawą z dziedziny archeologii pt. EINHTPON, wydrukowaną w organie Polskiego Towarzystwa Filologicznego, „Eos”. W 1917 uzyskał na UJ doktorat na podstawie rozprawy pt. De Plutarchi scriptorum iuvenilium colore rhetorico (promotor profesor Tadeusz Sinko). Następnie przeniósł się do Lwowa, gdzie został adiunktem w II Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Lwowskiego. Równocześnie w 1918 uczył języków klasycznych w III Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego. W 1920 został powołany (z pominięciem habilitacji) na profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Jana Kazimierza (UJK) i objął kierownictwo III Katedry Filologii Klasycznej. Od 1923 był członkiem przybranym Towarzystwa Naukowego we Lwowie (od 1930 członkiem czynnym). Obok licznych prac naukowych dotyczących zwłaszcza retoryki greckiej i związków antyku z kulturą polską (głównie w języku łacińskim), rozpoczął w tym czasie twórczość literacką, publikując w piśmie „Droga” reportaż z podróży do Berlina pt. Pielgrzym (1923 nr 9, 1924 nr 1/2; podpisany Jer. Kow.). W 1924 ożenił się z Anną Chrzanowską, ówcześnie studentką filologii klasycznej na UJK, z którą w następnych latach wspólnie pisał powieści i nowele. Odbywał wraz z żoną liczne podróże o charakterze naukowym. W 1924 prowadził w Lozannie badania archiwalne nad wykładami lozańskimi A. Mickiewicza, kontynuowane w 1925 w Paryżu. Od lipca 1926 do maja 1927 podróżował wraz z żoną po Włoszech i Grecji, zapoznając się ze zbiorami muzeów oraz bibliotek; zwiedzał też wykopaliska archeologiczne w Turcji i Tunezji (tu miejscowości związane ze św. Augustynem). W 1929 został mianowany profesorem zwyczajnym UJK. W tymże roku przebywał w Berlinie i Monachium, a następnie podróżował po Anglii, Francji, Hiszpanii. W 1933/34 pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego UJK. W 1934 był ponownie we Włoszech i Grecji. Należał do oddziału lwowskiego zespołu literackiego Przedmieście. Współpracował z pismem „Sygnały” (1934, 1936-37). Był członkiem Ligi Obrony Praw Człowieka. W 1936 odbył z żoną kolejną podróż po Włoszech, Grecji, a w 1937 po Szwecji i Danii. W 1938 został redaktorem naczelnym czasopisma „Eos”. Od września 1938 do kwietnia 1939 prowadził w Bibliothèque Nationale w Paryżu badania nad rękopisem Hermogenesa. W 1939 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Po wybuchu II wojny światowej pozostał we Lwowie i wykładał do czerwca 1941 na Uniwersytecie im. I. Franki. W okresie okupacji niemieckiej zarobkował, pracując w herbaciarni, a potem cukierni. Równocześnie brał udział w tajnym nauczaniu uniwersyteckim i działalności konspiracyjnej, prowadząc nasłuch radiowy dla prasy podziemnej. W październiku 1943 przeniósł się do Warszawy, gdzie utrzymywał się z lekcji prywatnych. W czasie powstania warszawskiego 1944 był przez pewien czas komendantem Biblioteki Publicznej. Po powstaniu warszawskim przebywał kolejno w Pruszkowie, Podkowie Leśnej, Zduńskiej Woli, Rytrze. Od lutego do kwietnia 1945 wykładał na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W październiku tegoż roku zamieszkał we Wrocławiu, gdzie brał udział w organizowaniu Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Wrocławskiego (UWr.), którego był do sierpnia 1946 dziekanem. Równocześnie od 1945 kierował I Katedrą Filologii Klasycznej. W 1945 był współzałożycielem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego oraz organizatorem, a później prezesem Koła Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Filologicznego. W 1946 został mianowany profesorem zwyczajnym UWr. Od września tegoż roku pełnił funkcję prorektora UWr., z której zrezygnował w sierpniu 1947 z powodu choroby. W 1946 wznowił we Wrocławiu wydawanie pisma „Eos” oraz założył wspólnie z profesorem Kazimierzem Majewskim Polskie Towarzystwo Archeologiczne, którego został prezesem. Od tegoż roku był przewodniczącym Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Uczestniczył aktywnie w życiu literackim, organizując wraz z żoną tzw. czwartki literackie, należał w 1947 do założycieli i współpracowników „Zeszytów Wrocławskich” (zredagował nr 1 i 2). Zmarł 22 stycznia 1948 we Wrocławiu; pochowany tamże na Cmentarzu Świętego Wawrzyńca.

Twórczość

Poza pracami naukowymi z dziedziny filologii klasycznej i historii starożytnej oraz czytankami i podręcznikami do nauki łaciny oraz historii starożytnej opublikował wspólnie z Anną Kowalską utwory literackie:.

1. Catalina. [Powieść; współautor:] A. Kowalska. Lwów, Warszawa: Księgarnia Polska B. Połonieckiego 1931, 78 s. Przedruk zob. poz. .

2. Mijają nas. Powieść. [Współautor:] A. Kowalska. Warszawa: F. Hoesick 1932, 200 s. Przedruk bez tytułu całości zob. poz. .

Zawartość

Właściwie opowiadania: I. Goya, zawsze Goya!; II. Współobywatele Don Kichota; III. Muzy interesante y curioso; IV. Legenda o dzbanie wody; V. Canaleja, pif!.

3. Złota kula. [Opowiadania; współautor:] A. Kowalska. Warszawa: Rój 1933, 256 s.

Zawartość

Cencik; Jak Olgierd został koncypientem; Konie pana Walerego; Morze i góra; Myrto; U króla Habakuka; Przypowieść o człowieku w palcie i o człowieku prostym.

4. Gruce. Powieść. [Współautor:] A. Kowalska. T. 1-2. Warszawa: F. Hoesick 1936, 743 + 568 s. Wyd. nast. w oprac. A. Kowalskiej z podtytułem Powieść o lwowskiej rodzinie. Warszawa: Czytelnik 1968, 711 s.

5. Archiwum młodości. [Opowiadanie]. Powst. przed 1948. Wyd. łącznie z A. Kowalska: Figle pamięci. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 192 s.

Tu Archiwum młodości s. 101-192.

6. Gąszcz. [Powieść]. Powst. 1935-1948. Wyd. w oprac. [i ze wstępem] A. Kowalskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 375 s.

Fragmenty powieści zaginęły w czasie wojny i zostały uzupełnione przez A. Kowalską.

7. Matki. [Opowiadanie]. Powst. przed. 1948. Wyd. w: A. Kowalska: Ptasznik. Opowiadania. Warszawa 1964 s.132-147.

8. Opowiadania. Wyd. w: A. Kowalska: Trzy boginie. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1966 s. 372-602.

Zawartość

Catalina [poz. ]; poz. 2 [bez tytułu całości]; Myrto [poz. ].

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Kopernik jako filolog i pisarz łaciński. W: Mikołaj Kopernik. Lwów 1924 s. 131-186.
Czy nie zginie dla Polski? O wykładach lozańskich Mickiewicza. Ruch Literacki 1926 nr 3 s. 68-75.
Nieznane wzmianki o Mickiewiczu w korespondencji Olivierów. Pamiętnik Literacki 1926 s. 555-567.
Adam Mickiewicz à Lausanne. (1839-1840). Eos 1927 s. 417-427.
Styl i stylistyka. Zeszyty Wrocławskie 1947 z. 3 s. 79-97.

Przekłady

1. Demosthenes: Wybór mów. Przeł., wstępem i objaśnieniami zaopatrzył J. Kowalski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1922, 195 s. Biblioteka Narodowa II, 15.
2. R.M. Kennedy: Tajemnica Blestonu. [Powieść]. Warszawa: Powszechna Spółka Wydawnicza „Płomień 1934, 225 s.
3. A. Mickiewicz: Wykłady lozańskie. Zrekonstruował i przeł. J. Kowalski; Dodatek: I. Notatki i wypisy do Wykładów lozańskich; II. Materiały do lekcji w Kolegium kantonalnem. Oprac.: J. Kowalski. W: A. Mickiewicz: Dzieła wszystkie. T. 7. Pisma francuskie prozaiczne przełożone. Cz. 1. Pisma estetyczno-krytyczne; Opowiadania; Pisma historyczne; Wykłady lozańskie; Pisma polityczne; Dodatek. Warszawa 1936 s. 171-348; 411-526. Przedruk w: A. Mickiewicz: Dzieła. Wydanie narodowe. T. 7. Pisma prozą. Cz. 3. Pisma historyczne; Wykłady lozańskie. Warszawa 1950. Wyd. 2 tamże 1952; A. Mickiewicz: Dzieła [tzw. Wydanie Jubileuszowe]. T. 7. Cz. 3. Warszawa 1955 oraz w: A. Mickiewicz: Pisma historyczne; Wykłady lozańskie. (Dzieła. T. 7). Warszawa: Czytelnik 1966, tamże: wyd. 2 1997, wyd. 3 1999.
Wybór materiałów z monografii poświęconej Wykładom lozańskim; maszynopis całości w archiwum Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.

Prace redakcyjne

1. Św. Augustyn: Wyznania. Przeł.: K. Wisłocka-Romerowa. Wstępem i objaśnieniami zaopatrzył J. Kowalski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1929], XC, 365 s. Biblioteka Narodowa II, 45.
2. Hermogenes: De statibus. Editit J. Kowalski. Wratislaviae 1947, 70 s. Sumptibus Societatis Scientiarium Wratislaviensis.

Zob. też Przekłady poz. .

Omówienia i recenzje

Informacje rodziny 1951.

Słowniki i bibliografie

Słownik badaczy literatury polskiej. Łódź 1994 (J. Starnawski).
B. Biliński: Prace Jerzego Kowalskiego. Eos 1949 z. 2 [bibliografia prac z zakresu filologii klasycznej].
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 14 cz. 4. Wrocław 1969 (J. Łanowski).
J. Łanowski: Jerzy Kowalski. W: Uczeni wrocławscy. (1945-1979). Wrocław 1980.

Ogólne

Książki

Pamięci Jerzego Kowalskiego. Przemówienia wygłoszone na Akademii żałobnej w dniu 29 IV 1948 r. oraz na posiedzeniu Wydziału Nauk Filologicznych Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego w dniu 6 II 1948 r. Wrocław 1948, 24 s. [tu teksty autorów: S. Kulczyński, W. Strzelecki, B. Biliński, S. Kolbuszewski].

Artykuły

B. Biliński: Jerzy Kowalski człowiek pracy i nauki. Meander 1948 nr 2.
S. Kolbuszewski: Wykłady lozańskie” Adama Mickiewicza w opracowaniu Jerzego Kowalskiego. (Część I. Wstęp). Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 1948.
T. Mikulski: Jerzy Kowalski. Zeszyty Wrocławskie 1948 nr 2, przedruk w tegoż: Miniatury krytyczne. Warszawa 1976.
J. Parandowski: Wspomnienia o Jerzym Kowalskim. Odrodzenie 1948 nr 10, przedruk w tegoż: Wspomnienia i sylwety. Wrocław 1960.
M. Plezia: Uczony i pedagog. Tygodnik Powszechny 1948 nr 31.
J. Starnawski: Jerzy Kowalski (1893-1948). W tegoż: Sylwetki lubelskich humanistów XIX i pierwszej potowy XX wieku. Lublin 2004.

Mijają nas

M. Czapska: Nowele hiszpańskie. Wiadomości Literackie 1932 nr 28.

Złota kula

• J. Kaden-Bandrowski. „Gazeta Polska” 1933 nr 132.
L. Piwiński: Nowele Kowalskich. Wiadomości Literackie 1933 nr 44.

Gruce

Z. Mianowska. „Pion1936 nr 48, polemika: A. i J. Kowalscy: Nie chwalić w „Pionie. „Sygnały” 1937 nr 25.
M. Promiński: Powieść o wszystkim. Sygnały 1936 nr 17, przedruk w tegoż: Świat w stylach. Kraków 1977.
H. Krzeczkowski: Złe przeczucia. Tygodnik Powszechny 1968 nr 35, przedruk w tegoż.: Po namyśle. Kraków 1977.
K. Mętrak: Powieść o Atlantydzie. Twórczość 1968 nr 12.

Archiwum młodości

M. Czerwiński: Kowalskiego studium pamięci. Nowe Książki 1964 nr 5 [dot. wyd. łącznie z A. Kowalska: Figle pamięci].
K. Kuliczkowska: Pamiętam więc jestem. Współczesność 1964 nr 7 [dot. wyd. łącznie z A. Kowalska: Figle pamięci].

Gąszcz

H. Bereza: Człowiek – gąszcz możliwości. Nowa Kultura 1962 nr 10.
T. Burek: Dokument klęski. Twórczość 1962 nr 5.
Z. Łapiński: Gąszcz nieprzetarty. Tygodnik Powszechny 1962 nr 34.