KOWALIK Jan

Urodzony 28 sierpnia 1910 w Skoczowie na Śląsku Cieszyńskim; syn Józefa Sławiczka, tkacza, i Ewy Suchy, praczki. Do szkół uczęszczał w Skoczowie. Należał do harcerstwa. Od 1925 uczył się w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Bobrku pod Cieszynem, a następnie w Białej (obecnie Bielsko-Biała), gdzie w 1931 uzyskał dyplom nauczyciela szkół powszechnych. W tym okresie aktywnie uczestniczył w ruchu artystycznym jako reżyser Koła Amatorskiego Teatru Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej w Skoczowie, członek orkiestry i chóru Seminarium Nauczycielskiego. Debiutował w 1928 reportażem pt. Wrażenia z Tatr, ogłoszonym w piśmie „Orli Lot” (Warszawa, nr 3; podpisany Jan Sławiczek). W 1931-39 pracował jako nauczyciel szkoły powszechnej oraz Dokształcającej Szkoły Wieczornej w Wyrach pod Mikołowem. Równocześnie pełnił funkcję lustratora Związku Obrony Kresów Zachodnich na okręg Łazisk. Był przewodniczącym Wydziału Oświaty Pozaszkolnej przy Zarządzie Powiatowym Związku Nauczycielstwa Polskiego. Prowadził prace samokształceniowe oraz kontynuował działalność w teatrze amatorskim. Ogłaszał artykuły w „Zaraniu Śląskim” (1932-33, 1937), „Gwiazdce Cieszyńskiej” (1934). W 1934-35 podjął (jako wolny słuchacz) studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, przerwane chorobą. W 1935 uzyskał jako eksternista dyplom Państwowego Wyższego Kursu Nauczycielskiego w Mysłowicach z języka polskiego, następnie z rysunków i historii sztuki (1936), a w 1937 dyplom Państwowego Wyższego Kursu Nauczycielskiego w Krakowie z geografii i historii, i w 1939 z religii. Prace literackie, ludoznawcze i pedagogiczne publikował w wielu czasopismach, m.in. w „Gwiazdce Cieszyńskiej” (Cieszyn, 1933-39), „Wychowaniu Fizycznym w Szkole” (1936-37) i „Zaraniu Śląskim” (Cieszyn-Katowice, 1938-39). Dzięki subwencji Wydziału Oświaty Publicznej Województwa Śląskiego w Katowicach przygotowywał pracę pt. Macierzyństwo w zwyczajach i obrzędach ludu polskiego na Śląsku. We wrześniu 1939 kierował ewakuacją ludności Wyr, w wyniku czego został aresztowany przez Niemców. Po zwolnieniu z więzienia brał udział w działalności konspiracyjnej na Śląsku Cieszyńskim. Zagrożony ponownym aresztowaniem, przedostał się w marcu 1940 na teren Generalnej Guberni. Pracował jako robotnik leśny i tartaczny w powiecie pcimskim i miechowskim, a następnie w rozlewni mleka w Radziejowicach pod Warszawą. Włączył się w kolportaż prasy konspiracyjnej. W 1944, poszukiwany przez gestapo, udał się w głąb Rzeszy, gdzie dostał się do obozu pracy w fabryce cementu we Wrexen pod Kassel. W marcu 1945, podczas bitwy o Wrexen, zbiegł na stronę aliantów. W 1945-46 był komendantem obozu Displaced Persons (DP) Nr 410 w Landau/Arolsen w Hesji, w byłym Księstwie Waldeck. Pełnił równocześnie funkcję kierownika szkoły obozowej oraz założył i redagował międzyobozowy tygodnik „Polak w Waldeck” (maj-wrzesień 1946; tu też teksty pod pseudonimem Jan Pokrzywa). Założył także i redagował wydawnictwo Biblioteka Polaka w Waldeck. W 1947-49 przebywał w Steinatal, najpierw jako pacjent sanatorium przeciwgruźliczego, a następnie jego administrator. Był założycielem i nauczycielem szkółki szpitalnej. W 1949-50 pracował w International Tracing Service (Międzynarodowej Służbie Poszukiwań) w Arolsen. Prowadził akcje odczytowe wśród Polonii oraz chór Ośrodka Polskiego w Arolsen. Podczas pobytu w Niemczech wchodził w skład redakcji czasopism polskich „Szlak” (Weinheim, 1947-48), „Kronika” (Frankfurt, 1947-49), „Słowo Katolickie” (Monachium, 1947-49). Współpracował też z „Ostatnimi Wiadomościami” (Mannheim, 1948-65; tu w „Dodatku Tygodniowym Ostatnich Wiadomości” w 1950-51 cykl reportaży emigracyjnych) oraz z paryską „Kulturą” (1950-78, z przerwami). W 1950 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Początkowo przebywał w Cleveland, gdzie pracował jako dozorca w tkalni oraz w kinie. Był członkiem redakcji czasopisma polskiego „Sarmacja” (Cleveland, 1950-51; tu pod pseudonimem Jan Franciszek Suchy). W 1951 przeniósł się do San Francisco; pracował nadal jako dozorca w szpitalu oraz jako pomywacz w restauracjach. W tymże roku był założycielem i w 1951-53 jednym z redaktorów pisma „Polak w Kalifornii”. W 1952 ożenił się z Emmy Mock i przeprowadził się do South Palo Alto. W 1952-54 pracował jako asystent bibliotekarza w Hoover Library w Stanford, a w 1954-57 ponownie jako dozorca w restauracjach i barach. Publikował w wielu czasopismach emigracyjnych, m.in. w londyńskich „Wiadomościach” (1954-65) i „Przeglądzie Zachodnim” (1955-58), „Kontynentach-Nowym Merkuriuszu” (1966) i „Oficynie Poetów” (1967, 1970), w wydawanych w Toronto „Głosie Polskim” (1955-59) i „Związkowcu” (1959-78, z przerwami)· W 1958 podjął stałą pracę jako dozorca w Carnegie Institution of Washington w Division of Plant Biology w Stanford. Równocześnie był najpierw asystentem profesora W. Buck'a w Department of Political Sciences w Stanford, a następnie profesora Janusza Kazimierza Zawodnego. W tymże roku odbył podróż do Niemiec w celu zbierania materiałów bibliograficznych. W 1963 został członkiem Polish Institute of Arts and Sciences in America w Nowym Jorku. W 1963 przeniósł się do Sunnyvale, gdzie we własnym domu urządził archiwum polskiej prasy emigracyjnej (Polish Emigre Archive) i zintensyfikował prace nad bibliografią prasy polskiej poza krajem. W 1968 otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku w dziedzinie bibliografii. W 1970 w rozgłośni radiowej KQED prowadził dla programu Polish-Cultural Radio Hour miesięczną pogadankę w języku angielskim o polskich pionierach w Kalifornii; współpracę z tym radiem kontynuował w różnej formie w latach następnych. Od 1972 był jednym ze współredaktorów „Migrant Echo” (San Francisco; do rozwiązania pisma w 1981). W 1974 otrzymał nagrodę Fundacji im. A. Godlewskiej w Zurychu. Po przejściu na emeryturę w 1975, przeprowadził się w 1976 do San Jose w Kalifornii. W 1977 podjął współpracę redakcyjną z „Gazetą Parafii Polskiej Misji w San Francisco”, a w 1978-81 współredagował z księdzem Wojciechem Baryskim miesięcznik polonijno-religijny „Boży Siew”. W 1978 otrzymał dożywotnie członkostwo The International Social Science Honor Society DELTA TAU KAPPA w uznaniu pracy w dziedzinie dokumentacji bibliograficznej. W 1981 i 1984 odbył podróże naukowe do Europy, odwiedził Anglię, Niemcy, Austrię, Włochy i Szwajcarię. W 1982 został członkiem zwyczajnym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie z siedzibą w Londynie. Odznaczony przez rząd emigracyjny w Londynie Złotym Krzyżem Zasługi (1964) oraz Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta (1986), a także w kraju Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (1993). Zmarł 12 lutego 2001 w San José (Kalifornia); pochowany w Flüchtern w Niemczech.