BIO
Urodzony 27 października 1914 w Warszawie; syn Maurycego Kotta, urzędnika, i Kazimiery z Wertensteinów, nauczycielki. W dzieciństwie mieszkał przez jakiś czas w Bielsku (obecnie Bielsko-Biała). Uczęszczał do Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Warszawie. Debiutował w 1932 artykułem pt. Kryzys zamiłowań estetycznych, wydrukowanym w „Kuźni Młodych” (nr 2); z pismem tym współpracował następnie do 1934. Należał do Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej (wystąpił w 1934). W 1932 założył wspólnie z Ryszardem Matuszewskim i Włodzimierzem Pietrzakiem Klub Artystyczny „S”. W tymże roku zdał maturę i rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (UW), ukończone w 1936. Równocześnie studiował w Instytucie Francuskim i w 1935 uzyskał Certificat de droit. W okresie studiów brał udział w pracach Koła Polonistów i przewodniczył Kołu Socjologii Pozytywnej. Artykuły, szkice i recenzje literackie oraz wiersze ogłaszał m.in. w „Życiu Akademickim” (1932-34), „Pionie” (1934-38), „Kamenie” (1935-36), „Okolicy Poetów” (1935-36), „Przeglądzie Współczesnym” (1935-37), „Sygnałach” (1937), „Wiedzy i Życiu” (1937-38; m.in. w 1938 w rubryce Książki nadesłane). W 1933 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1936 odbył służbę wojskową w podchorążówce 71. Pułku Piechoty w Zambrowie, a potem 33. Pułku Piechoty w Łomży. Od 1937 pracował kolejno w Funduszu Pracy i Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W 1938 otrzymał stypendium rządu francuskiego i przebywał przez rok w Paryżu, przygotowując doktorat z filologii romańskiej. W czerwcu 1939 poślubił Lidię Steinhaus, córkę matematyka, profesora Hugona Steinhausa. W sierpniu tegoż roku powrócił do Warszawy. Zmobilizowany, brał udział w obronie stolicy w 21. Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy”. Następnie do 1941 przebywał w zajętym przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Lwowie, gdzie pracował kolejno w Państwowym Wydawnictwie Książek dla Mniejszości Narodowych, w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich i w archiwum państwowym. Był członkiem Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej powrócił w grudniu 1941 do Warszawy, gdzie utrzymywał się z nielegalnego handlu. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej, działał w Klubach Inteligencji Postępowej. W 1944 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR)), pracował w Wydziale Inteligenckim. Od tegoż roku był członkiem Armii Ludowej i z jej ramienia współredagował pismo konspiracyjne „Młoda Demokracja”. Opracował w tym okresie zbiór szkiców (opublikowany w 1946 pt. Mitologia i realizm); otrzymał honorarium z konspiracyjnego funduszu, którym dysponował Zbigniew Mitzner, na zakup rękopisów dla mającego działać po wojnie wydawnictwa „Wisła”. Po upadku powstania warszawskiego przebywał w okolicach Warszawy. Przyłączył się na krótko do walczącego w rejonie Piaseczno-Tarczyn oddziału partyzanckiego Armii Krajowej, który opuścił w związku z chorobą. Później przebywał w Krakowie i Szczawnicy. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Łodzi i kontynuował pracę literacką i naukową. W 1945-48 należał do zespołu redakcyjnego tygodnika „Kuźnica”, w którym publikował artykuły i recenzje teatralne. W tym okresie współpracował także m.in. z tygodnikami „Odrodzenie” (w 1945 cykl pt. Po prostu) „Przekrój” (w 1946 stały felieton Kropka nad i), oraz z miesięcznikiem „Twórczość” (1945-46, 1949-52). W 1947 uzyskał na Uniwersytecie Łódzkim doktorat w zakresie filologii romańskiej na podstawie pracy pt. Mitologia i realizm (promotor profesor Zygmunt Czerny). W następnych latach prowadził prace badawcze głównie nad polskim Oświeceniem. Należał do inicjatorów, a w 1948 do zespołu założycielskiego Instytutu Badań Literackich (IBL); w 1948-49 był zastępcą dyrektora, od 1948 kierował Działem Wydawnictw Instytutu. W 1948 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1949 wyjechał do Wrocławia, gdzie wspólnie z Tadeuszem Mikulskim kierował tamtejszym oddziałem IBL oraz jako zastępca profesora objął katedrę literatury romańskiej, a w 1951 katedrę filologii polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim (UWr.). W 1950-55 był członkiem komitetu redakcyjnego „Pamiętnika Literackiego”, a w 1950-57 redagował serię wydawniczą IBL pt. Studia Historycznoliterackie. W 1951 otrzymał wraz z zespołem kierowniczym IBL Nagrodę Państwową II stopnia w dziedzinie humanistyki. W 1952 wszedł w skład Rady Naukowej IBL. W tymże roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym UWr. Po powrocie w 1953 do Warszawy wykładał historię literatury polskiej na UW. Równocześnie nadal pracował w IBL (do 1957); w 1953-55 ponownie pełnił funkcję zastępcy dyrektora IBL, następnie kierownika Działu Historii Teatru. Redagował serie wydawane w IBL: Teatr Polskiego Oświecenia (1955-66), podserię A serii Historia i Teoria Literatury. Studia (1959). Wielokrotnie wyjeżdżał za granicę, m.in. w 1946, 1949 i 1955 do Francji, w 1948 do Anglii, w 1949 do Bułgarii i Danii, w 1952 do Niemieckiej Republiki Demokratycznej, w 1954 do Chin. Liczne artykuły, recenzje teatralne i przekłady z języka francuskiego publikował m.in. w tygodniku „Przegląd Kulturalny” (1952-62; tu m.in. w 1954-59 cykl Jak wam się podoba) i w miesięczniku „Dialog” (1957-66). W 1954 należał do kolegium redakcyjnego „Kwartalnika Neofilologicznego”. W 1955 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia w dziedzinie literatury. W tym okresie rozpoczął studia nad twórczością Williama Shakespeare'a. W 1957 wystąpił z PZPR w związku z zawieszeniem przez władze miesięcznika „Europa” przed ukazaniem się pierwszego numeru. W 1958-60 zajmował stanowisko kierownika literackiego Teatru im. S. Jaracza w Łodzi. W 1960-65 był ponownie zatrudniony w IBL PAN; kierował w 1962-64 Pracownią Literatury Oświecenia we Wrocławiu i w Warszawie; został członkiem Rady Naukowej Instytutu. W 1964-69 należał do komitetu redakcyjnego serii Studia z Okresu Oświecenia. W 1963 przebywał kilka miesięcy w Oxfordzie (St. Anthony's College), gdzie pracował naukowo. W marcu 1964 należał do sygnatariuszy Listu 34 pisarzy i uczonych w obronie wolności słowa. W tymże roku został członkiem honorowym Modern Language Association of America. W 1965 otrzymał stypendium Fundacji Forda. W 1966 przyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał początkowo jako visiting professor na tamtejszych uniwersytetach: w Yale (1966/67, 1968/69) i Berkeley (1967/68), w 1968 pracował na uniwersytecie w Louvain (Belgia), a od 1969 jako full professor w State University of New York w Stony Brook. Gościnnie wykładał w wielu uniwersytetach na całym świecie. Władze polskie uniemożliwiły mu formalne przedłużenie pobytu za granicą i odebrały w 1969 tytuł profesora UW. Rozprawy i szkice na temat teatru drukował w londyńskich „Wiadomościach” (1969-81) oraz w zagranicznych czasopismach teatralnych i literackich, przede wszystkim amerykańskich, m.in. w „Tri-Quarterly”, „Performing Arts”, „Theater Quarterly”, „Arion”, „The New Republic”, „Salmagundi”, „Partisan Review”, „The New York Review”, „The Drama Review”. Uczestniczył jako doradca lub reżyser w wystawieniach sztuk Shakespeare'a, antycznych tragedii greckich oraz utworów Stanisława Ignacego Witkiewicza i Sławomira Mrożka w teatrach angielskich i amerykańskich (głównie studenckich). W 1972/73 jako stypendysta Fundacji Guggenheima wygłaszał przez semestr wykłady na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. W 1975 wszedł w skład redakcji „Cahiers de l'Est”. W tymże roku otrzymał nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku. W 1976/77 pełnił funkcję naczelnego doradcy dramatycznego w Burgtheater w Wiedniu. W 1978/79 ponownie wykładał jako visiting professor na uniwersytecie w Yale. W 1979 otrzymał obywatelstwo amerykańskie, od tegoż roku zaczął odwiedzać kraj. Uczestniczył w Kongresie Kultury Polskiej w 1981, przerwanym przez stan wojenny. W 1983 przeszedł na emeryturę. W 1985-86 przebywał jako visiting scholar w The Getty's Center w Santa Monica (Kalifornia), gdzie od połowy lat osiemdziesiątych spędzał miesiące zimowe. W latach osiemdziesiątych drukował artykuły w „Zeszytach Literackich”, wydawanych w Paryżu, w dodatku do nowojorskiego „Nowego Dziennika”, „Przegląd Polski”, od 1989 publikował w „Dialogu” (m.in cykl felietonów pt. Dwie strony) i w „Tygodniku Powszechnym”. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1993 otrzymał medal Roberta Lewisa za dorobek w dziedzinie poszukiwań teatralnych. W połowie lat dziewięćdziesiątych przeniósł się na stałe do Santa Monica. Nadal publikował, m.in. w „Zeszytach Literackich” i „Dialogu”. Artykuły i felietony drukował także w dodatku „Rzeczpospolitej” pt. „Plus Minus” (od 1996; m.in. Listy z Santa Monica, zapoczątkował też planowany cykl Nie ma dymu bez ognia. O obyczajach w języku i języku w obyczajach, też pt. Język i obyczaje) i „Gazecie Wyborczej” (m.in. cykl Widziane z Santa Monica). W 1998 otrzymał nagrodę im. T. Kantora, przyznawaną przez Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie. Odznaczony Krzyżem Walecznych (1945), Złotym Krzyżem Zasługi (1946), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1950), francuskim odznaczeniem Mérite des Arts et Lettres (1989). Zmarł 22 grudnia 2001 w Santa Monica; w lipcu 2002 jego prochy zostały sprowadzone do kraju i złożone na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Twórczość
1. S. [Wiersze; autorzy:] J. Kott, R. Matuszewski, W. Pietrzak. Warszawa: F. Hoesick 1934, 66 s. Biblioteka Klubu Artystycznego „S”, 1.
2. Drogi awangardy poetyckiej w Polsce. [Warszawa: Wydawnictwo „Przegląd Współczesny” 1935], 12 s.
3. Podwojony świat. [Wiersze]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze 1936, 31 s. Biblioteka Klubu Artystycznego „S”, 3.
4. Mitologia i realizm. Szkice literackie. Tacyt, Stendhal, Gide, Nadrealiści, Conrad, Malraux. Warszawa: Czytelnik 1946, 166 s. Wyd. 2 przejrzane Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956.
Zawartość
5. Po prostu. Szkice i zaczepki. Bydgoszcz, Warszawa: Książka 1946, 212 s.
Zawartość
6. Węgiel. [Szkic publicystyczny]. [Warszawa:] Książka 1946, 32 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1).
7. O społecznym awansie. [Szkic publicystyczny]. Łódź: Książka 1947, 28 s.
8. O „Lalce” Bolesława Prusa. [Szkice]. Warszawa: Książka 1948, 102 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1949, wyd. 3 tamże 1950.
Zawartość
9. Notatki z podróży. [Egzemplarz korektorski; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1949, 151 s.].
10. Szkoła klasyków. [Szkice literackie]. Warszawa: Czytelnik 1949, 185 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 przejrzane i poprawione tamże 1951. Z prac Instytutu Badań Literackich, wyd. 3 poprawione i rozszerzone 1955, 312 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Zawartość
Przekłady
hebrajski
japoński
niemiecki
11. Nowy Świętoszek. Komedia w 5 aktach. [Współautor:] S. Dygat. Prapremiera: Wrocław, Teatr Kameralny 1950. Wyd. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 114 s. Wyd. nast. [b.m.w. 1950].
12. Trwałe wartości literatury polskiego Oświecenia. [Szkic]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 71 s. Z prac Instytutu Badań Literackich.
13. Wiktor Hugo – pisarz walczący. [Szkic]. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 57 s.
14. Kandyd czyli optymizm. [Utwór dramatyczny dla teatru lalek]. Powst. przed 1953.
15. Jak wam się podoba. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955-1962.
Spotkanie pierwsze. 1955, 318 s.
Spotkanie drugie. Poskromienie złośników. 1957, 210 s.
Spotkanie trzecie. Miarka za miarkę. 1962, 349 s.
16. Postęp i głupstwo. Szkice. T. 1: Publicystyka; Notatki z podróży. 1945-1956. T. 2: Krytyka literacka; Wspomnienia. 1945-1956. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 388 + 365 s.
17. Szkice o Szekspirze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 330 s. Wyd. nast. tamże 1962.
Nagrody
Zawartość
Przekłady
angielski
czeski
fiński
francuski
niemiecki
norweski
słoweński
węgierski
włoski
18. Szekspir współczesny. [Szkice]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 473 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1990, [wyd. 3] tamże 1997, 390 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
arabski
duński
francuski
grecki
hiszpański
japoński
niderlandzki
niemiecki
portugalski
rumuński
serbsko-chorwacki
szwedzki
turecki
węgierski
19. Theatre notebook: 1947-1967. [Przeł.] B. Taborski. Garden City, N.Y.: Doubleday 1968, XIV, 268 s. Wyd. nast. London: Methuen 1968.
Zawartość
Przekłady
japoński
włoski
20. Aloes. Dzienniki i małe szkice. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 164 s. Wyd. 2 przejrzane przez Autora. Warszawa: Czytelnik 1997, 143 s.
Zawartość
21. Zjadanie bogów. Szkice o tragedii greckiej. Powst. przed 1973. Wyd. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1986, 351 s. Wyd. 2 poszerzone pt. Zjadanie bogów i nowe eseje. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999, 430 s.
Nagrody
Zawartość
Przekłady
angielski
francuski
grecki
hiszpański
niemiecki
serbsko-chorwacki
węgierski
włoski
22. Kamienny Potok. Szkice. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza* 1981, 141 s. Wyd. nast.: [wyd. poszerzone] Londyn: Aneks 1986; wyd. 2 krajowe rozszerzone Kraków: Wydawnictwo Literackie 1991. Por. poz. ↑.
Zawartość
Przekłady
angielski
serbsko-chorwacki
23. The theater of essence and the other essays. With an introduction by M. Esslin. [Przeł. K. Bittenek, D. Międzyrzecka, B. Taborski, L. Valee i in.]. Evanston, Ill.: Northwestern University Press 1984, 218 s.
Nagrody
Zawartość
24. The Bottom translation: Marlowe and Shakespeare and the carnival tradition. [Przeł.:] D. Międzyrzecka, L. Vallee. Evanston, Ill.: Northwestern University Press 1987, 165 s. Wersja polska wszystkich tekstów por. poz. ↑.
Zawartość
25. Przyczynek do biografii. Londyn: Aneks 1990, 182 s. Wyd. 2 przejrzane i poszerzone pt. Przyczynek do biografii; Zawał serca. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1995, 360 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
francuski
japoński
niemiecki
serbsko-chorwacki
26. Pisma wybrane. Wybór i układ [oraz wstęp]: T. Nyczek. T. 1-3. Warszawa: Krąg 1991.
T. 1. Wokół literatury, 334 s.
Zawartość
T. 2. Teatr czytany, 422 s.
Zawartość
T. 3. Fotel recenzenta, 485 s.
Zawartość
27. Płeć Rozalindy. Interpretacje. Marlowe, Szekspir, Webster, Büchner, Gautier. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1992, 295 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
serbsko-chorwacki
28. The memory of the body. Essays on theater and death. [Przeł.] J. Kosicka i in. Evanston, IL: Northwestern University Press 1992, 153 s.
Zawartość
Przekłady
niemiecki
29. Bajeczki dla Lidusi. [Dla dzieci]. Warszawa: Tenten 1994, 21 s.
Przekłady
serbsko-chorwacki
30. Nowy Jonasz i inne szkice. Oprac. red.: J. Degler przy współpracy J. Timoszewicza i M. Zagańczyka. [Wstęp:] M. Zagańczyk. Wrocław: Wydawnictwo Wiedza o Kulturze 1994, 236 s.
Zawartość
31. Kadysz. Strony o Tadeuszu Kantorze. Wybór i oprac.: P. Kłoczowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 1997, 64 s. Wyd. 2 zmienione tamże 2005.
Zawartość
Przekłady
francuski
japoński
włoski
32. Szekspir współczesny 2. Płeć Rozalindy i inne szkice. Wybór, układ i wstęp: T. Nyczek. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999, 287 s.
Zawartość
33. Lustro. O ludziach i teatrze. Warszawa: Czytelnik 2000, 135 s.
Zawartość
34. Powiastki dla wnuczek. Warszawa: „Zeszyty Literackie” [2002], 64 s.
Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.
Wybory utworów literackich w przekładach
francuski
grecki
niemiecki
serbsko-chorwacki
słoweński
węgierski
włoski
Przekłady i adaptacje
Adaptacje
teatralne
Wyd. osobne 2 opowiadań: Dobrzy sąsiedzi; Szpicel. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 39 s.
Prace edytorskie i redakcyjne
Cz. 1. Mieszczaństwo. Oprac.: M. Janion. 1949, 334 s.
Cz. 3. Wieś. Oprac.: A. Kamieńska. 1950, 201 s.
Przekłady
niemiecki
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1951, 1995.