BIO
Urodzony 22 października 1885 we wsi Ruda (powiat ropczycko-sędziszowski) w rodzinie chłopskiej; syn Marcina Kota, działacza ludowego, i Marii z domu Fital. Uczęszczał do I Gimnazjum w Rzeszowie. Od 1901 należał do pozostającej pod wpływem socjalistów tajnej organizacji młodzieżowej Promień. W 1904-08 studiował na Uniwersytecie Lwowskim filologię polską i historię, a po uzyskaniu absolutorium, przez rok prawo (1908/09). W czasie studiów kontynuował działalność polityczno-społeczną jako sekretarz Promienia i redaktor pisma tej organizacji „Promień” (1905-08; tu też w 1905-06 artykuły i recenzje podpisane Skra, a w 1909-10 recenzje podpisane: J. Jaskier, Tadeusz Wrotycz). W 1908-10 był przewodniczącym Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych im. A. Mickiewicza na okręg lwowski. W tym czasie pracował jako zastępca nauczyciela w V Gimnazjum we Lwowie. W 1909 uzyskał doktorat filozofii na podstawie rozprawy Wpływ teorii politycznych starożytności klasycznej na idee polityczne Polski w XVI wieku, a w szczególności na Andrzeja Frycza Modrzewskiego. W 1910 opublikował pierwsze studium naukowe Andrzej Frycz z Modrzewa o wychowaniu i szkole. Nawiązawszy kontakty naukowe z krakowskim środowiskiem uniwersyteckim, przeniósł się jesienią 1910 na stałe do Krakowa, gdzie otrzymał pracę w IV Gimnazjum Realnym. Kontynuował badania naukowe, koncentrując się na dziejach oświaty. Od listopada 1912 do końca lutego 1914 przebywał (jako stypendysta Akademii Umiejętności, później Fundacji Wiktora Osławskiego) w Paryżu, gdzie uzupełniał studia w dziedzinie historii kultury, a następnie prowadził poszukiwania archiwalne dotyczące stosunków Polaków z Zachodem w Niemczech, Szwajcarii, Belgii i Holandii. W lipcu 1914 powrócił do Krakowa i podjął działalność organizacyjną i publicystyczną na rzecz Legionów Polskich. Powołany przez pułkownika Władysława Sikorskiego do Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) został kierownikiem Biura Prasowego i Informacji. Założył i redagował „Wiadomości Polskie” (Piotrków 1914-18), zorganizował też m.in. sieć placówek informacyjno-korespondencyjnych w krajach neutralnych. Po rozwiązaniu się NKN w lutym 1918 powrócił do pracy nauczycielskiej w szkolnictwie średnim i równocześnie do badań naukowych oraz działalności organizacyjno-naukowej. W 1919 zorganizował Komisję do Badania Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego; pełnił w niej funkcję sekretarza i redaktora wydawnictw (do 1927). Był inicjatorem, twórcą założeń, a następnie redaktorem (1919-39) serii wydawniczej Biblioteka Narodowa, a także popularnej serii Teksty Źródłowe do Nauki Historii, przeznaczonej dla szkół średnich. W 1920 uzyskał habilitację na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie na podstawie pracy Andrzej Frycz Modrzewski. Studium z dziejów kultury polskiej wieku XVI i jako profesor nadzwyczajny objął kierownictwo nowo utworzonej Katedry Historii Kultury; w 1924 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. W 1920 został też powołany przez Towarzystwo do Badania Dziejów Reformacji w Polsce do redagowania jego organu „Reformacja w Polsce” (1921-39). Od 1921 był członkiem korespondentem, a od 1928 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności (PAU); pełnił funkcje sekretarza Komisji do Badań w Zakresie Historii Literatury i Oświaty w Polsce (1920-24), przewodniczącego Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce (1929-39). W 1925 zainicjował powołanie w PAU Komitetu do Wydania Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski w Dobie Humanizmu i dla poszukiwań archiwalnych odbył półroczną podróż do Włoch; poszukiwania te kontynuował w 1928 i 1929, badając również archiwa francuskie i belgijskie. Uczestniczył w kształtowaniu koncepcji Polskiego słownika biograficznego i organizacji jego komitetu redakcyjnego (1930), a następnie prowadził do 1939 dział biografii ludzi kultury. Od 1930 był członkiem Towarzystwa Naukowego we Lwowie. W 1934 na podstawie tzw. ustaw jędrzejewiczowskich został (po uprzednim zlikwidowaniu Katedry Historii Kultury) przeniesiony w przymusowy stan nieczynny, a po kilku miesiącach na emeryturę, m.in. za protest przeciw uwięzieniu w Brześciu przywódców tzw. Centrolewu (sprawa brzeska 1930) i udział w akcji przeciw ustawie ograniczającej samorząd szkół akademickich (1932); nadal jednak prowadził na UJ seminaria z historii kultury i historii wychowania. Kontynuował też poszukiwania archiwalne za granicą, głównie we Francji i w Anglii. W 1935 wygłosił cykl wykładów w Collège de France w Paryżu. Równocześnie od 1933 rozwijał działalność polityczną jako członek Stronnictwa Ludowego; w 1936-39 wchodził w skład Naczelnego Komitetu Wykonawczego tego stronnictwa. Po wybuchu II wojny światowej (która zastała go we Lwowie) przedostał się przez Rumunię do Paryża i od grudnia 1939 wchodził w skład rządu generała W. Sikorskiego jako minister spraw wewnętrznych (krajowych). Po kapitulacji Francji i ewakuacji do Londynu brał udział m.in. w powołaniu do życia Funduszu Kultury Narodowej, w założeniu Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku, w upowszechnianiu wśród Brytyjczyków wiedzy o Polsce. W maju 1941 otrzymał tytuł doktorat filozofii honoris causa uniwersytetu w Oxfordzie. W tymże roku został powołany na stanowisko ambasadora Rzeczpospolitej Polskiej (RP) w Moskwie. Od lipca 1942 do lutego 1943, przebywając kolejno w Teheranie, Jerozolimie i Kairze, pełnił funkcję ministra stanu do spraw polskich na Bliskim Wschodzie. Po powrocie do Londynu zajmował stanowisko ministra informacji (do złożenia dymisji rządu przez Stanisława Mikołajczyka 24 listopada 1944). Po zakończeniu wojny powrócił do kraju, aby dołączyć do S. Mikołajczyka, ale wkrótce został powołany na stanowisko ambasadora RP w Rzymie; urząd ten opuścił w lutym 1949 i pozostał na emigracji. Mieszkał w Paryżu, a następnie w Londynie. Powrócił do pracy naukowej i poszukiwań archiwalnych, publikował w licznych czasopismach zagranicznych, uczestniczył w wielu kongresach międzynarodowych. W 1953 otrzymał dwuletnie stypendium Fundacji Rockefellera w Nowym Jorku na napisanie historii reformacji w Polsce i odbył podróż do Stanów Zjednoczonych. W 1959 otrzymał doktorat honoris causa uniwersytetu w Bazylei. Był członkiem Włoskiej Akademii Nauk (Accademia Nazionale dei Lincei) w Rzymie, Towarzystwa Hugo Grotiusa w Hadze, Królewskiego Czeskiego Towarzystwa Naukowego w Pradze, Ukraińskiego Towarzystwa Naukowego im. T. Szewczenki w Paryżu. Równocześnie brał udział w działalności politycznej emigracji; od 1952 przewodniczył Radzie Europejskiej Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), a od 1955 był prezesem Rady Naczelnej PSL. Od stycznia 1964, sparaliżowany po wylewie krwi do mózgu, przebywał w szpitalu w Londynie, gdzie zmarł 26 grudnia 1975.
Twórczość
1. Andrzej Frycz z Modrzewa o wychowaniu i szkole. (Na tle ówczesnej literatury pedagogicznej). Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych 1910, 50 s.
2. Szkoła lewartowska. Z dziejów szkolnictwa ariańskiego w Polsce. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych 1910, 33 s.
3. Wpływ starożytności klasycznej na teorie polityczne Andrzeja Frycza z Modrzewa. „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności w Krakowie” 1911 t. 54 s. 231-323; odbitka. Kraków 1911, 95 s.
4. Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI-XVIII wieku. Lwów: Krajowy Związek Nauczycieli Ludowych 1912, 435 s.
5. Andrzej Frycz Modrzewski. Studium z dziejów kultury polskiej wieku XVI. Kraków: Akademia Umiejętności 1919, VIII, 313 s. Wyd. 2 przejrzane Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1923.
6. Rzeczpospolita Polska w literaturze politycznej Zachodu. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1919, VIII, 253 s.
7. Polska a Mazowsze ewangelickie. Okazanie prawdy historycznej. Szczytno 1920, 88 s.
8. Komisja Edukacji Narodowej 1773-1794. Kraków: Gebethner i Wolff 1923, 56 s.
9. Reforma szkolna Stanisława Konarskiego. Kraków: Skład główny Gebethner i Wolff 1923, 40 s.
10. Historia wychowania. Zarys podręcznikowy. Warszawa: Gebethner i Wolff [1924], XI, 663 s. Wyd. nast.: wyd. 2 zmienione i pomnożone. T. 1-2. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1934 [antydatowane 1933] VIII, 407 + 378 s.; [wyd. 3] T. 1-2. Warszawa: Żak 1994.
11. Dzieje wychowania. Podręcznik dla seminariów uniwersyteckich. Warszawa: Gebethner i Wolff 1926, 334 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1928, wyd. 3 z podtytułem: Podręcznik dla zakładów kształcenia nauczycieli 1931.
12. Helmstedt i Zamość. Z dziejów kultury humanistycznej. Zamość: Komitet Obchodu 300-tnej Rocznicy Śmierci Szymona Szymonowicza 1929, 31 s. Przedruk zob. poz. ↑.
13. Osłabienie władzy monarszej w Polsce (1587-1607). W świetle źródeł przedstawił S. Kot. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1929, 32 s. Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole Średniej.
14. Publikacja nowych uniwersytetów w XVI wieku Królewiec i Zamość. Kraków: Towarzystwo Miłośników Książki 1929, 21 s. Przedruk zob. poz. ↑.
15. Zygmunt August i rozkwit reformacji w Polsce (1548-1572). W świetle źródeł przedstawił S. Kot. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1929, 32 s. Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole Średniej.
16. Ideologia polityczna i społeczna Braci Polskich zwanych Arianami. Warszawa: Kasa im. Mianowskiego, Instytut Popierania Nauki 1932, 160 s.
Przekłady
angielski
17. Zarys dziejów wychowania jako funkcji społecznej. W: Encyklopedia wychowania. T. 1 z. 9-11. Warszawa 1934 s. 569-660. Wyd. osobne: Warszawa: Nasza Księgarnia 1936, 94 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1947, 143 s.; wyd. 3 Warszawa: Wspólna Sprawa 1958.
18. Five centuries of Polish learning. 3 lectures delivered in the University of Oxford, May 1941. Wyd.: English version by W.J. Rose. Foreword by F.M. Powicke. Oxford: B. Blackwell 1942, III, 53 s. Wyd. nast.: Oxford: The Shakespeare Head Press 1944; Bombay [1944]. „The Indo-Polish Library” A, 2.
Przekłady
chiński
19. Venezia vista dai Polacchi nel corso dei secoli. Conferenza tenuta all'Associazione Culturale Italo-Polacco „Francesco Nullo”, il 22 gennaio 1947, a Ca'Foscari. Venezia: F. Montuoro 1947, 35 s. Por. poz. ↑.
20. Le relazioni secolari della Polonia con Bologna. Conferenza tenuta il 9 gennaio 1948 dell'Accademia delle Scienze dell'Instituto di Bologna. Bologna: Instituto per la Storia dell'Universiteta 1949, 30 s. Por. poz. ↑.
21. Listy z Rosji do gen. Sikorskiego. Londyn: [Nakład autora] 1955 [na okładce 1956], 576 s.
22. Rozmowy z Kremlem. Londyn: drukarnia St. Martin's Printers 1959, 336 s.
Przekłady
angielski
23. Georges Niemirycz et la lutte contre l'intolérance au 17e siècle. 's-Gravenhage: Mouton 1960, 78 s.
24. Jerzy Niemirycz w 300-lecie Ugody Hadziackiej. Paryż: Instytut Literacki 1960, 81 s.
25. Polska Złotego Wieku a Europa. Studia i szkice. Wyboru dokonał, przygotował do druku i wstępem opatrzył H. Barycz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987, 913 s.
Zawartość
Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.
Materiały archiwalne
Prace edytorskie i redakcyjne
Cz. I. Od starożytnej Grecji do końca wieku XVII. 1929, VIII, 382 s.
Cz. 2. Od początku wieku XVIII do początku wieku XX. 1930, VIII, 423 s.
Zawartość
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957.
