BIO

Urodzony 13 stycznia 1894 we wsi Włostów (powiat opatowski); syn Franciszka Koseły, rolnika, wójta gminy Lipnik, i Marianny z Sołtyków. Od 1907 mieszkał w osadzie Rokitnik na przedmieściu Sandomierza. Uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego; około 1914 przerwał naukę i zarabiał na życie korepetycjami. Po I wojnie światowej przebywał przez krótki czas w Krakowie i jako wolny słuchacz miał rozpocząć studia matematyczno-przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, poniechane z braku środków materialnych. Powróciwszy do Sandomierza pracował jako nauczyciel prywatny; uczył zwłaszcza języka niemieckiego i łaciny. Brał czynny udział w życiu kulturalnym i społecznym Sandomierza jako radny miejski, działacz instytucji spółdzielczych i oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Przez wiele lat pracował też społecznie w Bibliotece Miejskiej, porządkował archiwum miejskie i archiwum wikariuszy sandomierskich. Zajmował się badaniem dziejów miasta, jego zabytków, folklorem regionu, toponomastyką; popularyzował tradycje historyczne Sandomierza. Debiutował w 1931 fragmentami pracy Włostów przed 1900 rokiem opublikowanymi w „Ziemi Sandomierskiej” (Znachorki, nr 2, Czarownice, nr 3); z pismem tym współpracował do 1935. Szkice historyczne, opowiadania, reportaże, artykuły i recenzje ogłaszał także w innych czasopismach lokalnych: w „Kronice Diecezji Sandomierskiej” (1933-36), „Sandomierskim Ruchu Regionalnym” (1937-39), „Siewcy Prawdy” (1937-39, też pod pseudonimem R. Włostowiak), a także w czasopismach ogólnokrajowych, zwłaszcza w „Kurierze Warszawskim” (1932-37; tu debiut prozatorski: opowiadanie Pszenica sandomierka, 1932 nr 349) oraz w „Prosto z mostu” (1935-39, tu też pod pseudonimem M. Sołtyk). W 1938 był współzałożycielem i pierwszym redaktorem pisma Centralnego Okręgu Przemysłowego „COP” (nr 1-10; w piśmie tym zamieszczał artykuły i recenzje podpisane też: T. Rysiak, T.R.). Utrzymywał przyjazne kontakty z wieloma pisarzami, zwłaszcza z Wincentym Burkiem, Jarosławem Iwaszkiewiczem, Stanisławem Młodożeńcem, Wandą i Stanisławem Miłaszewskimi. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Sandomierzu. Brał udział w tajnym nauczaniu oraz jako członek Związku Walki Zbrojnej w wydawaniu i kolportażu prasy podziemnej. Aresztowany przez gestapo wraz z około stu innymi działaczami sandomierskimi w nocy z 15 na 16 marca 1942, został przewieziony do Auschwitz (Oświęcim) i 15 lipca zagazowany w komorach Birkenau (Brzezinka).

Twórczość

1. Na odwieczerz się miało. Powieść. Powst. ok. 1937 [inf. W. Burka]. Druk fragmentów: Powrót z pogrzebu. „Wici” 1937 nr 13.

2. Sandomierka. Legendy ziemi sandomierskiej. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1937], 248 s.

Zawartość

Osłoda; Lipy Świętego Jakuba.(Rok 1226); Wykup. (Rok 1241); Łzy Matki Boskiej. (Rok 1241); Legenda Dominikańska. (Rok 1259); Bożydar. (Rok 1263); Pszenica sandomierka. Legenda o Halinie Krępiance, Pilawitowej pozostałej wdowie. (Rok 1287); Ziemia. Legenda o ziemi sandomierskiej. (Rok 1295-1303); Koniec Twardowskiego (XVI w.); Włostowska kłonicka. (Rok 1680).

3. Sandomierskie strony. [Zbiór reportaży i szkiców kulturalno-obyczajowych]. Warszawa: Rój 1939, 216 s.

Zawartość

Miasto legendy: Salve, Regina! Sancta Maria ad Martyres; Na Wiśle: I-II; Z tamtej strony; Skok na Zawiśle; Beethoven wśród zbóż; Gradowa dziedzina: I. Bryła lodu na żytnim łanie. II. Na skraju przepaści; Przekleństwo krwi; Końcem języka i kantem kłonicy: I. Lekkie słowo na ciężkiej kłonicy. II. Cyt! oś świata skrzypi!; Wyprawa we mgłę; Na szczytnickiej nizinie; Na zapomnianym szlaku: I. W cieniu kwitnącej jabłoni. II [bez tytułu]; Krzyż na bateriach.

4. Kwacał. Powieść. Powst. przed 1942.

O czasach prehistorycznych; tytuł od nazwy kurhanu pod Sandomierzem.
Rękopis w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu, Oddział Literatury [inf. Z. Nosal: Literatura na strychu. „Przemiany”, Kielce 1986 nr 9].

5. Ziemia. Powieść. Rękopis zniszczony w 1942 [inf. W. Burka].

6. Dziesięciny. Oprac. tekstu: K. Grądziel. Sandomierz: Muzeum Okręgowe, Oddział Literatury im. J. Iwaszkiewicza 1994, [22] s. Z Archiwum Koseły, z. 3.

7. Gwara sandomierska. Oprac. tekstu: K. Grądziel. Sandomierz: Muzeum Okręgowe, Oddział Literatury im. J. Iwaszkiewicza 1994, [18] s. Z Archiwum Koseły, z. 1.

8. Joannes Dobithy filius Petri Smolen Pąkathy mnyskye. Oprac. tekstu: K. Grądziel. Sandomierz: Muzeum Okręgowe, Oddział Literatury im. J. Iwaszkiewicza 1994, [22] s. Z Archiwum Koseły, z. 2.

9. Mikołaja Gomółki sandomierskie lata. Oprac. tekstu: K. Grądziel. Sandomierz: Muzeum Okręgowe, Oddział Literatury im. J. Iwaszkiewicza 1994, [18] s. Z Archiwum Koseły, z. 4.

10. Zaćmienie rozsądków: Kronika Sandomierza. Sandomierz: Muzeum Okręgowe, Oddział Literatury im. J. Iwaszkiewicza 1994, [23] s. Z Archiwum Koseły, z. 5.

11. Wiatr. [Opowiadanie]. Oprac. plastyczne: P. Zamojski. Sandomierz: Miejska Biblioteka im. J. Długosza; Muzeum Okręgowe 1995, 39 s.

Listy

1. J. Iwaszkiewicz, R. Koseła: Listy. Przygotował do druku: K. Grądziel. Sandomierz: Muzeum Okręgowe w Sandomierzu 1991, [16] s.
6 listów z lat 1937-1938.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 14 cz. 2. Wrocław 1969(S. Sierotwiński).

Ogólne

Artykuły

J.E. Skiwski: Chłop nie potrzebuje upiększeń. Gazeta Polska 1937 nr 17.
P. Krzowski: Roman Koseła. Prace Samorządowe 1938 nr 11.
A. Grzymała-Siedlecki: Wspomnienie o Romanie Kosele. Gazeta Ludowa 1948 nr 142, przedruk w tegoż: Nie pożegnani. Kraków 1972.
S. Mijas: Odwieczny sandomierzanin. Przemiany”, Kielce 1971 nr 1, przedruk w tegoż: Ojczyzna w ojczyźnie. Łódź 1976.
K. Bęczkowska: Regionalista z Sandomierza. Tygodnik Nadwiślański 1983 nr 44.
K. Burek: Prowincjusz. (W stulecie urodzin Romana Koseły). Sycyna 1994 nr 2.
J. Krzemiński: O Romanie Kosele. W setną rocznicę urodzin. Pamiętnik Sandomierski 1995 t. 2.

Sandomierka

A. Grzymała-Siedlecki: Pszenica miodem pachnąca. Kurier Warszawski 1937 nr 166.
[A. Patkowski] Al.P. Ziemia 1937 nr 4/6.
J. Lorentowicz. „Nowa Książka1938 z. 1.
W. Miłaszewska: W Polsce. Rodzina Polska 1938 nr 4.
W. Pietrzak. „Prosto z Mostu1939 nr 25.

Sandomierskie strony

F. Gil: Sprawy społeczne. Sygnały 1939 nr 60.
W. Pietrzak. „Prosto z Mostu1939 nr 21.
J.E. Skiwski: Sandomierska wyprawa. Kronika Polski i Świata 1939 nr 6.