BIO

[P]Urodzony 14 listopada 1918 w Warszawie; syn Stanisława Sterlinga, drukarza oraz właściciela drukarni, i Reginy z Willerów. Uczył się w filologicznym gimnazjum Michała Kreczmara w Warszawie. Po zdaniu matury w Liceum Zgromadzenia Kupców, od 1924 przez dwa lata studiował anglistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Następnie prowadził wraz z ojcem drukarnię. W 1936 ożenił się z Adelą Bartoszewicz. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Warszawie; posługiwał się fałszywymi dokumentami na nazwisko Jan Stefczyk, przy którym pozostał po zakończeniu wojny. Pracował dorywczo jako księgowy oraz udzielał lekcji języków obcych. W lipcu 1944 wyjechał do Klembowa pod Warszawą, a stamtąd do Lublina, gdzie zaczął pracować w rozgłośni radiowej. Po wyzwoleniu, od stycznia 1945 do kwietnia 1949 był zastępcą dyrektora programowego do spraw artystycznych Polskiego Radia w Warszawie. W 1946 został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, PZPR]). Debiutował w 1946 słuchowiskami nadanymi w Polskim Radiu. W tym okresie rozpoczął twórczość przekładową z języka angielskiego. W 1949 został członkiem Związku Literatów Polskich. W 1949-54 pracował w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, początkowo jako redaktor naczelny, potem prezes. W 1954-74 prowadził w „Życiu Warszawy” cotygodniowy felieton. W tym czasie współpracował też z innymi czasopismami, m.in. z „Nową Kulturą” (zwłaszcza w 1951-53) i „Przeglądem Kulturalnym” (1957-58). W 1956-70 należał do komitetu redakcyjnego Pism Tadeusza Boya-Żeleńskiego. W 1958-60 był korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Waszyngtonie. W październiku 1981 wystąpił z PZPR. W marcu 2007 ożenił się z Anną Mysłowską, tłumaczką. W 1991 otrzymał nagrodę Polskiego PEN Clubu w dziedzinie edytorstwa. Odznaczony Krzyżem Oficerskim (1945) oraz Krzyżem Komandorskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski. Za „wybitne dokonania w służbie języka ojczystego” otrzymał nagrodę Ikar ’96 Krajowych Targów Książki. Zmarł 5 października 2007 w Warszawie.

Twórczość

1. Baśka. (Komedia w 3 aktach, 8 odsłonach). Prapremiera: Warszawa, Teatr Wojska Polskiego 1954. Druk „Twórczość” 1954 nr 1 s. 98-152. Wyd. osobne pt. Baśka. Sztuka w 3 aktach. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 158 s.

Druk w „Twórczości” podpisany: Jan Stefczyk.

2. Bałagan na Marsie. Niedzielne pogawędki. [Felietony]. Warszawa: Czytelnik 1957, 385 s.

Felietony drukowane w niedzielnym wydaniu „Życia Warszawskiego” w 1954-1956.

3. Warszawska niedziela. Wybór felietonów z lat 1957-1965. Warszawa: Czytelnik 1965, 390 s.

Pierwodruk w „Życiu Warszawskim”.

4. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Tablice rysunkowe: S. Kobyliński. Warszawa: Wiedza Powszechna 1967, 873 s. Wyd. nast. tamże : wyd. 2 1968, wyd. 3 uzupełnione dodatkiem 1968, wyd. 4 1968, wyd. 5 1970, wyd. 6 z suplementem 1970, wyd. 7 1971, wyd. 8 1971, wyd. 8 z suplementem 1972; wyd. 9 rozszerzone 1975, toż wyd. 10 1978, wyd. 11 1980, wyd. 12-14 1983, wyd. 15 1985, wyd. 16 rozszerzone 1988, wyd. 17 1989, wyd. 18 1989, wyd. 19 1989, wyd. 20 1990, wyd. 21 1991, wyd. 22 z Almanachem 1994, wyd. 23 pt. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem [Almanach wyd. 2] 1995, wyd. 24 1996; wyd. 25 poprawione i uzupełnione Warszawa: Muza 1999, 64 s.; Warszawa: Świat Książki 2000; wyd. 28 [!] Warszawa: Muza 2002, tamże: wyd. 30 zaktualizowane 2003, wyd. 31 2004.

5. W Warszawie i w Warszawce. Wybór felietonów z lat 1965-1967. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1968, 352 s.

Drukowane wcześniej w „Życiu Warszawskim”.

6. Nie nazwane lata. [Felietony]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1972, 272 s.

Drukowane w „Życiu Warszawskim” w 1967-1970; dotyczy zagadnień społecznych i kulturalnych.

7. Western w autobusie. [Felietony]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 414 s.

Drukowane w niedzielnym wydaniu „Życia Warszawskiego” w 1967-1970.

8. Kot w worku czyli Z dziejów powiedzeń i nazw. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1975, 183 s. Wyd. 2 tamże 1977. Por. poz. , .

9. Drugi kot w worku czyli z Dziejów nazw i rzeczy. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1978 [właśc. 1979], 196 s. Wyd. 2 tamże [1989]. Por. poz. , .

10. Trzeci kot w worku czyli rozmaitość świata. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1982, 228 s. Por. poz. , .

11. Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985, 1360 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1987, wyd. 3 1988, wyd. 4 1991, wyd. 4 dodruk 1993, wyd. 5 poprawione 1996, wyd. 6 poprawione 1997, wyd. poprawione 1998, wyd. 7 [!] poprawione 2001; Warszawa: Rytm 2003; [wyd. 9] Warszawa: Rytm; Dom Wydawniczy Bellona 2006.

Nagrody

Nagroda Kulturalna „Solidarności” oraz nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej, Książki Roku w 1985, nagroda Nike Warszawska w 1986.

12. Opowieści o rzeczach powszednich. [Felietony]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1987, 278 s. Wyd. nast.: tamże wyd. 2 1988, wyd. 3 1990; Warszawa: Wiedza Powszechna 1994; [wyd. 5] Warszawa: Rytm 1998, [wyd. 6] tamże 2004.

Nagrody

Nagroda Funduszu Literatury, nagroda Międzynarodowego Kuratorium Książki Dziecięcej (IBBY) oraz włoska nagroda European Prize „Pier Paolo Vergerio” w 1988.

13. Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna 1990. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1991, wyd. 3 1995, wyd. 4 1997, wyd. 5 1999; [wyd. 6] Warszawa: Rytm 2001, [wyd. 7] tamże 2006.

14. Słownik przypomnień. Warszawa: Wiedza Powszechna 1992, 960 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1993, wyd. 3 1996; Warszawa: Rytm 1999, [wyd. 5] tamże 2006.

15. Koty w worku, czyli z dziejów pojęć i rzeczy. Warszawa: Wiedza Powszechna 1993, 514 s. Wyd. nast.: [wyd. 2] Warszawa: Rytm 1997, [wyd. 3] tamże 2004.

16. Encyklopedia „drugiej płci. Warszawa: Rytm 1995, 711 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Rytm 2001, [wyd. 3] tamże 2006.

17. Podręczny słownik wyrazów obcych. Warszawa: Wiedza Powszechna 1996, 1085 s. Wyd. nast.: Warszawa: Rytm 1999, tamże [2002], 2006.

18. Słownik eponimów, czyli wyrazów odimiennych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1996, 290 s. Wyd. 2 tamże 2004.

19. Słownik wydarzeń, pojęć i legend XX wieku. Red.: Z. Wiankowska-Ładyka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1999, 527 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 1999, wyd. 3 pod red. A. Kubiak-Sokół, Z. Wiankowskiej-Ładyki 2000, wyd. 3 dodruk zmienione 2002, wyd. 3, 3 dodruk 2006.

Przekłady

litewski

Žodynas XX amžiaus ivykiai, savokos ir mitai. [Przeł.] V. Kvietkauskas. Vilnius 2001.

20. Leksykon wątków miłosnych. Warszawa: Muza 2002, 423 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 2003, wyd. 3 2004.

Nagrody

Nagroda literacka tygodnika „Newsweek” w 2003.

21. Mój przyjaciel Idzi. [Felietony]. Warszawa: Muza 2003, 398 s.

22. Przygody słów i przysłów. Leksykon. Warszawa: Rytm 2007, 218 s.

Przekłady

1. J.B.S. Haldane: Mój przyjaciel pan Liki. Z angielskiego oprac. W. Kopaliński. Łódź: Książka 1947, 167 s.
2. M. Fischer: Podróż do nowego świata. Warszawa: Książka 1948, 265 s.
3. S. Lewis: Królewska krew. [Powieść]. Cz. 1-3. Polska Zbrojna 1949 nr 136-348. Wyd. osobne Cz. 1-4. Warszawa: Prasa Wojskowa 1949-1950, 129 + 138 + 143 + 157 s.
4. Czao-Szu-Li: Piosenki Li-Ju-Tsaja. Przeł. z niemieckiego i angielskiego W. Kopaliński. Przedmowa: Mao Tun. Warszawa: Czytelnik 1950, 142 s.
5. E. Bartz: W jarzmie Wermachtu. Warszawa: Czytelnik 1951, 131 s.
6. Czao-Szu-Li: Ludzie spod złotego modrzewia. Przeł. z niemieckiego i angielskiego W. Kopaliński. Warszawa: Czytelnik 1951, 181 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. T. Boy-Żeleński: Pisma. Pod red. H. Markiewicza. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 1958-1959.

T. 2. Znasz-li ten kraj? W. Kopaliński. Oprac.: W. Kopaliński. 1956, 581 s.

T. 15. Dziewice konsystorskie; Piekło kobiet; Jak skończyć z piekłem kobiet? Nasi okupanci. Oprac.: W. Kopaliński. Wstęp: R. Zimand. Objaśnienia: J. Szpotański. 1958, 414 s.

T. 16-18. Felietony I-III. Oprac.: W. Kopaliński. Objaśnienia: J. Szpotański. 1958-1959, 458 + 422 + 414 s.

2. A. Poe: Opowiadania. T. 1-2. Przeł. W. Furmańczyk [i in.]. Wyboru dokonał i przedmową opatrzył W. Kopaliński. Warszawa: Czytelnik 1956, 472 + 320 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1986, wyd. 3 1989.
3. A. Słonimski: Kroniki tygodniowe 1927-1939. Wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył W. Kopaliński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 627 s.
4. H.G. Wells: Opowieści fantastyczne. Wyboru dokonał W. Kopaliński. Warszawa: Czytelnik 1956, 561 s. Wyd. 2. T. 1-2. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976.
5. E.T.A. Hoffman: Dzieła wybrane. [T. 1-3]. Przeł. F. Faleński [i in.]. Wybór: W. Kopaliński. Warszawa: Czytelnik 1959-1962, 471 + 678 + 487 s.
6. M. Twain: Trzydzieści trzy opowieści. Przeł. M. Bułatowa [i in.]. Wybór: W. Kopaliński. Warszawa: Czytelnik 1973, 541 s.
Wybór podpisany: Jan Stefczyk.
7. Księga cytatów z polskiej literatury pięknej od XIV do XX wieku. Ułożona przez P. Hertza i W. Kopalińskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975, 911 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1982, wyd. 3 1991, [wyd. 4] 1991, wyd. 2 [!] 1997, [1998].
8. [Sto dwadzieścia pięć] 125 baśni do opowiadania dzieciom. [Wybór:] W. Kopaliński. Warszawa: Rytm 2004, 366 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1995.

Wywiady

To już dwadzieścia lat. [Rozm.:] J. Kacprzycki. Życie Warszawy 1974 nr 227.
Wielki przemyt. [Rozm.:] M. Woźniak. Czas 1979 nr 52.
Ze strachu przed lenistwem. [Rozm.:] K. Nastulanka. Polityka 1980 nr 10.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (B. Winklowa).

Ogólne

Artykuły

L. Żuliński: Casus Kopalińskiego. „Fakty1985 nr 47.

Baśka

W. Natanson: Zanim przyjdą teatralne żniwa. Życie Literackie 1954 nr 7.

Warszawska niedziela

K. Małcużyński: Felietony Kopalińskiego. „Nowe Książki1965 nr 22.

Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych

H. Rybicka. „Poradnik Językowy1974 nr 1.

W Warszawie i w Warszawce

J. Doliński: Podróże w przeszłość i teraźniejszość: Ani Warszawa, ani Warszawka. Życie Literackie 1968 nr 26.
S. Kozicki: Być i nie być?Nowe Książki1968 nr 14.

Nie nazwane lata

J. Solecki. „Nowe Książki1972 nr 15.
A. Biernacki. „Pamiętnik Literacki1977 z. 4.

Western w autobusie

A. Szczypiorski: Lekkie, zajmujące i poważne. Polityka 1974 nr 43.

Kot w worku czyli Z dziejów powiedzeń i nazw

P. Kuncewicz: Osiemdziesiąt osiem kotów. Nowe Książki 1975 nr 22.

Drugi kot w worku czyli z Dziejów nazw i rzeczy

Ł. Nicpan: Wiele kotów w worku. Nowe Książki 1979 nr 23.

Słownik mitów i tradycji

M. Chrzanowski: Słownik kultury. Kultura 1985 nr 16.
J. Okopień: Nowy słownik Kopalińskiego. „Życie Literackie1985 nr 39.
E. Biedka: Czyściec leksykograficzny. Polonistyka 1986 nr 2.
A. Fabianowski: Zasługa pionierstwa. Literatura 1986 nr 3.
A. Konkowski: Księga kultury. Nowe Książki 1986 nr 3.

Opowieści o rzeczach powszednich

B. Orłowski: Niepowszednio o rzeczach powszednich. Świat Nauki 1995 nr 1.
M. Pieczara: Dzieje przedmiotów. Wiadomości Kulturalne 1995 nr 4.

Słownik symboli

J. Gondowicz: Gdyby kamień był kamieniem. Nowe Książki 1991 nr 9.
W. Próchnicki. „Ruch Literacki1992 z. 4.

Słownik przypomnień

Z. Bieńkowski: Psikus. Nowe Książki 1992 nr 12.

Koty w worku, czyli z dziejów pojęć i rzeczy

R. Pietrzak: Koty” Kopalińskiego. Nowe Książki 1994 nr 11.

Encyklopedia „drugiej płci”

B. Umińska. „Ex Libris1994 nr 72.
A. Górnicka-Boratyńska: Feminizm encyklopedyczny. Polityka 1995 nr 3.
• [A. Wróblewski] Ibis: Tajemnice drugiej płci. Wiadomości Kulturalne 1995 nr 4.
A. Jurasz. „Orbis Ling1996 vol. 5.

Słownik wydarzeń, pojęć i legend XX wieku

J. Gondowicz: Nasze czasy. Nowe Książki 1999.

Mój przyjaciel Idzi

M. Radgowski: Powrót klasyka. Nowe Książki 2004 nr 2.

Księga cytatów z polskiej literatury pięknej od XIV do XX wieku

K. Dziewanowski: Pieszczota Hotentotek czyli cytacja ad rem nie szkodzi. Literatura 1975 nr 51/52.
J.W. Gomulicki. „Rocznik Literacki 1975” (wyd. 1977).
K. Koźniewski: Milion Kopalińskiego. „Polityka1975 nr 43.
• [K.T. Toeplitz] KTT: Czy tato cyta cytaty z Tacyta?. Kultura 1975 nr 49.
B. Czeszko: Zielnik literatury. Nowe Książki 1976 nr 5.
J. Glensk: Literatura polska w pigułkach. Opole 1976 nr 2.
W. Wawrzyniak: Fascynująca książka. Polonistyka 1976 nr 4.
J. Zakrzewska: Tradycja i dziedzictwo. Więź 1976 nr 7/8.