Koniusz Janusz

BIO

Urodzony 1 lutego 1934 w Sosnowcu-Niwce; syn Piotra Koniusza, górnika, i Zofii z Bartosińskich. Uczył się w Liceum Ogólnokształcącym w Mysłowicach (1948-51) oraz w Państwowym Liceum Pedagogicznym (1951-54) w Katowicach. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości, podjął w 1951 studia polonistyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach. Należał w tym czasie do Związku Młodzieży Polskiej (1948-55). W 1950-54 był członkiem Koła Młodych przy Oddziale Katowickim Związku Literatów Polskich (ZLP). Debiutował w 1951 wierszem pt. Droga, opublikowanym na łamach „Życia Literackiego” (nr 20); z pismem tym współpracował także w latach następnych. W 1952 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W 1954 ukończył studia i przez dwa lata pracował jako polonista w liceach w Sulechowie (województwo zielonogórskie), a następnie przeniósł się do Zielonej Góry, gdzie został instruktorem do spraw kultury Komitetu Wojewódzkiego PZPR (1956-60). W 1956-91 był organizatorem i współorganizatorem wielu spotkań z pisarzami oraz imprez literackich. W 1956 ożenił się z Izabellą Dziedziczko, nauczycielką. Wiersze, opowiadania, słuchowiska radiowe, reportaże, felietony i teksty z zakresu publicystyki kulturalnej ogłaszał m.in. w „Nowej Kulturze” (1954-59), „Wiatrakach” (1960-64, 1966-67) i „Życiu Literackim” (1960-90). Brał udział w lubuskim życiu literackim: należał do grona założycieli Lubuskiego Towarzystwa Kultury (1957), w 1958 został prezesem działającego przy Towarzystwie Klubu Literackiego (do 1960). Był laureatem wielu konkursów literackich. Wchodził w skład zespołów redakcyjnych „Nadodrza” (członek założyciel; w 1957-66 prowadził dział kulturalno-literacki, w 1966-80 dział literacki, a następnie do 1990 pełnił funkcję redaktora naczelnego), „Odry” (1958-61) i „Rocznika Lubuskiego” (1958-66; sekretarz; tu w 1959, 1960, 1962 kronika kulturalna ziemi lubuskiej za lata 1957-61). W 1957 otrzymał Lubuską Nagrodę Kulturalną, w 1960 nagrodę Centralnej Komisji Koordynacyjnej przy Ministerstwie Kultury i Sztuki za publicystykę kulturalną. Od 1960 pracował etatowo jako sekretarz w Lubuskim Towarzystwie Kultury. W 1961, z chwilą powstania Oddziału Zielonogórskiego ZLP, został członkiem Związku i pełnił kolejno funkcje skarbnika i sekretarza zarządu Oddziału. Był współorganizatorem zjazdów pisarzy Ziem Zachodnich odbywających się w Zielonej Górze (1963, 1970). Od 1965 należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1965 rozpoczął eksternistycznie studia polonistyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i w 1968 uzyskał dyplom magisterski. Od 1966 współpracował z radiem jako autor słuchowisk. Od tegoż roku należał do zespołu redakcyjnego „Zeszytów Lubuskich” (1966-80; sekretarz). Odbył podróże do Afryki Zachodniej (1962, 1967) i Azji Środkowej (1970, 1976, 1983, 1987). Był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej (1971-93). Pełnił funkcję prezesa (1976-81), wiceprezesa (1981-86) i ponownie prezesa (1986-91) Oddziału Zielonogórskiego ZLP. Otrzymał Lubuską Nagrodę Kulturalną (1977) oraz nagrodę Prezydenta miasta Zielonej Góry (1980). W 1980 zakończył pracę w Lubuskim Towarzystwie Kultury; pozostał działaczem tej organizacji, sprawując w niej funkcję wiceprezesa (od 1991). Odbył kolejne podróże zagraniczne, m.in. do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (1982, 1984), Mongolii (1984) i na Kubę (1989). W 1983-86 był członkiem Narodowej Rady Kultury. W 1991 został zastępcą redaktora naczelnego „Głosu z Regionów”. W 1991-2003 redagował dwumiesięcznik „Serce i Troska”, wydawany przez Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, a w 1993-97 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego miesięcznika „Zachód”. W 1993 został sekretarzem Oddziału Zielonogórskiego ZLP. W 2004 otrzymał honorowy Lubuski Wawrzyn Literacki. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1962), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1967), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975), Złotą Odznaką Honorową „Za Zasługi dla Województwa Gorzowskiego” (1976). Zmarł 29 marca 2017 w Zielonej Górze.

Twórczość

1. Tempo krążenia. [Wiersze]. Wrocław: Oddział Związku Literatów Polskich we Wrocławiu 1958, 16 s.

See Studies

2. Taddeo Polacco z Zielonej Góry. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1960, 43 s.

Szkic o Tadeuszu Koniczu.

See Studies

3. Ślad przelotu. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1961, 38 s.

See Studies

4. [Trzy do zera] 3:0 dla polskości. Z dziejów sportu na Ziemi Lubuskiej. [Współautor:] J. Benyskiewicz. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1963, 41 s.

5. Wokół słowa. [Wiersze]. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1963, 16 s.

6. Wakacje z Julią. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1964, 101 s.

Zawartość

Powrót do ziemi; Nóż; Spokojne morze; Wakacje z Julią; Azyl; Rybacy i pies; Menuet Paderewskiego; Pan Tadeusz; Meldunek Antygona; Marsz; Słoje w drzewach.

See Studies

7. Nikt nie wyrywa trawy. [Słuchowisko]. „Teatr Polskiego Radia” 1965 nr 10 s. 28-36. Polskie Radio 1965. Por. poz. ↑.

Nagrody

Utwór nagrodzony w konkursie Polskiego Radia (Redakcji Programu III) na słuchowisko radiowe w 1965.

8. Dialog w domu. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1969, 129 s.

Zawartość

Zmartwychwstanie; Portret; Epizod; Nikt nie wyrywa trawy [por. poz. ↑]; Jabłoń z Tyrolu; Wycieczka za równik; Urlop; Uczta Platoła.

See Studies

9. Ziemia w stopach. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970 [właśc. 1969], 52 s.

Zawartość

Zawiera wiersze w cyklach: Kamień; Ziemia w stopach; Relacje z pamięci; Zdjęcie ze zmysłów.

See Studies

10. Zielona Góra. Tekst J. Koniusz. Zdjęcia i oprac. red.: E. Rylukowski. Warszawa: Sport i Turystyka 1972, 18 tablic, 32 k.

Wydawnictwo albumowe.

11. Bieg spod Maratonu do Aten. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 157 s.

Zawartość

W czepku urodzeni; Król; Czwartek jak czwartek; Festiwal w miasteczku; Lato w lesie; Portret [poz. ↑]; Gołębie; Słoje w drzewie [poz. ↑]; Wizyta; Bieg spod Maratonu do Aten.

See Studies

12. Czwartek. [Utwór dramatyczny]. „Teatr Polskiej Telewizji” 1977 nr 1 s. 19-27. Telewizja Polska 1977.

13. Próba samoobrony. [Wiersze]. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kulturalne 1977, 27 s.

14. Zamysł opisu. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 68 s.

See Studies

15. Z Kaina i Abla. [Wiersze]. Słowo wstępne: J. Muszyński. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej 1984, [50] s.

See Studies

16. Beczka Diogenesa i inne opowiadania. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kulturalne 1986, 142 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania z poz. ↑: Rybacy i pies; Menuet Paderewskiego, – z poz. ↑: Nikt nie wyrywa trawy; Jabłoń z Tyrolu; Uczta Platoła, – z poz. ↑: Król; W czepku urodzony; Czwartek jak czwartek; Lato w lesie, – nadto: Monolog na użytek domowy; Dziadka kościanego wycieczka do Warszawy; Beczka Diogenesa.

See Studies

17. Z Kaina i Abla. Wiersze dawne i nowe. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1988, 102 s.

Zawiera wiersze z tomów poz. ↑, ↑, ↑, ↑ oraz wiersze nowe.

18. Ład i chaos. [Wiersze]. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1992, 62 s.

19. Pod szczęśliwą gwiazdą. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1993 nr 6 s. 35-44.

Nagrody

Nagroda w konkursie na słuchowisko radiowe zorganizowanym przez Rozgłośnię Katowicką Polskiego Radia w 1992.

20. Kamień z serca. [Wspomnienia]. Zielona Góra: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. C.K. Norwida 1994, 77 s.

Nagrody

Lubuski Wawrzyn literacki za 1994 r.

21. Pierworodny grzech słowa. [Wiersze]. Szczecin: Książnica Szczecin 1994, 45 s.

22. Moje stworzenie świata. Z wierszy dawnych i nowych. Zielona Góra: Pro Libris 1997, 61 s.

23. Wiązania pamięci. [Wspomnienia]. Zielona Góra: Pro Libris 1998, 141 s.

24. Droga do Hamleta. [Wiersze]. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej 2000, 52 s.

See Studies

25. Nic nie było. [Wiersze]. Zielona Góra: Pro Libris 2003, 142 s.

See Studies

Teksty w katalogach wystaw

• Klem Flechnerowski. Malarstwo. Galeria Sztuki MDM lipiec 1975. [Wiersze] J. Koniusz. Zielona Góra: Urząd Wojewódzki, Wydział Kultury i Sztuki 1975, [14] k.

• Galeria rzeźby Mariana Kruczka w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. [Wiersze] J. Koniusz. Zielona Góra: Dział Oświatowy MZL [Muzeum Ziemi Lubuskiej] 1978, 18 s.

• Andrzej Gieraga. [Katalog wystawy]. Komentarz: J. Muszyński. Wiersze J. Koniusz. Zielona Góra: MZL [Muzeum Ziemi Lubuskiej] [1982], 38 s.

Słuchowiska radiowe, m.in.

• Zob. Twórczość poz. ↑.

• Zabawa w porcie. Polskie Radio 1970.

• Gołębie. Polskie Radio 1973 [por. Twórczość poz. ↑].

• Jeden zwykły dzień. Polskie Radio 1974.

• Wizyta pana w średnim wieku. Polskie Radio 1975.

• Chołodziec. Polskie Radio 1976.

• Pięciu. Polskie Radio 1977.

• I żeby niebo było gwiaździste. Polskie Radio 1980.

Prace redakcyjne

1. Mój dom nad Odrą. Wybór i oprac.: I. Solińska, J. Koniusz. Wstęp: A. Kwilecki. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kulturalne 1961, 183 s.

2. Mój dom nad Odrą. Drugi tom wspomnień i pamiętników. Zebrał, do druku oprac. [i wstęp:] J. Koniusz. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kulturalne 1965, 181 s.

3. Legendy znad Odry. [Oprac.:] J. Koniusz. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1968, 194 s.

4. Przemiany, perspektywy. Pod red.: S. Dzierana, J. Koniusza, S. Piontka. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1969.

Dotyczy gospodarki na ziemi lubuskiej po 1945 r.

5. Złota dzida Bolesława. Podania, legendy i baśnie Ziemi Lubuskiej. Wybór, słownik, źródła, komentarze i bibliografia: J. Koniusz. Przedmowa: E. Paukszta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970, 501 s.

6. Mój dom nad Odrą. Pamiętniki i wspomnienia mieszkańców Ziemi Lubuskiej. Wybór i oprac. [oraz wstęp:] J. Koniusz. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1971, 261 s.

7. Dni następne. Reportaże o Ziemi Lubuskiej. Red.: J. Kołodziej, J. Koniusz. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1975, 187 s.

8. Od września do maja. Ze wspomnień żołnierzy. Wybór i oprac.: J. Koniusz. Wstęp: H. Szczegóła. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1976, 171 s.

9. Grzech. Almanach poetycki. Grupa literacka „Drzewin-Młodzi”. [Dobór wierszy] J. Koniusz. Żary: Żarskie Towarzystwo Kultury 1980, 27 s.

10. W. Michalak: Szukanie czerwieni. [Wiersze]. Red. J. Koniusz. Gorzów Wielkopolski: Gorzowskie Towarzystwo Kultury 1982, [24] s.

11. Z. Morawski: Strofy o dzierżawie. [Wiersze]. Red. J. Koniusz. Gorzów Wielkopolski: Gorzowskie Towarzystwo Kultury 1982, [28] s.

See Studies

12. Nauka tańca. Gorzowski almanach poetycki. [Wybór tekstów i oprac. not biograficznych: J. Koniusz i Z. Łukaszewicz. Wstęp: Z. Łukaszewicz]. Gorzów Wielkopolski: Gorzowskie Towarzystwo Kultury 1985, 107 s.

13. Marianna oraz inne podania i legendy lubuskie. [Oprac.:] J. Koniusz, K. Malicki, H. Rutkowska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1986, 46 s.

Wybór z poz. ↑.

14. Od Anińska do Gorzowa. Z życia i twórczości Włodzimierza Korsaka. [Red.] J. Koniusz. Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1987, 99 s.

15. Żelazny diabeł oraz inne podania i baśnie lubuskie. [Oprac.:] J. Koniusz, H. Rutkowska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1987, 47 s.

16. Mój dom nad Odrą. Ze wspomnień mieszkańców Ziemi Lubuskiej. Wybór i oprac.: J. Koniusz. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Kultury 1988, 146 s.

17. Słoneczne winogrady. [Antologia wierszy]. Red.: S. Klępka, J. Koniusz. Zielona Góra: Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury 1992, 62 s.

18. Mosty ze słów. Antologia opowiadań młodych autorów. Wybór i oprac.: J. Sachers i J. Koniusz. Słowo wstępne: H.J. Nauschütz. Zielona Góra: WiMBP [Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna]; Frankfurt nad Odrą: Niemiecko-Polskie Biuro Literatury 1998, 52 + 57 s.

19. Na przekór losowi. Pamiętniki i wspomnienia osób niepełnosprawnych. Red. J. Koniusz. Zielona Góra: Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Oddział Terenowy w Zielonej Górze 1999, 289 s. Wyd. 2 tamże 2001.

20. W ogniu, pyle i krwi. Antologia wierszy o Wrześniu 1939. Wstęp i wybór: H. Szylkin. Zielona Góra: [H. Szylkin] 1999, 158 s.

21. Dorastać do wiersza. Almanach twórców głogowskich. [Red. zespół pod kierunkiem J. Koniusza]. Głogów: Druk-Ar 2002, 150 s.

22. H. Szylkin: Powroty krajobrazów. (Wybór wierszy). Wybór: J. Koniusz. Zielona Góra: Pro Libris – Wydawnictwo Miejskie i Województwo Biblioteki Publicznej im. C.K. Norwida 2005, 68 s.

Omówienia i recenzje

• Ankiety dla IBL PAN 1966, 1973, 1978, 1993, 2005.

Autor o sobie

• J. Koniusz: Debiutowałem 1961. „Tygodnik Kulturalny” 1961 nr 52.

Wywiady

• Rozmowa z Januszem Koniuszem. Rozm. S.K. „Poezja” 1986 nr 12.

• Ślad przelotu. Rozmowa z Januszem Koniuszem, poetą, prozaikiem, działaczem kulturalnym. Rozm. E. Kurzawa. „Gazeta Nowa” 1993 nr 79.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977 (R. Loth).

• E. Ciborska: Leksykon polskiego dziennikarstwa. Warszawa 2000.

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

• Bibliografia Janusza Koniusza. W: Janusz Koniusz w 70. rocznicę urodzin. Zielona Góra 2003.

Ogólne

Książki

• Janusz Koniusz w 70. rocznicę urodzin. Zielona Góra: WiMBP [Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna] im. C.K. Norwida 2003, 66 s. [zawiera m.in.: C. Sobkowiak: „Sploty wyobraźni”. (O poezji Janusza Koniusza)].