BIO

Urodzony 17 czerwca 1887 w majątku Ujarzyńce na Podolu; syn Tadeusza Kołaczkowskiego, agronoma, dzierżawcy majątku, i Stanisławy z Moraczewskich. Początkowo uczył się w domu, w 1898 rozpoczął naukę w rządowej szkole realnej w Warszawie, przerwaną w 1902 długotrwałą chorobą, która pomimo wielokrotnych operacji spowodowała trwałe zesztywnienie nogi w kolanie. Po powrocie do szkoły w 1904 został za udział w strajku szkolnym w 1905 wydalony z tzw. wilczym biletem, uniemożliwiającym naukę w szkołach rządowych. Kontynuował naukę prywatnie w Warszawie, Lwowie i w Krakowie; w 1907 zdał maturę w Kaliszu jako eksternista. W 1908 ożenił się z Marią Madalińską (rozwiedzeni). Studia wyższe w zakresie filozofii i historii sztuki odbywał kolejno w Lipsku, Monachium (1909-11), skąd na semestry letnie wyjeżdżał do Paryża, we Fryburgu (1911); od 1912 studiował filologię polską u prof. Aleksandra Brücknera na uniwersytecie w Berlinie. W 1912 rozpoczął działalność krytycznoliteracką recenzjami ogłaszanymi w „Nowej Gazecie”. Wiosną 1913 przybył z Berlina do Krakowa, gdzie zapisał się na Uniwersytet Jagielloński (UJ). Doktoryzował się w 1914 na podstawie rozprawy Estetyka Józefa Kremera (promotor prof. Ignacy Chrzanowski). W 1914-24 uczył polskiego w kilkunastu gimnazjach prywatnych w Warszawie (najdłużej w gimnazjum J. Taczanowskiej, 1918/19-1921/22). Prowadził też wykłady z literatury polskiej na Kursach Pedagogicznych dla Kobiet. Równocześnie kontynuował pracę naukową. Artykuły i szkice publikował m.in. w czasopismach „Rydwan” (1919) i „Naród” (1920-21). W 1922 był współredaktorem „Przeglądu Warszawskiego”, a w 1923 redaktorem; w piśmie tym ogłaszał w 1921-25 liczne artykuły i recenzje. W 1920 ożenił się z Zuzanną Madalińską. Wielokrotnie wyjeżdżał do Paryża, m.in. w 1923 na kurs języka duńskiego i norweskiego, w 1924 przez rok prowadził badania naukowe. Po powrocie pracował jako nauczyciel w Państwowym Gimnazjum Ziemi Kujawskiej we Włocławku (1925/26) i w prywatnym gimnazjum żeńskim w Warszawie (1926/27). Następnie przeniósł się do Krakowa i uczył polskiego, psychologii i historii wychowania w Seminarium Nauczycielskim Męskim (1927/28). Kontynuował pracę naukową i krytyczną, publikując m.in. w „Wiadomościach Literackich” (1925-28), „Drodze” (1927-34). W 1928 habilitował się na UJ na podstawie rozpraw: Twórczość Jana Kasprowicza, Stanisław Wyspiański. Rzecz o tragediach i tragizmie. Od 1929/30 wykładał jako docent prywatny na UJ, utrzymując się częściowo ze stypendium Funduszu Kultury Narodowej, częściowo z wykonywanych na zamówienie prac wydawniczych. Od 1930 był współpracownikiem Komisji dla Badań nad Historią Literatury i Oświaty Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Od 1932 pełnił obowiązki kontraktowego zastępcy profesora, w 1933 został mianowany profesorem nadzwyczajnym historii literatury polskiej UJ. W 1933-37 był stałym współpracownikiem „Rocznika Literackiego”, opracowując dział Literatura skandynawska i Literatura polska. W 1934 założył, a następnie do 1938 redagował kwartalnik „Marchołt” (tu też liczne artykuły, recenzje i polemiki). Od 1934 był współpracownikiem Komisji Historii Literatury Polskiej Wydziału Filologicznego Polskiej Akademii Umiejętności. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Krakowa przez Niemców został aresztowany wraz z innymi profesorami UJ w listopadzie 1939 i wywieziony do więzienia we Wrocławiu, a następnie do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a stamtąd do Oranienburga pod Berlinem. Ciężko chorego przywieziono 9 lutego 1940 do Krakowa. Zmarł 16 lutego 1940 w Krakowie.

Twórczość

1. Stanisław Wyspiański. Rzecz o tragediach i tragizmie. Poznań: Fiszer i Majewski 1922, 236 s. Przedruk zob. poz. .

Nagrody

Nagroda Kasy im. Mianowskiego w 1925.

2. Twórczość Jana Kasprowicza. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1924, 195 s. Przedruk zob. poz. .

3. Powieść – Liryka – Dramat. 1919-1930. W: W. Feldman: Współczesna literatura polska. Wyd. 8. Kraków 1930 s. 615-686. Por. Prace redakcyjne poz. .

4. Ryszard Wagner jako twórca i teoretyk dramatu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Literackiego 1931, 209 s.

5. Dwa studia. Fredro – Norwid. Warszawa: Wydawnictwo Droga 1934, 75 s. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

Osobowość i postawa poetycka Fredry; Ironia Norwida.

6. Pisma wybrane. Oprac.: S. Pigoń. T. 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 579 + 570 s.

Zawartość

T. 1: Portrety i zarysy literackie: S. Pigoń: Wprowadzenie. – O prostocie. – Portrety literackie: Osobowość i postawa poetycka Fredry [poz. ]; Mickiewicz jako człowiek; Ironia Norwida [poz. ]; Stanisław Brzozowski [m.in. pierwodruki dwu tekstów]; Józef Conrad (Korzeniowski); Knut Hamsun. – Propozycje i dyskusje: Nasz stosunek estetyczny do poezji ludowej; Rekonesans [o prądach kulturalnych i artystycznych]; Do luminarzy mojej parafii. (Na marginesie monografii Kleinera o Mickiewiczu); Bilans „estetyzmu”. – Zarysy i szkice: O Aleksandrze Brücknerze; Artystyczna i publicystyczna działalność Aleksandra Świętochowskiego [pierwodruk]; O Elizie Orzeszkowej; O Adolfie Dygasińskim; Kilka uwag o Reymoncie; O Stefanie Żeromskim; Twórcze fermenty. (O St. Przybyszewskim); Śladami twórczości Juliusza Kadena-Bandrowskiego; Przymierze z życiem. (O powieści M. Dąbrowskiej); O granicę pretensjonalności. (O „Granicy” Z. Nałkowskiej); Uwagi o liryce; Centralne zagadnienie twórczości Staffa; Gawęda z powodu utworów Jarosława Iwaszkiewicza; Czary Leodamii [dot. poezji K. Iłłakowiczówny].
T. 2: W. Borowy: Stefan Kołaczkowski: 1. Predylekcje i styl; 2. Stosunek do słowa i ducha. – S. Pigoń: Uzupełnienie. – Stanisław Wyspiański [poz. oraz w aneksie: uwagi o Corneille'u jako tragiku; Stanisław Wyspiański i Ryszard Wagner; Aktualność Goethego; Wyspiański – karta z życia narodu]. – Twórczość Jana Kasprowicza [poz. oraz w aneksie: Droga twórczości Jana Kasprowicza; Kasprowicz i najmłodsi; Wizerunek człowieka. Po zgonie śp. Jana Kasprowicza; Dzieło Jana Kasprowicza]. – Przeglądy: Piśmiennictwo polskie lat 1919-1930; Literatura polska 1932 roku; Literatura polska w 1933 roku. – Bibliografia pism Stefana Kołaczkowskiego.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Estetyka Józefa Kremera. Studium z zakresu historii estetyki. Przegląd Filozoficzny 1916 z. 4 s. 262-317; 1917 R. XX z. 1 s. 1-26.
Postawy moralne bohaterów i los w utworach Wyspiańskiego. Rok Polski 1918 nr 2/3 s. 145-156.
Bolesław Śmiały” i „Skałka” Wyspiańskiego. Przegląd Warszawski 1922 nr 9 s. 334-351.
Ballady Kasprowicza. Przegląd Współczesny 1923 t. 7 nr 20 s. 350-370.
Liryka refleksyjna Kasprowicza (lata 1903-1911. „Ballada o słoneczniku” i „Chwile”). Przegląd Warszawski 1923 nr 26 s. 149-169.
O Tannhäuserze Ryszarda Wagnera. Przegląd Współczesny 1925 t. 15 nr 43 s. 208-218.
Sześć tygodni w Danii. Przegląd Współczesny 1925 t. 13 nr 37 s. 260-287.
Znaczenie symboliczne Lohengrina. Przegląd Warszawski 1925 nr 50 s. 89-103.
Ciągle aktualny problem. Krytyka a historia literatury. Wiadomości Literackie 1926 nr 32.
Andrzej Maurois jako wyraziciel prądów współczesnych. Droga 1929 nr 3 s. 270-287.
Grundtvig, duńskie uniwersytety ludowe a kultura wsi. Przegląd Współczesny 1931 nr 107 s. 374-397.
Literatura duńska. W: Wielka literatura powszechna. T. 3. Warszawa: Trzaska, Evert, Michalski 1932 s. 593-644.
Organizacja kultury w Polsce. (Karta z tragedii nieporozumień). Marchołt 1935 s. 60-96.
Reorganizacja studiów literackich na uniwersytecie. Kurier Poranny 1935 nr 11-14.
Kryzys studiów uniwersyteckich i próby rozwiązania kolizji. W: Kultura i nauka. Warszawa 1937 s. 93-105.
O niewidzialnym terrorze i idei przełomu. Marchołt 1938 nr 4 s. 424-438.

Przekłady [1]

1. M. Scheler: O rehabilitacji cnoty. Przeł.: R. Ingarden, S. Kołaczkowski. Marchołt 1936/37 nr 1 s. 5-28. Wyd. osobne Warszawa: Instytut Literacki 1937, 26 s.
[1] Nie uwzględniono przekładów: I. Turgieniew: Rudin (Warszawa 1929 i wyd. nast. Łódź 1948, Warszawa 1950) oraz F. Mauriac: Losy (Kraków 1931 i wyd. nast. Kraków 1932, Warszawa 1957) wydanych jako przekłady S. Kołaczkowskiego, faktycznie pióra jego żony Zuzanny Kołaczkowskiej.

Prace redakcyjne

1. J. Słowacki: Fantazy czyli Nowa Dejanira. Oprac. [i wstęp]: S. Kołaczkowski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1927, XLVII, 121 s. Biblioteka Narodowa I, 105.
2. J. Kasprowicz: Wybór poezyj. Wstępem zaopatrzył i oprac. S. Kołaczkowski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, W. Anczyc 1929, XXXVIII, 264 s. Biblioteka Narodowa I, 120.
3. W. Feldman: Współczesna literatura polska. Wyd. 8. Okresem 1919-1930 uzupełnione S. Kołaczkowski. Przedmowa: do wyd. 8 S. Kołaczkowski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1930, VII, 714 s. Por. Twórczość poz. .
4. J. Kasprowicz: Dzieła pod red. S. Kołaczkowskiego. T. 1-22. Kraków: W. Meisels 1930, 298 + 135 + 93 + 349 + 104 + 140 + 144 + 210 + 199 + 100 + 141 + 155 + 81 + 140 + 290 + 143 + 167 + 180 + 153 + 133 + 165 + 233 s.
W t. 1 przedmowa: Wydawca do czytelnika; Posłowia do każdego tomu (podpisane S. Kołaczkowski); w t. 22 s. 219-231 życiorys poety.
5. J. Słowacki: Pisma. Wyd. wstępem i objaśnieniami opatrzył S. Kołaczkowski. T. 1-4. Kraków: Biblioteka Klasyków [1930], 522 + 533 + 502 + 365 s.
6. S. Brzozowski: Dzieła wszystkie. Pod red. A. Górskiego i S. Kołaczkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Literackiego 1936-1938.

T. 4. Kultura i życie. Zagadnienia sztuki i twórczości w walce o światopogląd. Oprac.: K. Wyka. 1936, 448 s.

T. 6. Współczesna powieść i krytyka; Artykuły literackie; Studia o Wyspiańskim. Oprac.: J. i B. Suchodolscy. 1936, 391 s.

T. 8. Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej. Oprac.: K. Irzykowski. 1937, IX, 494 s.

T. 11. I. Dębina. Cz. 1. Sam wśród ludzi. – II. Książka o starej kobiecie. Utwory powieściowe. Oprac.: A. Górski. 1938, VI, 436 s.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Polski słownik biograficzny. T. 13 cz.3. Wrocław; Kraków 1968 (J. Spytkowski).
J. Spytkowski: Bibliografia prac Stefana Kołaczkowskiego. W: S. Kołaczkowski. Pisma wybrane. T. 2. Warszawa 1968.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (K. Wyka).

Ogólne

Książki

B. Faron: Stefan Kołaczkowski jako krytyk i historyk literatury. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1976, 160 s.

Artykuły

W. Borowy: Stefan Kołaczkowski. I. Predylekcje i styl; II. Stosunek do słowa i ducha. Warszawianka 1925 nr 120, 130.
R.M. Blüth: Stefan Kołaczkowski a Stanisław Brzozowski. Pamiętnik Warszawski 1931 z.6.
K. Wyka: Imaginacyjny portret Stefana Kołaczkowskiego. Tygodnik Ilustrowany 1936 nr 11, polemika L. Fryde. Tamże.
Z. Grabowski: Stefan Kołaczkowski; [J. Hulewicz] Adam Ordęga: Stefan Kołaczkowski. W: Straty kultury polskiej 1939-1944. T. 1. Glasgow 1945.
Z. Grabowski: Stefan Kołaczkowski. W: Balast serdeczny. Londyn 1946.
J. Spytkowski: O Stefanie Kołaczkowski. Pamiętnik Literacki 1946 z. 1/2.
C. Znamierowski: Stefan Kołaczkowski, wspomnienie. Znak 1962 nr 97.
Z. Leśnodorski: Wśród ludzi mojego miasta. Kraków 1963.
W.P. Szymański: Marchołt” i Profesor [S. Kołaczkowski]. Znak 1964 nr 11; przedruk w tegoż: Od metafory do heroizmu. Z dziejów czasopism literackich w dwudziestoleciu międzywojennym. Kraków 1967.
J. Spytkowski. W: Dzieje Katedry Historii Literatury Polskiej w Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków 1966.
A. Grzymała-Siedlecki: Nie pożegnani. Kraków 1972 [m.in. o S. Kołaczkowskim].
K. Wyka: Stefan Kołaczkowski i jego czeladka. Kultura 1972 nr 8, przedruk w tegoż: Odeszli. Warszawa 1983.
J. Nowakowski: O Stefanie Kołaczkowskim wspomnienie osobiste. Ruch Literacki 1976 nr 4.
W. Konopczyński: Pod trupią główką. Sonderaktion Krakau. Warszawa 1982 [wspomnienia m.in. o S. Kołaczkowskim].
W.P. Szymański: To był Ktoś. Arcana 1999 nr 5.
C.P. Dutka: Układ relacyjny o regułach interakcji poznawczej Kridl – Kołaczkowski – Fryde. W tegoż: Literatura – badacz i krytyk. Zielona Góra 2001.
J. Musiał: Inspiracje filozoficzne myśli Stefana Kołaczkowskiego. Rocznik Przemyski 2003 z. 1.

Stanisław Wyspiański

S. Bednarski. „Przegląd Powszechny1923 t. 160.
I. Chrzanowski. „Rzeczpospolita1923 nr 66.
• [O. Katzenellenbogen] Ostap Ortwin: Zagadnienie tragizmu w twórczości Wyspiańskiego. Przegląd Warszawski 1923 nr 25.
• [S. Pigoń] St.P. Słowo 1923 nr 82.

Twórczość Jana Kasprowicza

A. Drogoszewski. „Przegląd Humanistyczny1924.
F. Bielak: Zapomniany olbrzym Zuzanny Kołaczkowskiej. „Głos Narodowy1925 nr 292.
W. Borowy: Monografia Kasprowicza. Warszawianka 1925 nr 37.

Powieść – Liryka – Dramat. 1919-1930

M. Kridl: Legenda najmłodszej Polski. Wiadomości Literackie 1931 nr 14.

Ryszard Wagner jako twórca i teoretyk dramatu

R. Dyboski: Ein polnischer Wagner. Slavische Rundschau”, Praga 1932 z. 3.
W. Jabłonowski: Polska książka o Wagnerze. „Myśl Narodowa1932 nr 39.
J. Kaden-Bandrowski: W pogoni za urojeniami. Gazeta Polska 1932 nr 73.
W. Kubacki: O książce zapomnianej. Gazeta Polska 1933 nr 11.
W. Kubacki: O książce zapomnianej. Gazeta Polska 1939 nr 11.

Dwa studia. Fredro – Norwid

M. Boruchowicz. „Nowy Dziennik1934 nr 256.
S. Cywiński. „Nowa Książka1934 z. 3.
W. Kubacki: Fredro na wokandzie. Gazeta Polska 1935 nr 316.
J. Kulczycka. „Polonista1935 z. 2 s. 75-78.
W. Borowy: Norwidiana 1930-1935. „Pamiętnik Literacki1937.

C. Norwid: Pisma wybrane

A. Mencwel. „Pamiętnik Literacki1969 z. 3.
M. Wyka: Próba portretu krytyka. „Miesięcznik Literacki1969 nr 8.
J. Termer: Stefan Kołaczkowski po latach. Przegląd Humanistyczny 1970 nr 3.

Organizacja kultury w Polsce

L. Fryde: Stefan Kołaczkowski jako krytyk kultury. Tygodnik Ilustrowany 1936 nr 1, przedruk w tegoż: Wybór pism krytycznych. Warszawa 1966.

J. Kasprowicz: Wybór poezyj

Nowe wydawnictwo Kasprowicza w Bibliotece Narodowej. Przegląd Współczesny 1929 nr 87.
J. Birkenmajer. „Ruch Literacki1930 z. 1.

J. Kasprowicz: Dzieła

M. Kridl: Dzieła Kasprowicza. Wiadomości Literackie 1930 nr 22.
Z. Wasilewski: Pamięci Kasprowicza. Myśl Narodowa 1931 nr 37.
J. Birkenmajer: Prace o Kasprowiczu. Pamiętnik Literacki 1936.