BIO

Urodzony 21 sierpnia 1932 w Porąbkach pod Kielcami w rodzinie rolników; syn Józefa Kłaka i Anieli z Kałużów. Uczęszczał do Liceum im. Księdza Piotra Ściegiennego w Kielcach; w 1951 otrzymał świadectwo dojrzałości. W tymże roku rozpoczął studia polonistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Debiutował w 1953 recenzją książki zbiorowej Góry Świętokrzyskie, ogłoszoną na łamach „Tygodnika Powszechnego” (nr 29); za właściwy debiut uważa szkic pt. Żeromski w oczach poetów, opublikowany w 1953 w tygodniku „Dziś i Jutro” (nr 47). W 1953-55 wiersze i recenzje ogłaszał w „Słowie Powszechnym” i jego dodatku „W Młodych Oczach”. W czasie studiów uczestniczył w pracach Koła Polonistów, m.in. był przewodniczącym Sekcji Twórczości Własnej i w 1954 redagował, ukazujące się w maszynopisie, czasopismo „Teatr Akademicki”. W 1955 pracował jako dziennikarz we „Wrocławskim Tygodniku Katolików”. Po uzyskaniu w 1956 magisterium pracował w 1957-59 w Bibliotece KUL, a następnie do 1960 jako instruktor w Wojewódzkim Domu Kultury w Lublinie. Kontynuował twórczość krytyczną, m.in. współpracował z czasopismem „Kamena”, w którym ogłaszał liczne artykuły i recenzje (1956-75; w 1960-61 redakcja kolumny W stronę młodych; w 1968-72 stały felieton pt.Moje lektury; w 1970-71 członek kolegium redakcyjnego). W 1960 ożenił się z Heleną Sojat. W 1961-70 był kierownikiem Muzeum im. B. Prusa w Nałęczowie. Od 1964 gromadził pod patronatem Wydziału Kultury Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie materiały do otwartego w 1968 Muzeum im. J. Czechowicza, dla którego opracował scenariusz ekspozycji. Od 1967 współpracował z Polskim słownikiem biograficznym. Uczestniczył w działalności Lubelskiego Klubu Literackiego. Od 1970 był członkiem Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). W tym samym roku uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) doktorat na podstawie pracy Poezja Józefa Czechowicza (promotor prof. Kazimierz Wyka) i podjął pracę jako adiunkt na Uniwersytecie Śląskim (UŚ). W 1971-72 był członkiem komitetu Pism A.K. Jaworskiego oraz kolegium redakcyjnego „Biuletynu Stowarzyszenia Twórców Ludowych”. W 1974 otrzymał nagrodę naukową Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego II stopnia oraz ponownie w 1979 i 1985. W 1977 habilitował się na UJ na podstawie rozprawy Czasopisma awangardy. W 1976-80 był sekretarzem Komisji Historycznoliterackiej Oddziału Polskiej Akademii Nauk (PAN) w Katowicach, a od 1986 jej przewodniczącym. Przewodniczył także komitetowi redakcyjnemu popularnonaukowej serii Spotkania z Literaturą, wydawanej staraniem Komisji. W 1983 otrzymał stanowisko docenta na UŚ; w 1983 objął kierownictwo Zakładu Wiedzy o Kulturze i Życiu Literackim w Instytucie Nauk o Kulturze. W 1983-85 był członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN. W 1980 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1987-90 był członkiem Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich. Od 1982 należał do Towarzystwa Naukowego KUL. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1999 otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego. W 2002 przeszedł na emeryturę na UŚ; kontynuował pracę naukową. Wyróżniony odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1987) oraz odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1988). Mieszka w Tarnowie.

Twórczość

1. Bibliografia literacka Lubelszczyzny. Lublin: Lubelski Dom Kultury 1959, 61 s. powielone.

2. Tobie śpiewam, Lublinie. Lublin: Lubelski Dom Kultury 1960, 98 s. powielone.

3. W świecie poetyckim Czechowicza. [Warszawa 1963], 29 s. powielone.

4. Czechowicz – mity i magia. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1973, 242 s.

5. Czasopisma awangardy. Cz. 1. 1919–1931. Cz. 2. 1931–1939. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1978, 1979, 244 + 219. Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk o Literaturze Polskiej.

6. Reporter róż. Studia i szkice literackie. Katowice: Śląsk 1978, 324 s.

Zawartość

I. [Szkice o Czechowiczu:] Wyobraźnia stwarzająca; Wstąpienie w mit; J. Czechowicz a folklor; „Nieustannie w dziejach prawdziwa”; Dwa teatry J. Czechowicza; „Piszę listy na cztery strony świata”. Czechowicz i Przyboś. [z 5 listami J. Czechowicza do J. Przybosia]. – II. Reporter róż. [dot. poezji M. Czuchnowskiego]; W połowie drogi („Póki my żyjemy” J. Przybosia). – III Wokół „Niepokoju” T. Różewicza; „Liryki Lozańskie” T. Różewicza; Od Różewicza do Nowej Fali. (Pokolenia poetyckie 1945-1974); O współczesnej poezji magicznej.

7. W krajobrazie Nałęczowa. [Szkice literackie]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1983, 354 s. Wyd. 2 zmienione i uzupełnione Nałęczów Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa we współpracy z Muzeum Bolesława Prusa 2005, 383 s.

Zawartość

Od autora; W cieniu Czartoryskich; Wskrzesiciele Nałęczowa i pierwsze sezony; Michał Elwiro Andriolli; Odwiedziny Sienkiewicza; „Bolesław Prus, wielbiciel Nałęczowa...”; Jan i Mieczysław Karłowiczowie; „Krajobraz najpiękniejszy pod słońcem” [o S. Żeromskim w Nałęczowie]; Siłaczka [o F. Mokrzyckiej]; Daniłowski i Nałęczów; Kolonia Literacka [o F. Faleńskim, K. Glińskim, J. Lemańskim, Z. Różyckim, I. Matuszewskim]; Zabawy i wieczory nałęczowskie; Szopka nałęczowska 1913 roku [dot.: M. Rogalski: Demokratyczne abecadło nałęczowskie dla grzecznych, starych dzieci na choinkę 1913]; W stronę tradycji [o Nałęczowie w latach 1915-1939]; Miasteczko aniołów [dot.: E. Szelburg-Zarembina: Rzeka kłamstwa]; Rzeczpospolita Nałęczowska [1939-1945]; W stronę odrodzenia [o życiu kulturalnym i literackim Nałęczowa po 1945]; Józef Nikodem Kłosowski; W wąwozach i gdzie indziej [o działalności kulturalnej m.in. Szkoły Spółdzielczości Rolniczej, obecnie Technikum Ekonomicznego i innych szkół]; Przyjaźnie i spotkania [o K.A. Jaworskim, J. Przybosiu, S. Piętaku, W. Mrozowskim, W. Chełmickim, W. Babiniczem, J. Parandowskim, S. Otwinowskim]; W krajobrazie Nałęczowa [o Nałęczowie w wierszach poetów współczesnych].

8. Ptak z węgla. Studia i szkice literackie. Katowice: Śląsk 1984, 274 s.

Zawartość

Od autora. – Ptak z węgla [o twórczości T. Peipera]; „Siatka innej geografii”. (O cieszyńskim okresie twórczości Juliana Przybosia); „Czarna poezja” Jana Brzękowskiego; Poezja Leona Kruczkowskiego; Pejzaże Władysława Sebyły; Sosnowiecki epizod Stanisława Ciesielczuka [o wierszu „Sosnowiec 1929”]; „Wszędzie woła głos poezji” [dot. L. Piwowara]; Pod znakiem „Hanysa” Wilhelma Szewczyka. – Zamknięcie.

9. Z Zagłębia do Starobielska. Droga Lecha Piwowara. [Szkic]. Katowice: Polska Akademia Nauk Oddział w Katowicach 1991, 40 s.

10. Stolik Tadeusza Peipera. O strategiach awangardy. Kraków: Oficyna Literacka 1993, 283 s.

Zawartość

Od autora; Między Esplanadą a salą Kopernika. Kawiarnie, salony, wieczory; Stolik Tadeusza Peipera; „Moja kampania recytatorska”. Peiper i jego odbiorcy; Wokół „Chamułów poezji” Juliana Przybosia; O „orientację poezji polskiej”. (Spór Juliana Przybosia z Karolem Wiktorem Zawodzińskim); Awangarda lubelska; Żagary; problematyka grupy literackiej; W cieniu awangardy. (O Klubie Artystycznym „S”); Strategie epistolarne awangardy. – Teksty w większości drukowane w 1978-1989 w czasopismach naukowych lub wydawnictwach zbiorowych.

11. Ogród świata. Studia i szkice literackie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1995, 233 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 1491.

Zawartość

Od autora. – I. Ogród świata. Proza Marii Kuncewiczowej; Na pograniczach snu i jawy. O prozie Józefa Czechowicza. – II. Czesław Bobrowski jako teoretyk filmu i nowej sztuki; Filmowa powieść Jana Brzękowskiego. O „Bankructwie profesora Muellera”. – III. „Życie w czasie”. O poezji Jana Brzękowskiego; Na drogach Don Kichota. Poezja Józefa Łobodowskiego po roku 1939.

12. Ewa Szelburg-Zarembina. 1899-1986. W stulecie urodzin. Słowo wstępne: H.L. Bukowska. Nałęczów: Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa we współpracy z Muzeum Bolesława Prusa 1999, 107 s.

13. Spojrzenia. Szkice o poezji Tadeusza Różewicza. Katowice: Biblioteka Śląska 1999, 195 s.

14. Miasto poetów. Poezja lubelska 1918-1939. [Szkic]. Tarnów: Nakład autora; Lublin: Wojewódzki Dom Kultury 2001, 65 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Matka Boska w poezji ludowej. W: Matka Boska w poezji polskiej. T. 2. Lublin 1959 s. 211-239.
Między Arkadią a katastrofą. Przegląd Humanistyczny 1970 nr 4 s. 33-50.
Listy Bolesława Prusa do Antoniego Osuchowskiego. Pamiętnik Literacki 1971 z. 2 s. 137-174.
Kobiety i konie. Teksty 1974 nr 2 s. 77-85. [dot. języka poezji miłosnej].
Z problematyki folkloru we współczesnej poezji polskiej. W: Co wieś to inna pieśń. Studia folklorystyczne. Wrocław 1975 s.169-79.
Oblicza wód w „Popiołach” Żeromskiego. Roczniki Humanistyczne 1977 nr 1 s. 69-75.
Filmowa powieść Jana Brzękowskiego. (O „Bankructwie profesora Muellera”). W: Katastrofizm i awangarda. Katowice 1979 s.89-101.
Liryka i epika – Marian Czuchnowski. W: Poeci dwudziestolecia międzywojennego. T. 1. Warszawa 1982 s. 175-209.
Poezja lubelska 1918-1939. W: Lublin literacki 1932-1982. Lublin 1984 s. 60-115.
Emigrant mimo woli. (O międzywojennej twóczości Brzękowskiego). W: Pisarz na obczyźnie. Wrocław 1985 s. 53-77.
Awangarda Lubelska. Acta Universitatis Lodziensis (Folia Scientiarum Artium et Librorum) 1986 z. 7 s. 31-59.
Publicystyka literacka L. Piwowara. „Ruch Literacki1986 nr 2 s. 117-129.
Granice bohatera. W: Od Kochanowskiego do Różewicza. Warszawa 1988 s. 201-211.
Legenda Kazimierza w twórczości M. Kuncewiczowej. W: W stronę Kuncewiczowej. Katowice 1988 s. 102-122.
Czesław Bobrowski jako teoretyk filmu i nowej sztuki. W: Z dziejów myśli filmowej. Rewizje i rewindykacje. Katowice 1989 s. 59-75.
Józef Czechowicz. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 6: Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 4. Kraków 1994 s. 53-86.
Strategie pisarskie Jana Brzękowskiego. Folia Philologica Macedono-Polonica 1994 t. 3 s. 111-144.
Wejście Różewicza. Sytuacja poety w latach 1945-50. W: Świat integralny. Pół wieku twórczości Tadeusza Różewicza. Katowice 1994 s. 17-40.
Życie w czasie. O poezji Jana Brzękowskiego po roku 1939. W: Wiary i słowa. Wrocław 1994 s. 202-216.
Przypomnienia ([S.] Grędziński, [B.L.] Michalski, [A.] Rzeczyca). Kresy 1995 nr 3 s. 127-140.
Śląskie sprawy Tadeusza Peipera. Annales Silesiae 1995 t. 25 s. 85-107.
Uśmiechy Różewicza. W: Światy Tedeusza Różewicza. Katowice 2000 s. 68-102.
W stronę dziennika. W: Polonistyka zintegrowana. Rzeszów 2000 s. 309-338.
Gawęda o Wiesławie. W: O twórczości Wiesława Myśliwskiego. Kielce 2001 s. 9-41.
Sceny z życia poety. Przygody Tadeusza Różewicza z krytyką socrealistyczną. W: Realizm socjalistyczny w Polsce. Katowice 2001 s. 125-151.
Adolf Sowiński. W: Pisarze regionu świętokrzyskiego. Seria I t. 10. Kielce 2002 s. 209-252.
Moja mistrzyni [I. Sławińska]. W: Świat jako spektakl. Lublin 2003 s. 53-71.
Stanisław Pigoń. Trzydziestolecie ostatnie. W: Zbliżenia historycznoliterackie. Kraków 2003 s.411-442.
Z perspektywy Nałęczowa. W: Prus i inni. Lublin 2003 s. 725-743.
Zarobić na szacunek ludzi. O listach Zbigniewa Uniłowskiego do Wandy Markiewiczówny. W: Zbliżenia historycznoliterackie. Kraków 2003 s. 248-259.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. J. Czechowicz: Wybór poezji. Oprac.: T. Kłak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1970, CVI, 164 s. Biblioteka Narodowa I, 199. Wyd. 2 uzupełnione tamże 1985, CXL, 184 s.
2. E. Szelburg-Zarembina: Dzieła. Przedmowa: J.Z. Jakubowski. Układ, biogram, nota: T. Kłak. T. 1-6, 7-9. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1971, 1972, 369 + 356 + 714 + 360 + 606 + 416 + 421 + 545 + 655 s.
3. J. Czechowicz: Wyobraźnia stwarzająca. Szkice: T. Kłak. Lublin: literackie. Wstęp, wybór i oprac.: T. Kłak. Wydawnictwo Lubelskie 1972, 302 s.
4. B. Prus: Kroniki tygodniowe. (O Nałęczowie). Wybór, wstęp i oprac.: T. Kłak. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1972, 103 s. Wyd. 2 tamże 1986, 79 s.
5. Materiały do dziejów awangardy. Oprac.: T. Kłak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1975, 372 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.
6. J. Czechowicz: Listy. Zebrał i oprac. T. Kłak. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1977, 454 s.
7. J. Czechowicz: Utwory dramatyczne. Oprac.: T. Kłak. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1978, 173 s.
8. Katastrofizm i awangarda. Red.: T. Bujnicki i T. Kłak. Katowice: Uniwersytet Śląski 1979, 168 s.
9. Źródła do historii awangardy. Oprac.: T. Kłak. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1981, 477 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.
10. Problemy awangardy. Red. T. Kłak. Katowice: Uniwersytet Śląski 1983, 179 s.
11. J. Czechowicz: Wiersze wybrane. Wybór, wstęp i noty: T. Kłak. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1986, 233 s.
12. L. Piwowar: Sztuka na gorąco. Szkice literackie. Zebrał, oprac. i wstępem poprzedził T. Kłak. Katowice: Śląsk [1987], 363 s.
13. Z problemów badania kultury ludowej. Pod red. T. Kłaka. Katowice: Uniwersytet Śląski 1988, 126 s.
14. J. Czechowicz: Poezje wybrane (II). Wybór i wstęp: T. Kłak. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [1989], 138 s.
15. Bohater w kulturze współczesnej. Wybrane problemy. Pod red. T. Kłaka. Katowice: Uniwersytet Śląski 1990, 157 s.
16. J. Czechowicz: Koń rydzy. Utwory prozą. Zebrał, oprac. i wstępem opatrzył T. Kłak. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1990, 470 s.
17. Kultura polska. Współczesność wobec tradycji. Pod red. T. Kłaka. Katowice: Uniwersytet Śląski 1992, 125 s.
18. Wiersze o Stefanie Żeromskim. Zebrał, oprac. i wstępem poprzedził T. Kłak. Nałęczów: Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa przy współpracy z Muzeum Bolesława Prusa 2000, 152 s.
19. Nałęczów w słowach poetów. Wiersze zebrał, oprac. i wstępem poprzedził T. Kłak. Nałęczów: Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa przy współpracy z Muzeum Bolesława Prusa 2003, 144 s.
20. Józef Czechowicz. Wiersze liryczne w układzie własnym poety. Oprac. i posłowiem opatrzył T. Kłak. Katowice: Biblioteka Śląska 2004, 196 s.
21. Józef Czechowicz. Wspomnienie o Norwidzie. Dom św. Kazimierza. Oprac. i posłowiem opatrzył T. Kłak. Katowice: Biblioteka Śląska 2004, 20 s.
22. Poezja religijna 1918-1939. Wybór, wstęp, komentarz: T. Kłak. Lublin: Norbertinum 2004, 257 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1989, 2004.

Słowniki i bibliografie

A. Kluczka: Bibliografia publikacji Tadeusza Kłaka. 1953-1999. W: Z problemów literatury i kultury XX wieku. Prace ofiarowane Tadeuszowi Kłakowi. Katowice 2000.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (P. Majerski).

Ogólne

Artykuły

T. Wroczyński: W krajobrazie Nałęczowa. Miesięcznik Literacki 1986 nr 6.
E. Cichla-Czarniawska: O literaturze i sztuce XX wieku z okazji jubileuszu profesora Tadeusza Kłaka. Akcent 2000 nr 4.
K. Urban; K. Zabierowska: Czytając Tadeusza [Kłaka]. W: Z problemów literatury i kultury XX wieku. Prace ofiarowane Tadeuszowi Kłakowi. Katowice 2000.

Czechowicz – mity i magia

T. Polanowski: Czechowicza – świat poetycki. Kamena 1973 nr 21.
M. Ziółek: Czechowiczowskie katastrofy i arkadie. Miesięcznik Literacki 1974 nr 2.
F. Fornalczyk: Czechowicz. Poeta – mag. Twórczość 1975 nr 6.

Czasopisma awangardy

M. Chrzanowski: Czasopisma awangardy. Zeszyty Prasoznawcze 1979 nr 3.
M. Chrzanowski: W kręgu awangardy. Zeszyty Prasoznawcze 1980 nr 2.
O.S. Czarnik. „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej1980 nr 3.
A. Konkowski: Sejsmografy awangardy. Nowe Książki 1980 nr 9.
M. Zaleski: Historia czasopism awangardy. Twórczość 1980 nr 12 [Cz. 1].
O.S. Czarnik. „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej1981 nr 1 [Cz. 2].

Reporter róż

A. Staniszewski: Wokół awangardy. Poezja 1980 nr 1.
S. Jaworski. „Ruch Literacki1981 nr 1.

Stolik Tadeusza Peipera

S. Burkot. „Ruch Literacki1994 nr 5/6.
G. Gazda. „Zagadnienia Rodzajów Literackich1994 z.1-2.
M. Kisiel: Romans z awangardą. Twórczość 1996 nr 7.

Ogród świata

L. Dziedzic: Ogród nieplewiony. Akcent 1997 nr 2.

Ewa Szelburg-Zarembina

K. Heska-Kwaśniewicz. „Ruch Literacki1999 nr 4.

Spojrzenia

J. Drzewucki: Różewicz przed Różewiczem. Twórczość 2000 nr 6.

Materiały do dziejów awangardy

E. Bańkowska: Listy do redaktora „Linii. „Nowe Książki1976 nr 12.
A. Kowalczykowa: Materiały współczesne w „Archiwum Literackim. Pamiętnik Literacki 1980 nr 4.

J. Czechowicz: Listy

E. Jankowski: Listy. „Rocznik Literacki 1977wyd. 1980 s. 174-8.

Katastrofizm i awangarda

T.J. Żółciński: Miesięcznik Literacki 1980 nr 12.

Źródła do historii awangardy

S. Lichański: Ogniowa próba Drugiej Awangardy. Nowe Książki 1983 nr 1.

Problemy awangardy

K. Krasucki: Jeszcze raz o awangardzie. Miesięcznik Literacki 1985 nr 10/11.