BIO

Urodzony 27 marca 1882 w Rzeszowie; syn Augusta Kisielewskiego, zubożałego ziemianina, nauczyciela tańca, i Józefy z domu Szałajko, nauczycielki; brat Jana Augusta Kisielewskiego, dramatopisarza; ojciec Stefana Kisielewskiego, pisarza i kompozytora. Do gimnazjum uczęszczał początkowo w Rzeszowie, a po przeniesieniu się rodziny w 1896 do Krakowa, w Podgórzu, gdzie w 1901 uzyskał świadectwo dojrzałości. Od 1898 był członkiem konspiracyjnej organizacji niepodległościowej Wolni Bracia; w tajnym organie tej organizacji ogłosił pierwszy swój artykuł. Od jesieni 1901 studiował ekonomię polityczną na Uniwersytecie Lwowskim. Kontynuując działalność polityczną, uczestniczył w pracach organizacji Promienistych, wstąpił też do Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Współpracował od 1901 z miesięcznikiem „Promień”, poświęconym sprawom młodzieży szkolnej, publikując liczne artykuły o problematyce społeczno-politycznej (pod kryptonimem Z.Ł.); od października 1902 do kwietnia 1904 podpisywał pismo jako wydawca. W związku z przewlekłą chorobą (gruźlica kości) przebywał od 1903 w Szwajcarii, gdzie studiował historię literatury na uniwersytecie w Zurychu i napisał swój pierwszy dramat Morituri. Po powrocie do kraju w 1905, brał aktywny udział w ruchu rewolucyjnym w Łodzi jako agitator polityczny. Aresztowany w Warszawie w 1906, został po kilku miesiącach więzienia na Pawiaku zwolniony za kaucją. W 1907-08 przebywał ponownie za granicą, w Zurychu i w Rzymie. W tym czasie współpracował z warszawskim tygodnikiem „Świat”, w którym ogłaszał artykuły i recenzje. W 1909 zamieszkał w Warszawie. Ożenił się z Salomeą Janiną Pakuszewską, później nauczycielką przyrody. Nawiązał kontakty z ruchem ludowym i spółdzielczym; w 1910-11 publikował w piśmie „Społem”, w 1912 współdziałał w założeniu w Warszawie nielegalnego Związku Chłopskiego, związanego ideologicznie z prawicą Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Równocześnie zaczął rozwijać twórczość literacką, ogłaszając opowiadania w czasopismach „Nowa Gazeta” (1909-13; m.in. Panna Róża pod pseudonimem Zygmunt Komar, 1910 nr 428-466, z przerwami), „Społeczeństwo” (1910), „Krytyka” (1911, 1913-14), „Widnokrąg” (1913-15; tu m.in. stały felieton Gorzkie pląsy). W 1914 wstąpił do Legionów Polskich, później do Polskiej Organizacji Wojskowej. Redagował w Piotrkowie Trybunalskim pismo legionistów „Wici” (1914-15) oraz w Łodzi organ Polskiej Organizacji Narodowej przy I Brygadzie „Do Broni” (1914). Od maja 1915 do lipca 1916 przebywał w Dąbrowie Górniczej i pracował w dzienniku „Gazeta Polska”, subwencjonowanym przez Naczelny Komitet Narodowy (tu liczne opowiadania, obrazki, reportaże, artykuły i felietony m.in. w cyklu Małe obserwatorium podpisanym Zysław). Pod koniec wojny osiadł na stałe w Warszawie. Został członkiem PPS i w 1918 rozpoczął pracę w „Robotniku” początkowo jako felietonista, a później redaktor działu literackiego; w dzienniku tym ogłaszał liczne utwory literackie, recenzje oraz felietony (m.in. w 1919-22 satyryczny cykl Mały felieton podpisany Zysław). Od 1920 był aktywnym członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP) i wchodził w skład zarządu Związku. W marcu 1925 na skutek konfliktu z Komitetem Wykonawczym PPS wystąpił z partii i zerwał z „Robotnikiem”. Odtąd zajmował się wyłącznie twórczością literacką i organizacyjną w ZZLP i w Polskim PEN Clubie. W 1926 otrzymał stypendium literackie na wyjazd do Szwajcarii. W 1928-38 pracował w Wydziale Literackim Polskiego Radia; przez pewien czas prowadził działy felietonu literackiego, krytyki literackiej i czytania prozy. Występował też jako prelegent radiowy, m.in. był autorem cyklu audycji Dla samotnych. Za twórczość literacką otrzymał w 1936 Srebrny Wawrzyn, a w 1938 Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. W 1938 przeszedł na rentę inwalidzką. W sierpniu 1939 zgłosił się na ochotnika do Polskiego Radia. Po wybuchu II wojny światowej ewakuował się z Radiem z Warszawy do Lublina i Baranowicz, a następnie udał się do Lwowa zajętego już przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Pod koniec grudnia 1939 przedostał się do okupowanej przez Niemców Warszawy. Zmarł 25 kwietnia 1942 w Warszawie.

Twórczość

1. Morituri. Dramat. Powst. Zurych 1903. [Inf. rodziny].

2. Świty. Powieść. Powst. Rzym 1908. Druk „Społeczeństwo” 1910 nr 36-39, 41-49. Wyd. osobne Warszawa: „Społeczeństwo”, Gebethner i Wolff 1911, 186 s.

3. Wędrowiec. [Opowiadania]. Warszawa: J.M. Muszkowski, G. Centnerszwer i Sp. 1912, 277 s.

Zawartość

Panna Róża; Król Befany; W parku; Wędrowiec. (Tryptyk); Feliks Żwardoń.

4. Żołnierka. [Opowiadania]. Kraków: Spółka Nakład Książka 1913, 192 s.

Zawartość

Pożegnanie; Noc karnawałowa; W barce; Godzina Mochnackiego; Chłopcy; Nauczycielka; Karolka; Żołnierka; Ziemia. Dramat w 1 akcie.

5. Krwawe drogi. [Opowiadania]. Kraków: Centralne Biuro Wydawnicze NKN [Naczelnego Komitetu Narodowego] 1916, 127 s.

Zawartość

Orzeł Biały; Wymarsz strzelców z Krakowa; Józef Piłsudski; Przez mgły; Umarli, którzy żyją i żywi, którzy umierają; Jędrek; Pomsty; W pochodzie; Chwila dziejowa; Chochoł; Gospodarz polski; Rozłąka; Bitwa; W piwnicy; Na wzgórzu śmierci; Zwierzęta; Jeniec; Idź do piekła; W Lubelskiem; Myśli i aforyzmy; Dwie pieśni; Stanica kresowa; Kryterium polskie; Golgota Legionów.

6. Juliusz Syreń. Powieść. Kraków: Spółka Nakład Książka, Księgarnia J. Czerneckiego 1918, 287 s.

Fragmenty pt. Młodość Juliusza Syrenia. „Krytyka1914 t. 41 z. 1-5.

7. Siostra Maria. Opowieść współczesna. Trybuna 1919 nr 4-7. Wyd. osobne Kraków: J. Czernecki [1921], 100 s.

8. Szydłem i kropidłem. (Wybór „Małych felietonów” z „Robotnika”). Seria I-II. Warszawa: Księgarnia Robotnicza 1921-1922,101 + 104 s.

Autor podpisany: Zysław.

9. Paskareczka. Nowele. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Ignis 1922, 121 s.

Zawartość

Paskareczka; Pierwsza Wigilia; Bestia złowroga; Sąd; Szpieg.

10. Błąd. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1927, 236 s.

11. Feliks Żwardoń. Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego [1927], 127 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania: Feliks Żwardoń [poz. ]; Godzina Mochnackiego [poz. ].

12. Poranek. Powieść. Warszawa: Gebethner i Wolff 1927, 187 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1959.

13. Amerykanka. Powieść. Warszawa: Gebethner i Wolff 1928, 193 s.

14. Czyn, nie łza... (Rzecz o Górce, dziecięcej kolonii leczniczej pod Buskiem). Warszawa: Polski Komitet Międzynarodowego Kongresu Opieki Nad Dzieckiem 1928, 106 s.

15. Doktor Paweł. Powieść. Tęcza 1929 nr 8-17, 19, 21-36.

Wyd. osobne [zmienione] Warszawa: Skład główny Dom Książki Polskiej 1931, XIII + 173 + XVI s.

16. Porcelanowe oczy. Nowele. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Rój 1929, 172 s.

Zawartość

Porcelanowe oczy; Cień kobiety; Konwalia; Młodzieniec; Próba; Ten świat nudny i banalny; O zmierzchu.

17. Doktor Pachcik. Komedia w 3 aktach. Powst. ok. 1930.

Inf. L. Simon: Bibliografia dramatu polskiego 1765-1939. Warszawa [1971].
Rękopis zaginął w 1944.

18. Margrabia. Sztuka historyczna w 4 aktach. Warszawa: Skład główny Dom Książki Polskiej 1933, 109 s.

Sztuka o Aleksandrze Wielopolskim.

Adaptacje

radiowe

Polskie Radio 1934.

19. Dni listopadowe. Powieść z 1918 r. „Kurier Poranny1934 nr 299-355 [z przerwami]. Wyd. osobne Warszawa: Dom Książki Polskiej 1935, 289 s.

20. Kwitnący cierń. Powieść. Warszawa: Rój 1939, 200 s.

21. Odbijany. Sztuka w 3 aktach. Powst. 1939.

Rękopis datowany na 1939 w Archiwum Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T.11. Wrocław; Kraków 1964-1965 (K. Wyka).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Zygmunt Kisielewski. W: Materiały do księgi życiorysów ludzi kultury literackiej Zagłębia Dąbrowskiego. Katowice 1995.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (M. Lipska).

Ogólne

Książki

M. Urbanek: Kisielewscy. Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek. Warszawa: Iskry 2006, 302 s.

Artykuły

K. Irzykowski: Zygmunt Kisielewski. Robotnik 1922 nr 148-149.
J. Lorentowicz: Twórca i działacz. Express Poranny 1924 nr 214.
E. Kozikowski: Zygmunt Kisielewski. W tegoż: Między prawdą a plotką. Kraków 1961.
J.J. Lipski: Zygmunt Kisielewski. W tegoż: Warszawscy „Pustelnicy” i „Bywalscy”. T. 2. Warszawa 1973.
P. Obrączka: Kontakty literackie Zygmunta Kisielewskiego z Wilhelmem Feldmanem. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Filologia Polska 1976 nr 14.
P. Obrączka: Zygmunt Kisielewski – pisarz zapomniany. (Szkic biograficzny). Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1985 nr 24.
P. Obrączka: O Janie Auguście i Zygmuncie Kisielewskich. Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1986 z. 25.
P. Obrączka: Zygmunta Kisielewskiego literacka polemika ze Stefanem Żeromskim. W: Pejzaże kultury. Wrocław 2005.

Świty

P. Obrączka: Wokół pierwszej powieści Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1988 z. 26.

Wędrowiec

• [W. Feldman] F. Kreczowski: Młode talenty. Krytyka 1912 t. 34 z. 3.
H. Galle. „Biblioteka Warszawska1912 t. 3.

Żołnierka

B. Zahorski. „Krytyka1913 t. 40 z. 12.
M. Poznański. „Literatura i Sztuka1914 nr 6.
P. Obrączka: Ziemia” Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1994 z. 34.

Krwawe drogi

S. Dejmek: Zygmunta KisielewskiegoKrwawe drogi”. Nike 1989 nr 10.

Juliusz Syreń

P. Obrączka: O „Juliuszu Syreniu” Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1993 nr 31.

Siostra Maria

W. Wolski: Z myślą o Zygmuncie Kisielewskim. (Z powodu „Siostry Marii”). Robotnik 1921 nr 36.
L. Piwiński. „Przegląd Warszawski1922 nr 10 [recenzja też Paskareczka].

Paskareczka

L. Piwiński. „Przegląd Warszawski1922 nr 10 [recenzja też Siostra Maria].

Błąd

• [J. Braun] J.B.: Powieść o filantropii. Gazeta Literacka 1927 nr 5.
H. Drzewiecki. „Wiadomości Literackie1927 nr 34.
K. Irzykowski: Polska powieść założycielska. Robotnik 1927 nr 96-97.
K. Troczyński: Na ślepym torze. Życie Literackie 1928 nr 4.
P. Obrączka: Błąd” – „powieść założycielska” Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1994 nr 32.

Poranek

Z. Dębicki. „Kurier Warszawski1927 nr 285.
H. Drzewiecki. „Wiadomości Literackie1927 nr 38.
P. Obrączka: O autobiografizmie „Poranka” Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Historia Literatury 1970 nr 6.

Czyn, nie łza...

P. Obrączka: Szymon Starkiewicz i jego Górka w twórczości Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Historia Literatury 1973 nr 11 [dot. też Doktor Paweł].

Doktor Paweł

K. Irzykowski. „Robotnik1931 nr 227.
L. Piwiński. „Pamiętnik Warszawski1931 z. 4.
J.E. Skiwski: Dramat wiary. Tygodnik Ilustrowany 1931 nr 13.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1931 t. 190.
K. Czachowski: Poszukiwanie absolutu. Gazeta Polska 1933 nr 92.
P. Obrączka: Szymon Starkiewicz i jego Górka w twórczości Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Historia Literatury 1973 nr 11 [dot. też Czyn, nie łza...].

Margrabia

A. Grzymała-Siedlecki. „Kurier Warszawski1933 nr 142.

Dni listopadowe

E. Breiter. „Wiadomości Literackie1935 nr 13.
S. Furmanik: Dni listopadowe. Pion 1935 nr 12.
W. Rogowicz: Słoneczne dni listopada. Antena 1935 nr 9.
P. Obrączka: Wokół „Dni listopadowych” Zygmunta Kisielewskiego. Zeszyty Naukowe. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1978 nr 16.

Kwitnący cierń

A. Jesionowski: Repertuar lekki. Kultura 1939 nr 22.
W. Pietrzak. „Prosto z Mostu1939 nr 32.

Odbijany

P. Obrączka: Odbijany” Zygmunta Kisielewskiego. W: Duktem kresów. Opole 1996.