BIO

Urodzona 21 stycznia 1930 w Warszawie; córka Włodzimierza Kirchnera, artysty malarza i fotografa, i Stanisławy z Pieczyńskich, fotografki. Uczęszczała do szkoły Eweliny Rontalerowej, a w okresie okupacji niemieckiej, mieszkając nadal w Warszawie, do szkoły Zofii Alchimowicz. W czasie powstania warszawskiego przebywała w Klarysewie pod Warszawą, potem u ciotki w Pruszkowie, gdzie po wyzwoleniu uczyła się w Gimnazjum im. T. Zana. Następnie kontynuowała naukę w Gimnazjum im. Królowej Wandy w Krakowie (1945/46) i Liceum im. W. Górskiego w Warszawie. Po zdaniu matury w 1948, studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W tym czasie była członkinią Związku Akademickiej Młodzieży Polskiej. Debiutowała w 1950 recenzją powieści Jerzego Żuławskiego Skrzydło Dedala pt. Pogadanka z przeźroczami, opublikowaną w tygodniku „Wieś” (nr 22); z pismem tym współpracowała jako krytyczka literacka do 1953 (w 1953 prowadziła też wspólnie z Heleną Zaworską dział krytyki). W 1951 zaczęła pracować jako młodszy asystent, później asystent, w Instytucie Badań Literackich (IBL; do 1955). W 1952 wyszła za mąż za Teodora Ładykę, historyka (rozwód 1957). W 1953 uzyskała magisterium. W 1955-82 należała do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1955-63 była starszym asystentem, potem wykładowczynią na polonistyce UW. Prowadziła także zajęcia z historii literatury polskiej na studium zaocznym pedagogiki przy Wydziale Pedagogiki i Psychologii. Od 1962 zajmowała się badaniem życia i twórczości Janusza Korczaka, poświęcając temu pisarzowi wiele tekstów, wykładów, odczytów i audycji radiowych. W 1963-67 była doktorantką w IBL. Równocześnie kontynuowała twórczość krytycznoliteracką, publikując artykuły i szkice o prozie współczesnej oraz recenzje, m.in. w „Nowej Kulturze” (zwłaszcza w 1958-60), „Nowych Książkach” (1955, 1960-61), „Współczesności” (1960-66; tu m.in. cykl Nowy poczet pisarzy), „Ty i Ja” (1966-71). Od 1965 uprawiała też krytykę artystyczną, pisząc o twórczości Władysława Hasiora, m.in. w piśmie „Projekt” (1971-74) oraz w katalogach wystaw krajowych i zagranicznych. Współpracowała też od 1965 z Polskim Radiem jako autorka audycji o literaturze współczesnej. W 1967 uzyskała doktorat na podstawie pracy Twórczość Zofii Nałkowskiej w latach 1909-1926 (promotor prof. Stefan Żółkiewski); w tymże roku została adiunktem w Pracowni Literatury Współczesnej IBL, w której m.in. zajęła się opracowywaniem edycji krytycznej Dzienników Zofii Nałkowskiej oraz weszła w skład zespołu przygotowującego syntezę Literatura polska 1918-1975. Od 1967 była członkinią Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). W 1970 nawiązała kontakty literackie i naukowe z Jugosławią i zajęła się przekładami z języka serbsko-chorwackiego. Od 1977 była konsultantką naukową Muzeum Literatury w Warszawie w wieloletnich zabiegach o utworzenie Muzeum Zofii i Wacława Nałkowskich w Wołominie. W 1978 została członkinią Polskiego Towarzystwa Korczakowskiego oraz Komisji Naukowej Międzynarodowego Stowarzyszenia im. J. Korczaka. Od 1982 uczestniczyła w pracach nad szesnastotomową edycją Dzieł J. Korczaka (od 1983 jako członkini komitetu redakcyjnego oraz redaktorka naukowa sześciu tomów). W 1986-91 należała do Stowarzyszenia Autorów Dzieł Naukowych. W 1988 za edycję naukową Dzienników Z. Nałkowskiej (t. 1-4), z uwzględnieniem całego dorobku naukowego, uzyskała habilitację w IBL (zatwierdzona przez Centralną Komisję do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych w 1992). W 1989 jako członkini założycielka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, weszła w skład zarządu Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia i Komisji Językowej (do 1993 przewodnicząca). W 1989 należała do założycieli Towarzystwa Polska-Izrael. W październiku 1992 przeszła na emeryturę; kontynuowała twórczość historycznoliteracką i krytycznoliteracką oraz pracę edytorską, m.in. nad edycjami Dzienników Z. Nałkowskiej oraz Dzieł J. Korczaka. W 1994 została członkinią Rady Naukowej Ośrodka Dokumentacji i Badań Korczakianum. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1988). Mieszka w Warszawie.

Twórczość

1. Najściślejsze zależności. (Koncepcja osobowości w książce Z. Nałkowskiej „Niedobra miłość”). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1968, 27 s., powielone. Zakład Literatury XX w. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Konferencja Naukowa Poświęcona Prozie Polskiej XX w. Przedruk w: O prozie polskiej XX wieku. Wrocław 1971 s. 71-94. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

2. Problematyka osobowości i obyczaju w polskiej prozie narracyjnej [1918-1932]; Proza: Przeżycia egzystencjalne. Pytania o los zbiorowy; Powieść popularna [1933-1945]. W: Literatura polska 1918-1975. T. 1. 1918-1932. Warszawa 1975 s. 632-675; T. 2. 1933-1945. Warszawa 1993 s. 610-676; 824-848.

3. Janusz Korczak – pisarz, wychowawca, myśliciel. Katalog wystawy w Galerii Żydowskiego Instytutu Historycznego. Scenariusz wystawy: B. Wojnowska i H. Kirchner. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny [2000], 70 s.

Tekst w języku polskim i angielskim.

4. Hasior. Opowieść na dwa głosy. Warszawa: Rosner i Wspólnicy 2005, 286 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

B. Czeszko: „Pokolenie. W: Szkice o literaturze współczesnej. Warszawa 1954 s. 122-131.
O „Granicy” Z. Nałkowskiej. W: Z problemów literatury polskiej XX wieku. T. 2. Warszawa 1965 s. 330-367.
Modernistyczna młodość Zofii Nałkowskiej. Pamiętnik Literacki 1968 z. 1 s. 67-109.
Zdzisław Dębicki; Maria Grossek-Korycka W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 5: Literatura okresu Młodej Polski t. 1. Warszawa 1968 s. 649-657; 793-814.
Dostojewski i literatura radziecka w twórczości Z. Nałkowskiej. W: Po obu stronach granicy. Wrocław 1972 s. 83-96.
Janusz Korczak. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 5: Literatura okresu Młodej Polski t. 3. Kraków 1973 s. 297-317.
Nałkowska i Krleža. „Literatura na Świecie1973 nr 1 s. 270-284.
Zagrożenie. (O prozie Ingeborg Bachmann). Literatura na Świecie 1976 nr 12 s. 190-205.
Literatura rosyjska i radziecka w „Dziennikach” Z. Nałkowskiej. Studia Polono-Slavica-Orientalia 1980 nr 6 s. 249-259.
Nałkowska i Krleža. [Przeł.] L. Paździerski. Zbornik Matice Srpske za Slavistiku”, Novi Sad 1980 nr 19 s. 59-71.
Topos młodości w prozie Jarosława Iwaszkiewicza. Twórczość 1980 nr 2 s. 61-71, przedruk w: O twórczości Jarosława Iwaszkiewicza. Kraków 1983 s. 119-127.
Miejsce Korczaka w literaturze. W: Janusz Korczak. Życie i dzieło. Warszawa 1982 s. 55-60.
Warszawskie halucynacje Licińskiego. Kronika Warszawska 1982 nr 2 s. 45-58.
Wacław Nałkowski – patron niepokornych. Kronika Warszawska 1983 nr 1 s. 53-63.
Nałkowska – prolegomena do Gombrowicza. W: Gombrowicz i krytycy. Kraków 1984 s. 573-586.
Polska powieść popularna w latach międzywojennych. W: Problemy wiedzy o kulturze. Wrocław 1986 s. 403-422.
Fascynacje polskie Brata-Słowianina (o warszawskim dzienniku Julija Benešicia). W: Z polskich studiów slawistycznych. Seria 7 [t.] 1. Warszawa 1988 s. 137-144.
Warszawa – ojczyzna Janusza Korczaka. Kronika Warszawska 1989 nr 3 s. 9-26.
Tworzenie Mirona. Nowe źródła biograficzne. W: Pisanie Białoszewskiego. Szkice. Warszawa 1993 s. 253-259.
Wokół powieści „Księżyc wschodzi” [J. Iwaszkiewicza]. W: Miejsce Iwaszkiewicza. Podkowa Leśna 1994 s. 57-64.
Leopold Buczkowski, czyli uroda na czasie. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Warszawa 1996 s. 89-102.
Stłumiona. O dzienniku Anny Iwaszkiewiczowej. W: Anna Iwaszkiewiczowa – w setną rocznicę urodzin. Podkowa Leśna 1997 s. 25-43.
Holocaust w dziennikach Zofii Nałkowskiej i Marii Dąbrowskiej. W: Literatura polska wobec zagłady. Warszawa 2000 s. 105-122, przedruk w: Maski współczesności. Warszawa 2001 s. 88-99.
Pisarki międzywojennego Dwudziestolecia. W: Kobiety i kultura. Warszawa 2000 s. 45-61, przedruk w: Równe prawa i nierówne szanse. Warszawa 2000 s. 243-254.
Ścianka kryształu. Kilka myśli o literaturze świadectwa. W: Poetyka, polityka, retoryka. Warszawa 2006 s. 61-70.

Przekłady

1. M. Kapor: Zapiski pewnej Anny. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1979, 307 s.
2. M. Kapor: Udawacze. [Powieść]. Tłumaczenie, posłowie i przypisy H. Kirchner. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1981, 230 s.
3. K. Špoljar: Czas i pajęczyna. Edukacja sentymentalna na modłę chorwacką. Przekł., posłowie i przypisy H. Kirchner. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987, 497 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Z. Nałkowska: Dzienniki czasu wojny. Wstęp, oprac. i przypisy: H. Kirchner. Warszawa: Czytelnik 1970, 505 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione i uzupełnione 1972, wyd. 3 1974.
2. Problemy literatury polskiej lat 1890-1939. Red.: H. Kirchner i Z. Żabicki przy współudziale M.R. Pragłowskiej. Seria 1-2. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 1974, 545 + 374 s.
3. Z. Nałkowska: Dzienniki. Oprac., wstęp i komentarz: H. Kirchner. Warszawa: Czytelnik 1975-1988. Z Prac Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Nagrody

Nagroda literacka im. W.S. Reymonta za edycję „Dzienników” w 2001; Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za edycję w 1988.

T. 1. 1899-1905. 1975, 442 s.

T. 2. 1909-1917. 1976, 511 s.

T. 3. 1918-1929. 1980, 495 s.

T. 4. 1930-1939. Cz. 1 (1930-1934), cz. 2 (1935-1939). 1988, 482 + 511 s.

T. 5. 1939-1944. 1996, 700 s.

T. 6. 1945-1954. Cz. 1-3. 2000-2001, 594 + 693 + 652 s.

4. Janusz Korczak – życie i dzieło. Materiały z Międzynarodowej Sesji Naukowej Warszawa, 12-15 X 1978 r. Komitet red.: H. Kirchner, A. Lewin, S. Wołoszyn. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1982, 331 s.
5. J. Benešić: Osiem lat w Warszawie. (Kronika). Tłumaczenie D. Cirlić-Staszyńska. Wybór, posłowie, biogramy: H. Kirchner. Warszawa: Czytelnik 1985, 578 s.
6. J. Korczak: Myśli. Wybrała i wstępem opatrzyła H. Kirchner. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987, 36 s.
7. J. Korczak: Dzieła. Komitet red.: H. Kirchner, A. Lewin, S. Wołoszyn, M. Ciesielska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Latona Instytut Badań Edukacyjnych, Instytut Badań Literacki Polska Akademia Nauk, Międzynarodowe Stowarzyszenie im. J. Korczaka 1992-1998.

T. 1. Dzieci ulicy; Dziecko salonu. Wstęp: A. Lewin. Redakcja naukowa tomu H. Kirchner. Oprac.: E. Cichy, G. Syryczyńska. Geneza utworów i przypisy: J. Zieliński. 1992, 528 s.

T. 2. Koszałki opałki; Humoreski i felietony. Redakcja naukowa tomu H. Kirchner. Oprac. tekstów, geneza utworów, uwagi o tekstach i przypisy: B. Wojnowska. Cz. 1-2. 1998, 406 + 638 s.

T. 6. Sława. Opowiadania (1898-1914). Redakcja naukowa tomu H. Kirchner. Oprac. tekstów, geneza utworów i uwagi o tekstach: J. Bartnicka. Przypisy: B. Wojnowska. 1996, 455 s.

T. 8. Król Maciuś Pierwszy; Król Maciuś na wyspie bezludnej. Redakcja naukowa tomu H. Kirchner. Oprac.: E. Cichy. 1992, 455 s.

T. 9. Bankructwo małego Dżeka; Kiedy znów będę mały. Redakcja naukowa tomu H. Kirchner. Oprac.: J. Bartnicka. 1994, 387 s.

T. 10. Senat szaleńców; Proza poetycka; Utwory radiowe. Redakcja naukowa tomu H. Kirchner. Oprac.: E. Cichy. Uwagi o tekstach: E. Cichy i H. Kirchner. Dzieci Biblii. Mojżesz. Przekł. filologiczny: E. Świderska. Oprac. literackie: H. Kirchner. 1994, 419 s.

T. 11. Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych. Redakcja naukowa tomu: A. Lewin. Oprac. i uwagi o tekstach: J. Bartnicka. Genezy utworów i przypisy: J. Papuzińska, A. Wernik przy współpracy M. Ciesielskiej. Tłumaczenie tekstów hebrajskich: przekł. filologiczny: E. Świderska, oprac. literackie: H. Kirchner. 2003, 516 s.

T. 12. Kajtuś Czarodziej; Uparty chłopiec. Opowiadania (1918-1939). Redakcja naukowa tomu: H. Kirchner. Oprac. tekstów i uwagi o tekstach: E. Cichy. Geneza utworów: J. Bartnicka. Przypisy: J. Ługowska. Tłumaczenie tekstów hebrajskich: przekł. filologiczne: E. Świderska, oprac. literackie: H. Kirchner. 1998, 503 s.

8. Miron. Wspomnienia o poecie [M. Białoszewskim]. Zebrała i oprac. H. Kirchner. Warszawa: Tenten 1996, 357 s.
9. Janusz Korczak. Pisarz – wychowawca – myśliciel. Studia pod red. H. Kirchner. Warszawa: Wydawnictwo IBL 1997, 278 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1994, 2004.

Wywiady

Nałkowska i inne pasje. Rozm. I. Janowska-Woźniak. Nowe Książki 2000 nr 5.

Ogólne

Artykuły

M. Kisiel: Zawód: edytor. Nowe Książki 2000 nr 5 [dot. pracy edytorskiej H. Kirchner].
R. Matuszewski: Przypis wieńczy dzieło. W tegoż: Zapiski świadka epoki. Warszawa 2004.

Hasior

L. Bugajski: Po prostu Hasior. Twórczość 2006 nr 5.
P. Trzeciak: Hasiora portret serdeczny. Nowe Książki 2006 nr 3.

Z. Nałkowska: Dzienniki

M. Głowiński: Jak wydawać pisma intymne?Literatura1975 nr 45.
J.W. Gomulicki. „Rocznik Literacki 1975” wyd. 1978 [dot.: t. 1].
T. Walas: Narcyza. Nowe Książki 1975 nr 24.
• [Z. Bieńkowski] G. Traczyk: Dziennik, ratunek przed literaturą. Twórczość 1976 nr 2.
B. Dopart: Kobiecość. Życie Literackie 1976 nr 5.
J.W. Gomulicki. „Rocznik Literacki 1976” wyd. 1979 [dot.: t. 2].
A. Micińska: Upadki Narcyzy czyli demoniczne kobiety. Nowe Książki 1977 nr 7.
A. Bojarska: Trzeci tom. Nowe Książki 1980 nr 23.
R. Matuszewski: sława, MIŁOŚĆ, cienie. Tygodnik Kulturalny 1988 nr 52 [dot.: t. 4].
J.Z. Lichański. „Nowe Książki1989 nr 1 [recenzja: t. 4].
R. Matuszewski: Kobieta czterdziestoletnia. Twórczość 1989 nr 4 [dot.: t. 4].
R. Matuszewski: Czy się skarżę? Przeciwnie, jestem olśniona... Nowe Książki 2000 nr 5 [dot.: t. 6].