Kędziorzyna Maria

BIO

Urodzona 12 czerwca 1905 w Markowcach (powiat Tłumacz); córka Mariana Waltera-Cronecka, urzędnika bankowego, i Stanisławy ze Ścibor-Rylskich. Dzieciństwo spędziła w Krakowie. W okresie I wojny światowej przebywała z matką w Makowie Podhalańskim. Od 1918 mieszkała w Sanoku. Naukę w gimnazjum przerwała w 1921 ze względu na konieczność podjęcia pracy zarobkowej. W 1926 ukończyła eksternistycznie seminarium ochroniarskie (później Liceum Wychowania Przedszkolnego) we Lwowie. Następnie pracowała jako kierowniczka przedszkola. W 1930 rozpoczęła studia plastyczne w krakowskiej Szkole Rysunku i Malarstwa Alfreda Terleckiego. W tym też roku debiutowała opowiadaniami dla dzieci w tygodniku „Mały Światek”. W 1932 wyszła za mąż za Juliusza Kędziorę↑, późniejszego pisarza. Następnie pewien czas pracowała w ochronce na Polesiu. W 1935 zamieszkała w Bronowicach Wielkich pod Krakowem. Od 1938 należała do Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich). W czasie okupacji niemieckiej i w pierwszych latach po wojnie przebywała nadal w Bronowicach. Opowiadania dla dzieci oraz bajki publikowała w „Płomyczku” (1945-72, z przerwami), „Przygodzie” (1946), „Świerszczyku” (1949-59), „Płomyku” (1954-56, 1959). W 1954 osiadła z rodziną we wsi Sidzina pod Jordanowem. W 1971-73 ogłaszała utwory w wydawanym w Czeskim Cieszynie miesięczniku dla dzieci „Jutrzenka”. Współpracowała też z Rozgłośnią Krakowską Polskiego Radia. Za twórczość dla dzieci uzyskała wiele nagród i wyróżnień w konkursach literackich. Zmarła 17 lutego 1978 w Sidzinie.

Twórczość

1. Antek Gruda. [Powieść dla dzieci]. Powst. 1935. Wyd.: Ilustracje i okładkę projektowała M. Kędziorzyna. Kraków: Księgarnia Powszechna 1938, 247 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Kraków: Księgarnia Kamińskiego [ok. 1943], wyd. 3 tamże 1947.

Nagrody

II nagroda (I nagrody nie przyznano) za powieść dla dzieci w konkursie Macierzy Szkolnej w 1935.

2. Miłość bliźniego. [Powieść]. Powst. Kraków: 1936.

Rękopis zniszczony przez autorkę. Informacja w odpowiedzi na ankietę w 1966.

Nagrody

Wyróżnienie w konkursie „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” w 1936.

3. Dziecko pułku. Powieść dla młodzieży. Lwów: Książnica–Atlas 1939, 191 s.

See Studies

4. Związek dobrych duchów. [Powieść dla młodzieży]. Kraków: Księgarnia Powszechna 1940, 239 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Ilustracje: M. Kędziorzyna. Kraków: Księgarnia Kamińskiego [ok. 1943], wyd. 3 tamże 1947.

5. Czar Wielkiej Sowy. Opowiadanie dla młodzieży. Rysunki: M. Kędziorzyna. Kraków: Księgarnia D.E. Friedleina 1943, 190 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Kraków: T. Gieszczykiewicz 1944; wyd. 3 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1966, wyd. 4 tamże 1986.

Przekłady

czeski

Čary vel'kej sovy. [Przeł.]: M. Babiaková-Bajová. Bratislava 1949.

See Studies

6. Osoba na stanowisku. Powieść dla dziewcząt. Kraków: T. Gieszczykiewicz 1944, 300 s.

7. To i owo. [Opowiadania dla dzieci]. Kraków: T. Gieszczykiewicz 1944, 79 s.

Zawartość

Jedna wrona bez ogona; Kiciunia i Chrumcia; Miejsce koło pieca; O wytrwałej Ciapci; Jak Kubuś piekł ziemniaki; O Łatce i o Czuchraju; Dzieci; Psi obowiązek; Jak Irenka zamiatała; W ciemnym pokoju; Popiół na ulicy; Pan rycerz i król; Rycerz Wyrwiząb i wróżka Zatkajdziurka; Jędrek Mocny; Narciarz i piesek; Jak Magdusia i Bronka zbierały grzyby; Nowa książeczka; Lokator Ćwirk; Wszystkie jednakie; O drzewie, co się z cegieł wyśmiewało.

See Studies

8. Za rozbitą szybką. [Opowiadanie dla młodzieży]. Kraków: T. Gieszczykiewicz 1947, 176 s.

9. Gaptuś z Kąta Gracianego. [Opowiadanie dla dzieci]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1948, 111 s.

10. Serce w plecaku. Historie fantastyczne dla młodzieży. Kraków: T. Gieszczykiewicz 1948, 199 s.

See Studies

11. Za siódmą górą, za siódmą rzeką. [Baśnie]. Warszawa: Książka 1948, 181 s.

Zawartość

Bajka o bajce; O przepięknej Hannie; O Kubie złodzieju; Szkatułka królewny; Wojtkowa ozimina; Młode latka; O Klimkowym synu.

12. Jak zguba drogę odnalazła. [Bajka]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1949, 48 s.

13. Wędrówki szyszkowego dziadka. [Opowiadanie]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, 69 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1953, wyd. 3 1954, wyd. 4 1955, wyd. 5 1957, wyd. 6 1959, wyd.7 1964, wyd. 8 1967, wyd. 9 1973, wyd. 10 1979, wyd.11 1985, [wyd. 12] 1995.

14. Co by było gdyby... [Powieść dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 142 s. Wyd. 2 tamże 1958.

Nagrody

III nagroda za powieść dla dzieci w konkursie w 1957.

15. O przepięknej Hannie. [Baśnie]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 157 s. Wyd. 3 [właśc. 2] tamże 1960.

Zawartość

O dobrej Handzi co płakała perłami a różami się śmiała [fragment poz. ↑]; O Jaszczurowej żonie Marysi, która bała się wyśmiewania [fragment poz. ↑] oraz z poz. ↑: O przepięknej Hannie; Młode latka; Wojtkowa ozimina.

16. Kasper i smok. Opowiadania dla dzieci. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, 76 s.

Zawartość

W chmurze; Potężny czarodziej; Chory Smok; Dobry budowniczy; Dobroczyńca ludzkości; W śniegowym domku; Mądry nauczyciel; U-re-gu-lo-wa-ne wody; Wierny przyjaciel; Dzieci Kokosi; Kury; Pokrzywy; Słońce; W lisiej norze; Dzicy ludzie; Na nieznanej drodze.

17. Łysy las. [Opowiadanie dla młodzieży]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1964, 48 s. Wyd. 2 tamże 1971.

18. Z piekła rodem. Polskie baśnie ludowe. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 142 s. Wyd. 2 tamże 1976.

Zawartość

Kuśtyga; Czarodziejski kostur; O zwierzu, jakiego nie było; Jak Pawliczek wyswobodził się z mocy piekielnej; Przed kim umknął diabeł Kosma.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1953, 1966, 1973.

Ogólne

Książki

• S. Wortman: Baśń w literaturze i w życiu dziecka. Warszawa 1958 [m.in. o M. Kędziorzynie].

Artykuły

• S. Frycie: Maria Kędziorzyna. W tegoż: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945-1970. T. 2. Warszawa 1982.

• J. Ługowska: Etyczna i psychologiczna reinterpretacja wzoru ludowego, przykład baśni Marii Kędziorzyny. W tejże: Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław 1981.