KĄDZIELA Jerzy

Urodzony 2 czerwca 1927 w Warszawie w rodzinie robotniczej; syn Jana Kądzieli, konduktora tramwajowego, i Emilii z domu Malec. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Warszawie. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Warszawie i kontynuował naukę w zawodowej szkole handlowej i równocześnie na tajnych kompletach Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV oraz w Szkole Muzycznej im. F. Chopina. Od 1942 brał udział w działalności konspiracyjnej jako żołnierz Armii Krajowej. W czasie powstania warszawskiego złapany przez Niemców około 20 sierpnia 1944, został wywieziony na roboty do Niemiec; pracował w Neuss nad Renem jako robotnik ładowacz na stacji kolejowej. Po wyzwoleniu przez wojska amerykańskie w marcu 1945, przebywał przez rok w brytyjskiej strefie okupacyjnej: w Düsseldorfie, w obozach polskich w Hülchrath w Nadrenii i w Hagen-Kabel w Westfalii. Uczył języka polskiego w gimnazjum ogólnokształcącym Centrali Szkolnictwa Polskiego w Niemczech oraz języka polskiego i organizacji handlu na Kursach Handlowych w Hagen. Prowadził amatorskie zespoły teatralne i chóralne, organizował świetlice, wygłaszał odczyty. W tym czasie rozpoczął też twórczość publicystyczną i literacką (pod pseudonimem J. Żarski). Debiutował w 1945 artykułem Koniec wojny z Niemcami, opublikowanym na łamach pisma „Świt” (Hülchrath, nr 2); za właściwy debiut uważał jednak szkic o Mickiewiczu pt. W 90 rocznicę, ogłoszony w tymże roku w „Głosie Polskim” (Hagen, nr 27). W pismach tych, a także w „Naprzodzie” (Knechtsteden) oraz w „Piaście” (Hagen-Kabel) publikował artykuły, szkice i felietony na tematy kulturalne i literackie. Uzyskał też w konkursie literackim „Głosu Polskiego” dwie pierwsze nagrody: za szkic wspomnieniowy Strzępy epopei oraz za impresję W listopadzie (druk w 1946 nr 10 i nr 13). W kwietniu 1946 powrócił do Warszawy. W tymże roku po zdaniu matury rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów był zmuszony do podejmowania różnych prac zarobkowych: kierował świetlicami dla młodzieży i dla dorosłych (1947-49), uczył języka polskiego i śpiewu w Państwowej Szkole Żeglugi Śródlądowej (1947/48) oraz w III Państwowej Szkole Ogólnokształcącej dla Pracujących (1948-50), pracował w Liceum św. Augustyna (Stowarzyszenia „Pax”, 1949/50), był nauczycielem języka polskiego w Liceum Handlowym Towarzystwa Krzewienia Wiedzy Handlowej (1950/51). W 1950 nawiązał współpracę z Ministerstwem Kultury i Sztuki jako opiniodawca nowości literackich i teatralnych dla Departamentu Twórczości Artystycznej, a także z Instytutem Badań Literackich (IBL), uczestnicząc (na pracach zleconych) w tworzeniu bibliografii zawartości wybranych czasopism końca XIX i XX wieku. Rozpoczął też pod kierunkiem profesora Wacława Borowego przygotowywanie komentarza do edycji Dzienników Stefana Żeromskiego. Po uzyskaniu w 1950 magisterium otrzymał w 1951 aspiranturę w IBL dla napisania pracy kandydackiej, a w 1954 etat starszego asystenta. Kontynuował prace nad komentarzem do Dzienników Żeromskiego, a po śmierci profesora Borowego i następnie po śmierci Stanisława Adamczewskiego przejął opracowywanie edytorskie tomu trzeciego. Uczestniczył w pracach zespołowych nad Słownikiem współczesnych pisarzy polskich, Kroniką życia literackiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1944-1963 oraz w pracach redakcyjnych nad serią 5 i 6 Obrazu literatury polskiej XIX i XX wieku. Równocześnie od 1951 kontynuował twórczość literacką i krytyczną. W 1951-60 współpracował z Polskim Radiem jako autor słuchowisk i montaży dla młodzieży. W 1955 ożenił się z Teresą Żółkowską, pedagogiem (rozwód 1974). Od 1956 publikował artykuły historycznoliterackie i omówienia nowości wydawniczych na łamach pism wojskowych: dodatku do „Skrzydeł Wolności” pt. „Start”1956 (cykl Dawne pieśni wojskowe), pisma Wojsk Ochrony Pogranicza „Granica” (1956-57; tu m.in. w 25 odcinkach gawęda historyczna pt. Literatura polska w obrazach), tygodnika lotniczego „Wiraże” (1957-58; tu w 1957 cykl Pieśni wojskowe z lat 1939-1945 oraz sylwetki pisarzy polskich o żołnierskich biografiach). W 1958-68 współpracował stale z „Expressem Wieczornym” jako autor recenzji, głównie w dziale Z notatnika bibliofila (od 1961 pod pseudonimem Edward Porębski). Od 1966 publikował liczne recenzje w „Nowych Książkach”. W 1969 doktoryzował się w IBL na podstawie edycji Dzienników S. Żeromskiego, przygotowanej pod kierunkiem profesora Stanisława Pigonia (po śmierci profesora Pigonia promotorem był profesor Henryk Markiewicz) i otrzymał stanowisko adiunkta. W następnych latach kontynuował badania nad twórczością Żeromskiego; gromadził materiały do bibliografii pisarza i edycji jego korespondencji oraz do pracy habilitacyjnej pt. Życie i poglądy Stefana Żeromskiego w latach 1914-1919. Od 1975 wchodził w skład komitetu redakcyjnego Pism zebranych S. Żeromskiego. Był członkiem Związku Literatów Polskich (od 1977 do rozwiązania Związku w 1983) oraz Polskiego PEN Clubu (od 1978). W styczniu 1984 ożenił się z Elżbietą z Wasiłowskich primo voto Kołakowską, stomatologiem. Zmarł nagle 30 sierpnia 1984 w Łomży, w drodze z Augustowa do Warszawy; pochowany w Warszawie na Cmentarzu Komunalnym Północnym.