BIO

Urodzony 11 marca 1906 w Zakopanem; syn Jana Kapeniaka, urzędnika, i Katarzyny z Bocheńskich. Do szkoły podstawowej i do gimnazjum uczęszczał w Zakopanem; w 1928 zdał maturę. Uprawiał wyczynowo narciarstwo, specjalizując się w skokach; w 1925 w pierwszym konkursie skoków na Krokwi w Zakopanem zajął drugie miejsce. W 1930-38 pracował w Komitecie Dzielnicowym Komunistycznej Partii Polski w Zakopanem i w tatrzańskim punkcie przerzutowym do Czechosłowacji. Od 1939 przebywał w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i pracował jako robotnik w hucie metalurgicznej na Uralu. Ożenił się z Wiktorią Łaszczewską. W 1941 powrócił do kraju. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Krościenku, gdzie był księgowym w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej. Po wojnie powrócił w 1945 do Zakopanego i został członkiem zarządu Spółdzielni Spożywców „Społem”. Od tegoż roku należał do Polskiej Partii Robotniczej, a od 1948 do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1946-55 pracował w Naczelnej Dyrekcji Wczasów Pracowniczych oraz w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym. Przez wiele lat był kierownikiem tatrzańskich schronisk, m.in. w Dolinie Pięciu Stawów i na Hali Gąsienicowej. Debiutował w 1954 powieścią pt. Ród Gąsieniców. W 1956 został członkiem Związku Literatów Polskich. Utwory prozą publikował m.in. w czasopismach „Świat” (1956-59, 1961), „Argumenty” (1958-59), „Nasz Znak” (1959-60), „Wieści” (1960-61). W 1962-63 był zastępcą redaktora naczelnego Wydawnictw Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa w Warszawie. W 1971 otrzymał nagrodę miasta Zakopanego. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1965). Zmarł 28 stycznia 1977 w Zakopanem; pochowany tamże na Starym Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku.

Works

1. Ród Gąsieniców. [Cykl powieściowy]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1954-1959. Por. poz. .

[Cz. 1]. Ród Gąsieniców. 1954, 325 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1956, wyd 5 [!] 1977.

Cz. 2. Konary. 1957, 275 s.

Cz. 3. Krwawi i hyrni. 1959, 318 s.

Adaptacje

radiowe

cz. 3: Adaptacja: W. Jesionka. Polskie Radio 1969.

Wyd. całości tamże: [wyd. 2] Cz. 1-3. 1966, 669 s, wyd. 3 1972; Cz. 1-3. [Wyd. 4] Poronin: Wydawnictwo Górskie 1997.

2. Bukowe działa. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Zakopane, Teatr im. H. Modrzejewskiej 1955.

Inf.: Pisarze ziemi krakowskiej. Kraków 1976 s. 70.

3. Cienie na granicy. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1956, 120 s. Wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 197 s.

Zawartość

Od autora; Wichura waliła ze straszliwą mocą...; Zagubiony dzień; Nocny przerzut; Kobiety w jego życiu; Pod znakiem siedmiu pechów; Ryk jelenia; Kurniawa; Pościg; Uroki gór; Ochotnicy hiszpańscy; Przemytnik; Halne Wichry; * * *. – Słowniczek. – W wyd. 2 nadto: Na pograniczu.

4. Pleban na szałasie. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1957. Druk „Teatr Ludowy” 1959 nr 10 s. 515-538.

Nagrody

Wyróżnienie w VII Konkursie Związku Teatrów i Chórów Ludowych w 1957.

5. Przeciw ludziom i żywiołom. [Reportaże, opowiadania]. Warszawa: Sport i Turystyka 1957, 182 s.

Zawartość

Ostatni spór o Żabie; Sam sobie na ratunek; Trud narciarskiego biegu; Ocalenie pod Kozim; Los; Na szlaku młodości; Trudna granica; Ludzie bez rezerwatu; Granitowa rubież; Biała śmierć; W pogoni za łóżkiem; W zerwach Świstówki; Jutro Pogotowia.

6. W pogoni za Ikarem. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1957, 200 s.

7. Przepaść. Powieść. Warszawa: Iskry 1960, 230 s.

8. Wierchowy wykrot i inne opowiadania. Warszawa: Sport i Turystyka 1961, 290 s. Wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 194 s.

Zawartość

Wierchowy wykrot; Pan Jezus był na hali; Jak hubowianie do gorzałki ślubowali; Dwie miarki; Byłem przemytnikiem; Na pograniczu; Halna gaździna; Orzeł; Nieszczęsna lina; O Bulcyku w obcym kraju. – Słowniczek wyrazów gwarowych.

9. Ród Gąsieniców. Scenariusz filmowy na podstawie powieści J. Kapeniaka. [Autorzy:] J. Kapeniak, K. Nałęcz. Powst. 1971. Ekranizacja 1981.

Film w realizacji od 1971. W 1980 nie dopuszczony do emisji przez komisję kolaudacyjną.
Serial w 6 odcinkach na podstawie powieści zob. poz. : 1. Franek, syn Pawła Gąsienicy. 2. Poruszeństwo w Chochołowie. 3. Jędrek Gąsienica-Krwawy. 4. Synowie Krwawego. 5. Paweł, syn Maćka Gąsienicy. 6. Izydor, wnuk Jędrka Krwawego.

10. Tatrzańskie diabły. [Historia polskiego narciarstwa]. Warszawa: Sport i Turystyka 1971, 219 s. Wyd. 2 tamże 1973.

11. Proces kształtowania i utrwalania władzy ludowej w Zakopanem w latach 1945-1947. [Zakopane:] Akademia Górniczo-Hutnicza w Kraków 1974, 26 s., powielone.

12. Kronika śnieżnych tras. [Współautorzy:] L. Fiszer, M. Matzenauer. Warszawa: Sport i Turystyka 1977, 274 s.

13. Góralskie opowieści. [Opowiadania]. Warszawa: Sport i Turystyka 1982, 221 s.

Zawartość

Zawiera z poz. : Ostatni spór o Żabie; Sam sobie na ratunek; Trud narciarskiego biegu; Ocalenie pod Kozim; Los; Na szlaku młodości; Ludzie bez rezerwatu, – z poz. : Jak hubowianie do gorzałki ślubowali; Pan Jezus był na hali; Halna gaździna; Orzeł; Nieszczęsna lina; O Bulcyku w obcym kraju; Wierchowy Wykrot. – Słowniczek wyrazów gwarowych.

Prace redakcyjne

1. Sygnały z gór. Z dziejów minionych sześćdziesięciu lat działalności Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. [Materiały zebrał J. Kapeniak. Uzupełnienie i oprac.: A. Paczkowski. Komitet red.: M. Aczyński i in.]. Warszawa: Sport i Turystyka 1973, 389 s.

Analyses and reviews

Questionnaires for IBL PAN 1966, 1973.

Autor o sobie

J. Kapeniak: Moje zmagania z losem. Wieści 1958 nr 19.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (B. Winklowa).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (W. Wnuk).

Ród Gąsieniców [Cykl powieściowy]

K. Barnaś: Ród Gąsieniców” Kapeniaka. Życie Literackie 1955 nr 14.
• [W. Krygowski] W.K. „Wierchy1955 t. 24 s. 223.
J.A. Szczepański: Na drodze do epopei góralskiej. Trybuna Ludu 1955 nr 257.
E. Pawłowski: Gwara góralska w literaturze polskiej. Język Polski 1956 nr 1.
E. Gruda: Bochen razowca. Orka 1957 nr 4.
J. Kurek: Sabałowa dziedzina. Nowe Książki 1957 nr 7.
Z. Wasilewski: Ród nie tylko Gąsieniców. Nowiny Literackie i Wydawnicze 1957 nr 2.
J. Bubak: Stylizacja gwarowa na przykładzie „Rodu Gąsieniców” Józefa Kapeniaka. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1977 nr 457.

Przepaść

S. Adamczyk: Przepaść z niespodzianką. Orka 1960 nr 37.

Wierchowy wykrot

L.K. Radzikowski: Upłynnione remanenty. Nowe Książki 1961 nr 16.

Tatrzańskie diabły

K. Zuchora: Nowe spotkania ze sportem. Nowe Książki 1972 nr 15.