KAMIŃSKI Aleksander

Urodzony 28 stycznia 1903 w Warszawie; syn Jana Kamińskiego, farmaceuty, i Petroneli z Kaźmierczaków. Od 1908 mieszkał z rodziną w Kijowie, gdzie uczęszczał do czteroklasowej szkoły rosyjskiej, po jej ukończeniu w 1913 musiał przerwać naukę z powodu trudności materialnych po śmierci ojca (1911). W 1915 podjął pracę zarobkową w Rostowie nad Donem, w Banku Rosyjsko-Azjatyckim. Następnie od 1916 pracował jako urzędnik bankowy w Humaniu. Dzięki pomocy wuja zaczął się też uczyć w tamtejszym gimnazjum polskim. Uczestniczył w działalności kół samokształceniowych. W 1918 wstąpił do harcerstwa i został jego aktywnym działaczem; od 1920 był przewodniczącym Rady Gniazda w Humaniu. Zimą 1921 powrócił do Polski i zamieszkał w bursie dla chłopców w Pruszkowie. Założył tu drużynę harcerską. Kontynuował naukę w Gimnazjum św. Kazimierza w Warszawie. Po zdaniu w 1922 matury, studiował historię i archeologię na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Równocześnie pracował jako wychowawca w bursie w Pruszkowie i rozwijał działalność w Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). W 1924 został mianowany harcmistrzem, w 1925-27 był komendantem Hufca Pruszkowskiego. Pierwsze artykuły na temat harcerstwa, w postaci uwag o kursie instruktorskim nad Wigrami, ogłosił w 1926 w czasopiśmie „Harcmistrz” (nr 9-10; podpisany A.K.). Prowadził też rubrykę Życie harcerskie w „Echu Pruszkowskim”. Jako prozaik debiutował w 1928 Bajką o Bronku Wilczaku, wydrukowaną w „Płomyku” (nr 36). W następnych latach publikował liczne artykuły, opowiadania i notatki w czasopismach młodzieżowych „Iskry” (tu m.in. pod pseudonimem Bombaju) i „Płomyk” oraz w harcerskich, m.in. „Na Tropie” i „Na Przełaj”. Po uzyskaniu w 1928 magisterium z zakresu historii i dodatkowo z archeologii, pracował jako nauczyciel historii w Gimnazjum św. Stanisława Kostki w Warszawie, a w 1930-31 jako kierownik bursy dla młodzieży szkół zawodowych Związku Osadników Wojskowych. W 1930 ożenił się z Janiną Sokołowską, archeologiem, instruktorką harcerską. Kontynuował działalność w ZHP. W 1928-29 był komendantem Chorągwi Mazowieckiej. Interesował się przede wszystkim pracą harcerską z dziećmi, stworzył metodykę pracy zuchowej, pisał poradniki i gawędy na ten temat. Zajmował się także harcerstwem mniejszości narodowych, od 1931 był kierownikiem Wydziału Mniejszościowego w Głównej Kwaterze Harcerzy, a także przewodniczącym Komitetu Centralnego Związku Żydowskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych. W 1932 z powodu choroby płuc przebywał w Zakopanem, a następnie w 1933 przeniósł się na Śląsk Cieszyński. Był kierownikiem w Szkole Instruktorów Zuchowych w Nierodzimiu, gdzie podjął, kontynuowany później w szkole w Mikołowie, eksperyment nauczania metodą zuchową. Był w tym czasie kierownikiem Wydziału Zuchów w Głównej Kwaterze Harcerzy. Od 1937 był komendantem Centralnego Ośrodka Starszyzny Harcerstwa Męskiego w Górkach Wielkich. Kierował także Wydziałem Kształcenia Starszyzny Harcerskiej w Głównej Kwaterze ZHP. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się na początku września do Warszawy. Wszedł w skład Komendy Harcerskiego Pogotowia Wojennego. Po kapitulacji Warszawy kierował prowizorycznym domem dziecka. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Warszawie, biorąc czynny udział w pracy konspiracyjnej (używał przybranego nazwiska Kędzierski oraz pseudonimów: J. Dąbrowski, Fabrykant, Faktor, Hubert, Kamyk, Kaźmierczak). Od października 1939 był członkiem organizacji Służba Zwycięstwu Polski, później Armii Krajowej (AK) oraz Głównej Kwatery Szarych Szeregów („Pasieka”). Był twórcą i redaktorem „Biuletynu Informacyjnego” (nr 1 ukazał się 5 listopada 1939), najpierw pisma Okręgu Warszawa Miasto, a od wiosny 1941 organu informacyjno-propagandowego AK. Drukował tu także liczne artykuły (anonimowo lub pod pseudonimem Dąbrowski; m.in. w 1942 cykl Blaski i nędze okupacji). Od jesieni 1940 pracował w Biurze Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej AK w wydziale propagandy bieżącej. Był twórcą koncepcji i od grudnia 1940 komendantem Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”. Od kwietnia 1941 do kwietnia 1944 pełnił funkcję szefa BIP Okręgu Warszawskiego. Równocześnie od 1941 do wybuchu powstania warszawskiego był referentem kontrwywiadu Oddziału II Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej–AK. W maju 1942 został kierownikiem działu planowania w Podwydziale Propagandy Mobilizacyjnej „MOB” („Rój”), który od 1943 wydawał czasopismo „Przegląd Propagandowy”, gdzie także ogłaszał artykuły. W czerwcu 1942 powołał Komisję Propagandy, a potem nadzorował jej działanie. W 1943-44 wykładał na kursach organizowanych przez Podwydział Pomocy Żołnierzom BIP. W tym okresie kierował też komórką „Antyk”, która prowadziła propagandę artystyczną. Za działalność podziemną otrzymał w lipcu 1944 Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami. W czasie powstania warszawskiego nadal redagował „Biuletyn Informacyjny” (ostatni numer powstańczy 4 października). Po zakończeniu wojny zamieszkał w Łodzi i podjął pracę naukową jako asystent w Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego (UŁ). W 1947 doktoryzował się na podstawie pracy Metoda harcerska w wychowaniu i nauczaniu szkolnym (promotor prof. Sergiusz Hessen). W 1945-49 był wiceprzewodniczącym reaktywowanego ZHP. W 1946 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (usunięty w 1946, reaktywowany w prawach członka Związku Literatów Polskich w 1970). W 1949 został usunięty z ZHP, a w 1950 z pracy na UŁ. Podjął wówczas badania historyczne nad dziejami i kulturą Jaćwingów, którymi interesował się jeszcze w czasie studiów; opublikował kilka prac na ten temat. W grudniu 1956 został wybrany na przewodniczącego Rady Naczelnej ZHP; funkcję tę pełnił do kwietnia 1958. W 1958 wznowił pracę naukową w zakresie pedagogiki społecznej na UŁ. W 1959 habilitował się na UW na podstawie pracy Prehistoria polskich związków młodzieży; po uzyskaniu stopnia docenta, był w 1962-70 kierownikiem Katedry Pedagogiki Społecznej, następnie pracował dalej w Instytucie Pedagogiki UŁ. Był członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych i Psychologicznych Polskiej Akademii Nauk oraz Towarzystwa Higieny Psychicznej (od 1961 wiceprzewodniczący Oddziału Łódzkiego). W 1965 otrzymał nagrodę Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego II stopnia za pracę dydaktyczną. W 1969 został profesorem nadzwyczajnym. Zajmował się problematyką czasu wolnego i aktywności pozalekcyjnej młodzieży. Po przejściu na emeryturę, przeprowadził się w 1974 do Warszawy. W tymże roku otrzymał nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku. Zajął się problematyką gerontologii. Pełnił funkcję wiceprezesa Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej (od 1973) i zastępcy przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego (od 1977). Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1972), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975). Zmarł 15 marca 1978 w Warszawie; pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze Szarych Szeregów.
Pośmiertnie otrzymał nagrodę miasta Łodzi za działalność pisarską (1981) oraz medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” (1992), przyznawany przez Instytut Pamięci Narodowej Yad Vashem w Jerozolimie. W stulecie urodzin Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił rok 2003 rokiem A. Kamińskiego.