BIO

Born on 3 October 1940 in Warsaw; son of the lawyer Józef Gronczewski and the pharmacist Zofia, née Kępińska. In 1945, he and his family moved to Inowroclaw where he completed primary education in 1954 and then attended the Jan Kasprowicz Grammar School. The following year he returned to Warsaw and continued his education at the King Władysław IV Grammar School, completing advanced secondary education in 1958. He then took a degree in Polish philology at the University of Warsaw (UW). He made his debut as a prose writer in 1960 with the short story Laboratorium that was published in "Współczesność" (no. 22). The following year, he published his first book review, Bez retuszu (No Retouches), a discussion of Grzegorz Timofiejew's book Człowiek jest nagi (Man is Naked), in "Nowa Kultura" (no. 3). After graduating with a master's degree in 1963, he was appointed assistant (and then senior assistant) at the University of Warsaw's Faculty of Polish Philology. His research focused on twentieth-century Polish literature, in particular its links to other European literatures, music and the visual arts. In 1963 he also started collaborating with Polish Radio where he produced a total of 400 programmes, including series focused on literary criticism, such as Tysiąc znaczeń w jednym wierszu (A Thousand Meanings in a Single Poem; 1970-75), as well as shows exploring the works of Polish and foreign writers. His essays, articles, literary sketches and reviews appeared in periodicals including "Współczesność" (1963, and 1965-66), "Kultura" (1966-72), "Ruch Literacki" (1967), "Nowe Książki" (1967-68), "Miesięcznik Literacki" (1967, and 1985-89, including the cycle Poezja i życie praktyczne [Poetry and a practical life]), "Polonistyka" (1967), "Tygodnik Kulturalny" (1967), "Życie Literackie" (1968), "Poezja" (1968-72 and 1977-83), and "Literatura" (1980). From 1970 he spent fifteen years as editor of the literary history section of the journal "Przegląd Humanistyczny". In 1972, he defended his doctoral thesis, Sztuka, jej funkcje i wartości w pisarstwie Jarosława Iwaszkiewicza (The Functions and Value of Art in the works of Jarosław Iwaszkiewicz), which was supervised by Prof. Jan Zygmunt Jakubowski. Gronczewski was then appointed lecturer at the Institute of Polish Literature (ILP) at UW. The same year, he married the Polish studies scholar and radio journalist Grażyna Janikowska. He and his wife spent the next four years in Frankfurt (Main), West Germany, where he worked as a lecturer in Polish literature and Polish language tutor at the city's Goethe University. During this period, he went on numerous trips around Germany and abroad, visiting the UK, France, Belgium, the Netherlands, Switzerland, Spain, Austria, Sweden and Denmark, while in later years he mainly visited Italy and Greece. After returning to UW, he served as academic tutor to the Polish studies society (Warszawskie Koło Polonistów). He became a member of the Polish Writers' Union (ZLP) in 1976 and the Society of Friends of Harenda and the Work of Jan Kasprowicz (Stowarzyszenie Przyjaciół Harendy i Twórczości Jana Kasprowicza) in 1979. Between 1985 and 1990 he was head of the section for essays and literary criticism on the editorial board of the monthly "Poezja". He also gave lectures on Polish literature at UW's Open University (Uniwersytet Otwarty) (1987-2001) and on the connections between literature and music at the Institute of Music Studies at UW (1996-97). He was awarded a habilitation degree in 1991 for his study Wojna bez końca. (Studia o poezji – wobec wojny i okupacji. Wybrane idee i motywy) – (A War Without End: Studies on poetry in the context of the war and occupation. Selected ideas and motifs). During this period, his articles, reviews and columns appeared in periodicals including "Nowy Świat" (1992, including the regular column Miejsce dla słowa (Space for the Word), "Sycyna" (1997), "Regiony" (1997), and "Przegląd Filozoficzno-Literacki" (2005 and 2009). In 1995, he was appointed professor at both UW and the private Pułtusk Academy of Humanities (Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora), where he worked until 2006. In 2002 he was made state-appointed professor. The following year he was presented with a lifetime achievement award by the periodical "Poezja dzisiaj". He was head of the jury of a literary competition supported by the mayor of Warsaw (O pióro prezydenta Warszawy) between 2004 and 2006. He was also a member of the chapters of the following awards: the UNESCO Prize of awarded by "Poezja dzisiaj” (from 2003), the Jarosław Iwaszkiewicz Literary Prize (from 2005) and the Faculty of Polish Studies' J. Baudouin de Courtenay Prize (from 2008). He was involved in the Warsaw literary festival Mironalia on many occasions since 2005. In 2008, he became academic advisor to Terra Litteraria – Koła Geografów Literatury, the society of literary geographers, at UW's Faculty of Polish Studies. He was also involved in numerous conferences, literary symposia both in Poland and internationally, including events held in Budapest, Berlin, Corfu, Athens, Moscow, Pskov and Florence. In 2015, he retired from the Department of Twentieth and Twenty-First Century Literature at UW's Institute of Polish Literature. He received the Gold Cross of Merit in 1983.

His daughter Magdalena, the art historian and translator of Italian literature, was born in 1978. Gronczewski died on 14 July 2019 in Warsaw, where he is buried at the Wawrzyszew Cemetery.

Twórczość

1. Jarosław Iwaszkiewicz. [Studium monograficzne]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 254 s. Portrety Współcz. Pisarzy Pol. Wyd. 2, tamże, 1974.

W książce wykorzystano elementy rozprawy doktorskiej.

2. Inicjały i testamenty. [Eseje i rozmowy z pisarzami]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1984, 387 s. Współcz. Krytyka Pol.

Zawartość

Inicjały: Światy wcześniejsze; Radość i ból narodzin; Style powitalne [o motywie ciąży i narodzin w literaturze XX wieku) – Głosy [o twórczości J. Iwaszkiewicza]: Tyle dni – wśród Czasu; Wokół pokładu Arki; Zwierzątko. – Testamenty: Dialog z „potomnym” [dot. C.K. Norwida]; Chłopiec z książką w ręku [A. Trzebiński]; Gwiazda żałobna [dot.: T. Gajcy: Do potomnego]. – Apteki liryczne [dot. twórczości J. Tuwima]: Alchemik i guślarz; Baśnie genezyjskie; Medytacje „podczaszego” bytu; Lęki, sny, zaklęcia. – Z nakazu boga Apollina [dot. J. Przybosia]. – Mowa głębokoorna [dot. twórczości J. Przybosia]: Nadmiar i rygor; Rozmowa o słowiku [rozm. z J. Przybosiem]; Czarny promień. – Przed spektaklem: Maski [dot.: J. Iwaszkiewicz: Maskarada]; Gorzkie wesele [dot.: J. Iwaszkiewicz: Wesele pana Balzaca]. – Interpretacja jako rozmowa: O godności i powołaniu artysty [rozmowa z J. Iwaszkiewiczem]. – Interpretacja jako rozmowa: Każdy pisarz boleje nad daremnością słowa [rozmowa z M. Jastrunem]. – Rozmowa o „LiryceM. Jastruna: Liryka „zranionej ciszy” [rozmowa z B. Ostromęckim]. – W stronę aforyzmu [dot. S.J. Leca]. – Wzorzec I: Krytyka „neutralna” [dot. I. Matuszewskiego]. – Wzorzec II: Faustyczny pracownik [dot. S. Brzozowskiego]. – Elementy aforystyczne w tekście krytyka [dot. K. Irzykowskiego]. – Edukacja faustyczna [dot. T. Manna]. – Przechadzki Proustowskie.

3. Obiad na ruinach. Eseje. Warszawa: Oficyna Wydawnictwo C & S 1992, 391 s.

Zawartość

I. Trzecie ucho. Eseje bez przypisów: Sól czasu [dot. starości w twórczości J. Iwaszkiewicza]; Droga do Czarnego [dot.: T. Peiper: Księga pamiętnikarza]; Drzewo pamięci [dot. M. Jastruna]; Mironiada [dot. M. Białoszewskiego]; Grzeszne manipulacje [dot. I. Iredyńskiego]; Rzeczy Tomasza Manna – poeta jako czytelnik (I) [J. Lechoń, J. Liebert, J. Iwaszkiewicz jako czytelnicy T. Manna]; Rzeczy Tomasza Manna – poeta jako czytelnik (II) [o wpływie twórczości T. Manna na poezję J. Lieberta]; Próba nagości [w poezji polskiej]; Widzące dłonie, ślepe słowa [esej o grach miłosnych w literaturze]; Śmiech wielki i mały [dot. W. Szymborskiej]; Razowy chleb biografii [biografia jako dzieło sztuki]; Podwieczorek z torturami [dot. czytania wierszy przez aktorów i poetów]; Mieszkańcy wiersza [dom i jego budowanie w twórczości R. Śliwonika i S. Vincenza]. – II. Obroty rzeczy czarnoleskiej. Eseje z przypisami [dot. twórczości J. Tuwima]: Filozofia i fizjologia młodości; O człowieku, który chciał być aniołem; Apteki liryczne; Lampa czarnoksięska i lampa laboratoryjna [dot.: Kwiaty polskie].

4. Wojna bez końca. Eseje. Warszawa: C & S 1992, 359 s.

Rozprawa habilitacyjna pod zmienionym tytułem.

Zawartość

Pogrzeb hrabiego Orgaza i ciała niczyje [szkic wstępny]. – Wstęp do opisu choroby [nt. daremności mowy poetyckiej i sztuki przemilczeń]; Wigilie [dot. doświadczeń wojenno-okupacyjnych w poetyckich ujęciach etosu wigilijnego]; Warszawa – miejsce poezjotwórcze; Obszary żałobnej pogody [dot. antycypacji rzeczywistości wojennej w twórczości J. Przybosia]; Egzorcyzmy [dot.: S. Grochowiak: Totentanz in Polen]; Testamenty [dot. kategorii „testamentu” poetyckiego]; Żywe ziarnko piasku [nt. dialogu poetyckiego K.K. Baczyńskiego z C.K. Norwidem]; Węzły daremne? [nt. dialogu poetyckiego J. Przybosia z K.K. Baczyńskim]; Echo listopadowe [nt. tradycji powstania listopadowego w twórczości czasów wojny]; Las dantejski [poezja wojenna M. Jastruna i jej nawiązania do księgi „Piekło” z poematu „Boskakomedia” Dantego].

5. Bardzo straszny dwór. [Eseje]. Pułtusk: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku, 1999, 538 s.

Nagrody

Nagroda Rektora Akademii Hum. im. A. Gieysztora w Pułtusku w 2000.

Zawartość

Sny szlacheckie [dot. H. Sienkiewicza]; Rany i zamęt [dot.: S. Żeromski: Wierna rzeka]; Bardzo straszny dwór [dot. twórczości J. Weyssenhoffa]; Gra o Kilimandżaro – czyli Sienkiewicz i Hemingway; Wieczne lato [dot.: M. Rodziewiczówna: Lato leśnych ludzi]; Przewodnik po obszarach młodości [dot.: W. Gomulicki: Wspomnienia niebieskiego mundurka]; Od potomnego [nt. wpływu wojny na twórczość i życie pisarzy]; Mury – od straceń strony [dot.: Z. Jerzyna: Iskrą tylko]; Strumień bólu [dot. A. Wata]; Traktat o pocałunku; Drogi do Goethego; Atlas miłosny [wstęp do antologii; zob. Prace redakcyjne poz. ]; Ogrody jego oczu [dot. P. Eluarda]; Litery żeńskie [dot. M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej]; Trubadur czasu marnego [dot. K.I. Gałczyńskiego; zob. Prace redakcyjne poz. ]; Rajskie plenery [dot. liryki W. Kubackiego]; Wyspa poetów [nt. VIII Światowego Kongresu Poetów w Kerkyrze na Korfu]; W garderobie duszy [dot.: K. Boczkowski: Apokryfy i fragmenty]; Między ptaki muzykanty [nt. Orientacji poetyckiej „Hybrydy”]; List do Zbigniewa Jerzyny; Wariacje bez tematu; Anegdoty – bez kominka; Pożegnanie w Mechowej [dot. pogrzebu J. Drzeżdżona]; Martwe powieki; Język giętki – w październiku 1992; Obszary niczyje; Czułe palce – w kamiennych rękawiczkach; Chwila faustyczna; Pierścień na dnie śmietnika.

6. Dłonie czasu. [Eseje]. Red. naukowa M. Friedrich. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2019, 293 s.

Zawartość

Zawiera części: Czytelnik bez biblioteki; Moja druga biblioteka; Dłonie czasu [Esej o człowieku w bieli]; Sto lat temu umarł Tołstoj; Kamienne łzy; Winne grona; Rozmowy na moście polskim; List do młodych czytelników Ziela na kraterze; Przygody człowieka piszącego [rzecz o gospodarstwie Melchiora Wańkowicza]; Bilety do czasu przeszłego; Istota morza – czyli „Esej dębkowski”.

7. Ciemne ścieżki i jasne polany. [Eseje]. Red. naukowa M. Friedrich. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2020, 267 s.

Zawartość

Ciemne ścieżki i jasne polany; Kamyk z Montagnoli: 1. Spacer jako przedsięwzięcie duchowe. Fiesole i Montagnola; 2. Łowca zapachów. Montececeri. Grande uccello. Leonardo: próba wzlotu; 3. W ogrodzie świata. W świecie ogrodu. Domy z innego tworzywa; 4. Łowy bez kropli krwi. Tajemne związki między Hessem i Hemingwayem; 5. Mądrość wergiliańska. Sceny wiejskie. Wiedza i mądrość dotyku; 6. Religia ognia. Cząstka piekła jako „własność” Hessego; Brulion; Domy i groby; Wszystkie owoce czasu; Akropole wielkie i małe; Plamista i plamiąca; Obietnice lata; Uczta w „celi straceń”; Elizejskie bory; Domowe drzewa; Rzeka bólu; Litery żeńskie; Miejsce na ziemi; Mieszkańcy wiersza; Obszary niczyje.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

O moim Profesorze [J.Z. Jakubowskim]. Przegląd Humanistyczny 1977 nr 1 s. 67-80.
Mieczysław Jastrun. Przeł. K. Marten. W: Literatur Polens 1944 bis 1985. Berlin 1990 s. 157-173.
Czego szukał lampart? Tajemnice Ernesta Hemingwaya; Hemingway w obszarze męstwa – czyli walka o jedno prawdziwe zdanie. W: Spotkania z Ernestem Hemingwayem. Pułtusk 2003 s. 9-17; 160-177.
Mapy pogody – w dzienniku Jarosława Iwaszkiewicza „Świętokrzyski Kwartalnik Literacki 2007 nr 1/2.
Akropole wielkie i małe. Przegląd Filozoficzno-Literacki 2009 nr 3 s. 171-195 [wokół fotografii zamieszczonych w tomie „PłaskorzeźbyT. Różewicza].
Obietnice lata. Rozważania o twórczości Stanisława Grochowiaka.Poezja Dzisiaj 2009 nr 75/76 s. 65-77. przedruk w: Dusza czyśćcowa. Warszawa 2010 s. 373-387.
Rozmowy na moście polskim. W: Zostanie po mnie… Kielce 2009 s. 23-34 [dot. twórczości J. Iwaszkiewicza].
Przygody człowieka piszącego. (Rzecz o gospodarstwie Melchiora Wańkowicza). Wstęp do: M. Wańkowicz: Karafka La Fontaine’a. Warszawa 2010 s. 5-24.
List do młodych czytelników „Ziela na kraterze. W: M. Wańkowicz: Ziele na kraterze. Warszawa 2011 s. 29-40.
Kotwice pamięci. W: Ocalić od zapomnienia. Warszawa 2013 s. 154-174 [dot. M. Żeromskiej].

Prace redakcyjne

1. S. J. Lec: Poezje wybrane. Wybór i wstęp: A. Gronczewski. Nota biograficzna: J. Bandrowska-Wróblewska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1973, 168 s. Bibl. Poetów..
2. K.I. Gałczyński: Trubadur czasu marnego. [Wybór wierszy]. Wybrał i wstępem opatrzył A. Gronczewski. Warszawa: EM-TA 1993, 128 s.
Przedruk wstępu pt. Trubadur czasu marnego zob. Twórczość poz. .
3. J. Iwaszkiewicz: Wszystkie owoce świata. [Wybór wierszy]. Wybrał i wstępem opatrzył A. Gronczewski. Warszawa: EM-TA, cop. 1993, 143 s.
4. M. Pawlikowska-Jasnorzewska: Ranna kobiecość. [Wybór wierszy]. Wybrał i wstępem opatrzył. A. Gronczewski. Warszawa: EM-TA 1994, 127 s.
5. Próba nagości. [Antologia wierszy]. Wybrał i wstępem opatrzył. A. Gronczewski. Warszawa: EM-TA 1994, 128 s.
6. Atlas miłosny. Poezja francuska XIX i XX wieku. [Antologia]. Wyboru dokonał i wstępem poprzedził A. Gronczewski. Warszawa: Anagram 1996, 322 s. Poezja Franc..
7. P. Eluard: Ogrody moich oczu. [Wybór wierszy]. Wybrał i wstępem poprzedził A. Gronczewski. Warszawa: Anagram 1996, 193 s. Geniusze Wyobraźni, Geniusze Poezji.
8. Spotkania z Ernestem Hemingwayem. Pod red. A. Gronczewskiego. Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna 2003, 226 s. Ser. z Ostem.
9. J. Iwaszkiewicz: Dzienniki. Red. i wstęp: A. Gronczewski. Warszawa: Czytelnik 2007-2011.

T. 1. 1911-1955. Oprac. i przyp.: A. i R. Papiescy, 2007, 575 s. Wyd. nast.: dodruk 2008; wyd. 2 tamże 2010.

T. 2. 1956-1963. Oprac. i przyp.: A. i R. Papiescy, R. Romaniuk, 2010, 660 s.

T. 3. 1964-1980. Oprac. i przyp.: A. i R. Papiescy, R. Romaniuk. 2011, 673 s.

Omówienia i recenzje

• Ankiety dla IBL PAN 2012, 2013.

Wywiady

Uderzyć w mit wojny. Rozm. A. Staniszewski. Gazeta Olsztyńska 1992 nr 128.
Wojna bez końca. Rozm. E. Serafin. Antena 1992 nr 23.
Bardzo straszny dwór” i jego okolice. Rozm. A. Papieska. Poezja dzisiaj 2001 nr 15/16.

Jarosław Iwaszkiewicz

M. DĄBROWSKI: Portret. Tygodnik Literacki 1972 nr 44.
J. TERMER: Portret Jarosława Iwaszkiewicza. Trybuna Ludu 1972 nr 247.
E. BIEDKA: Próba o Iwaszkiewiczu. Miesięcznik Literacki 1973 nr 7.
W. STUDENCKI: Studium o Jarosławie Iwaszkiewiczu. Przegląd Humanistyczny 1973 nr 2.
J. ZACHARSKA: Portret Jarosława Iwaszkiewicza. Polonistyka 1973 nr 3.
N. ZACHAJKIEWICZ: Poezja, czyli Sérénité. Poezja 1978 nr 4.

Inicjały i testamenty

A. PATEY- GRABOWSKA: Nasze lektury. Słowo Powszechne 1985 nr 209.
Z. BIEŃKOWSKI: O całości. Nowe Książki 1985 nr 5.
T. WROCZYŃSKI. „Miesięcznik Literacki1985 nr 6.
Z. JERZYNA: Sztuka jako echo losu. Kultura 1986 nr 48, przedruk w tegoż: Wędrówka w słowie. Wwa 1988.
M. KRASSOWSKI „Pismo Literacko-Artystyczne 1986 nr 6/7.
J. MARX: Genezyjskie brednie. Kultura 1986 nr 48.
A. ZIENIEWICZ: Pastele krytyczne. Poezja 1986 nr 5.
A. CALIKOWSKA: Norwidowski dialog. Integracje 1987 nr 21.
K. SUCHCICKA: Symetria przeciwieństw. Integracje 1987 nr 21.

Obiad na ruinach

Z. BIEŃKOWSKI: Dublet. Nowy Świat 1992 nr 252.
A. FABIANOWSKI: Etos lektury. Przegląd Humanistyczny 1994 nr 2.
J.Z. LICHAŃSKI: O potrzebie poezji. Nowe Książki 1994 nr 1.
A. LAM: Wielkość drobiazgu. W tegoż: Inne widzenie. Wwa 2001.

Wojna bez końca

Z. BIEŃKOWSKI: Niech żyje bal!Nowy Świat1992 nr 136.
L. BUGAJSKI: Powrót krytyków. Przegląd Tygodniowy 1992 nr 247.
J. Z. LICHAŃSKI: Poezjo! Czyś jest tylko słów igraszką.... Nowe Książki 1992 nr 12.
L. ŻULIŃSKI: Czerwony udój. Literatura 1992 nr 10.
M. STRZYŻEWSKI: Humanizm z tezą. Twórczość 1993 nr 5.

Zob. też Wywiady.

Bardzo straszny dwór

A. FABIANOWSKI: Biesiada w bardzo strasznym dworze. Nowe Książki 2000 nr 6.
Z. JERZYNA: Spotkanie z Andrzejem Gronczewskim. Regiony”, 2000 nr 5.
A. NAWROCKI: Bardzo straszny dwór prof. Andrzeja Gronczewskiego. Poezja dzisiaj 2000 nr 9/10.
R. PAPIESKI: W poszukiwaniu polskiej Atlantydy. Przegląd Humanistyczny 2000 nr 5.
J. TERMER: Sny szlacheckie, sny dzisiejsze. Przegląd Tygodniowy 2000 nr 18.
W. KUPISZEWSKI: Uwagi o języku esejów Andrzeja Gronczewskiego. „Roczniki Humanistyczne2001/2002 t. 49/50, przedruk w tegoż: Z zagadnień języka pisarzy. Warszawa; Łowicz 2004.
R. ROMANIUK: Arka domowa. Twórczość 2001 nr 3.

Zob. też Wywiady.

Dłonie czasu

T. Lewandowski: Ćwiczenia ze stylistyki. „Książki. Magazyn Literacki2020 nr 1.
P. Pieniążek: Tropem ukrytych znaczeń. „Twórczość2021 nr 2.