BIO
Urodzony 24 lutego 1885 w Rzeszowie; syn Juliusza Bandrowskiego, lekarza i publicysty, i Heleny z domu Kaden, pianistki; młodszy brat prozaika Jerzego Bandrowskiego. Dzieciństwo spędził we Lwowie i w Krakowie, gdzie ukończył szkołę średnią i uczył się gry na fortepianie. W 1903-04 przebywał na Kaukazie jako nauczyciel muzyki. Studia muzyczne kontynuował w Lipsku, a od 1907 w Brukseli, gdzie jednocześnie studiował filozofię. W tym czasie rozpoczął twórczość publicystyczną na łamach „Sceny i Sztuki” (1907), „Świata” (1908) i „Tygodnika Ilustrowanego” (1910), publikując korespondencje z życia kulturalnego Brukseli i sprawozdania muzyczne. W 1910 był współzałożycielem i czynnym działaczem Stowarzyszenia im. J. Lelewela w Brukseli (oddziału zrzeszenia młodzieży postępowo-niepodległościowej Filarecja, pod patronatem Związku Strzeleckiego). W 1913 ukończył z odznaczeniem konserwatorium w Brukseli. W tymże roku otrzymał Order Króla Leopolda II za popularyzację kultury belgijskiej. Pod koniec 1913 powrócił do Krakowa. W sierpniu 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Był adiutantem Józefa Piłsudskiego, i jako chorąży, a następnie kapitan 5. Pułku Piechoty, oficerem werbunkowym i kronikarzem I Brygady. W 1918 wyjechał do Warszawy. W 1918-20 redagował pismo „Żołnierz Polski”. Ogłaszał liczne opowiadania i wspomnienia legionowe. Ożenił się z Romaną ze Szpaków primo voto Lewińską. W 1919 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po powrocie do Warszawy był szefem Biura Prasowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego; w 1920 w rezultacie rozgrywek endecko-piłsudczykowskich został bezpodstawnie oskarżony o nadużycia w Biurze Prasowym. Po oczyszczeniu z zarzutów, pod koniec tegoż roku z ramienia „Naprzodu” przebywał kilka miesięcy w Stanach Zjednoczonych, wygłaszając liczne odczyty o Wojsku Polskim. Po powrocie do kraju zamieszkał na stałe w Warszawie i kontynuował twórczość publicystyczną i literacką. Należał do pierwszego komitetu redakcyjnego czasopisma „Skamander”, był współorganizatorem i w 1923-26 prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich w Warszawie. Od 1926 prowadził dział literacki dziennika „Głos Prawdy” (w 1927 wyodrębniony jako dodatek pt. „Głos Prawdy Literacki”); w 1929 objął redakcję podobnego dodatku w „Gazecie Polskiej”. Był członkiem Polskiego PEN Clubu (od 1935 członkiem zarządu jego Komisji Zagranicznej). Należał do inicjatorów Polskiej Akademii Literatury, w 1933 został wybrany na jej członka i pełnił funkcję sekretarza generalnego Akademii. W 1933-34 był, wspólnie z Arnoldem Szyfmanem, organizatorem Towarzystwa Krzewienia Kultury Teatralnej i jednocześnie delegatem rządu do spraw teatru. We wrześniu 1939 odmówił wyjazdu z kraju. W czasie okupacji niemieckiej ukrywał się w Warszawie i kontynuował pracę literacką. Ciężko ranny 6 sierpnia w czasie powstania warszawskiego, zmarł 8 sierpnia 1944 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym.
Twórczość
1. Niezguła. Powieść. Lwów: B. Połoniecki, Warszawa: E. Wende i Spółka 1911, 341 s.
2. Zawody. Nowele. Kraków: Książka; Lwów: H. Altenberg, Warszawa: G. Centnerszwer i Spółka 1911, 158 s. Wyd. nast.: Kraków: Książka [1911], tamże 1919; Warszawa: M. Arct 1919; Warszawa: Biblioteka Polska 1922, wyd. 3 [!] tamże 1938. Przedruk łącznie z poz. ↑ zob. poz. ↑ [t. 2].
Zawartość
Wyd. osobne opowiadania Hycel pt. Zawody. [Warszawa:] Pracownia Technik Graficznych Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych 1937, 13 s.
3. Proch. Powieść. Kraków: Książka [1913], 491 s. Wyd. nast. Warszawa: Biblioteka Polska 1921.
4. Zbytki. [Opowiadania]. Kraków: Książka 1914, 224 s. Przedruk łącznie z poz. ↑ zob. poz. ↑ [t. 2].
Zawartość
5. Bitwa pod Konarami. [Szkice i wspomnienia]. Kraków: Centralne Biuro Wydawnicze NKN [Naczelnego Komitetu Narodowego] 1915, 80 s.
Zawartość
6. Iskry. Nowele. Wiedeń: „Kurier Polski” 1915, 36 s.
Zawartość
7. Mogiły. [Wspomnienia o poległych]. Lublin: Wydział Narodowy Lubelski 1915, 70 s. Wyd. nast.: Zamość: T. Pomarański 1916, tamże wyd. 2 1919.
Zawartość
8. Piłsudczycy. Oświęcim: Naczelny Komitet Narodowy. 1915, 123 s. Wyd. nast.: tamże 1915; Warszawa: Biblioteka Polska 1921; wyd. zupełne Warszawa: Kadra 1932 [właśc. 1931]; wyd. nowe Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1936; [wyd. 6] Warszawa: Wydawnictwo Polskie 1987; [wyd. 7] Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza 1990.
Zawartość
9. Polnische Legionen 1914-1915. Wien: P. Kramer 1915, 11 s.
10. Zapiski porucznika Pększyca-Grudzińskiego. „Ilustrowany Tygodnik Polski” 1915, odbitka Warszawa 1915. Wyd. osobne Kraków: nakład Centralne Biuro NKN [Naczelnego Komitetu Narodowego] 1915, 8 s. Przedruk zob. poz. ↑.
11. Spotkanie. [Drobne utwory prozą i reportaże]. Warszawa: Gebethner i Wolff [1916], 284 s.
Zawartość
12. Łuk. Powieść współczesna. Powst. Krynica 1917. Wyd. Warszawa, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze 1919, 412 s. Wyd. nast.: wyd. 2 z przedmową autora Warszawa: Rój 1929. Przedruk zob. poz. ↑ [t. 1].
Adaptacje
filmowe
13. Wyprawa wileńska. „Kurier Polski” 1919 nr 104-120. Wyd. osobne Warszawa: W. Łazarski [1919], 48 s. Wyd. nast.: tamże: [1919], [ ok. 1922]; wyd. 4 Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1938. Przedruk zob. poz. ↑.
14. Jesień. Dramat w 3 aktach z prologiem. Powst. ok. 1920.
15. Podpułk[ownik] Lis-Kula. Warszawa: Redakcja „Żołnierza Polskiego” 1920, 23 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1920; pt. Pułkownik Leopold Lis-Kula. Warszawa: Komitet Budowy Pomnika L. Lisa-Kuli 1932, 44 s.; pt. Leopold Lis-Kula, pułkownik. Przedmowa: E. Rydz-Śmigły. Warszawa: Księgarnia Wojskowa 1937.
16. Wianki. [Poezje prozą]. Warszawa: Drukarnia J. Maja 1920, 48 s.
17. Wiosna 1920. [Szkice wspomnieniowe]. „Gazeta Wieczorna” 1920 nr 5218-5319. Wyd. osobne Warszawa: Biblioteka Polska 1921, 126 s. Przedruk pt. Wyprawa na Kijów zob. poz. ↑.
18. Rubikon. [Szkice wspomnieniowe]. Warszawa: Ignis; E. Wende i Spółka [1921], 60 s.
Zawartość
19. [Wielka bitwa nad Wisłą]. Powst. ok. 1921.
Przekłady
angielski
francuski
20. Generał Barcz. Powieść. „Kurier Polski” 1922 nr 248-360, 1923 nr 2-63. Wyd. osobne Warszawa: Ignis 1923, 515 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1930 [właśc. 1929]; wyd. z posłowiem J.Z. Słojewskiego. (Z dzieł J. Kadena-Bandrowskiego) Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958; wyd. w oprac. M. Sprusińskiego Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1975. Biblioteka Narodowa I, 223, tamże wyd. 2 1984; [wyd. 7] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1996; [wyd. 8] ze wstępem i w oprac. M. Sprusińskiego Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 1997. Przedruk zob. poz. ↑ [t. 3].
Przekłady
niemiecki
rosyjski
węgierski
Adaptacje
teatralne
radiowe
filmowe
telewizyjne
21. Karty w tas. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Łódź, Teatr Miejski 1923.
22. Wakacje moich dzieci. [Opowiadania]. Warszawa: Ignis [1923], 60 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1924; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965.
Zawartość
23. Przymierze serc i inne nowele. Warszawa: Ignis [1924], 242 s. Wyd. nast.: wyd. 2 [zmienione] Zamość: Z. Pomarański 1930; wyd. 3 Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1939; Gdańsk: Albatros [1991].
Zawartość
Przekłady
francuski
niemiecki
Adaptacje
radiowe
24. Czarne skrzydła. [Cykl powieściowy]. „Romans i Powieść” 1925 nr 1-50, 1926 nr 1-12.
Przekłady
czeski
niemiecki
rosyjski
słowacki
ukraiński
Adaptacje
teatralne
radiowe
filmowe
Wyd. osobne [zmienione]. [Cz.] 1-2: Lenora; Tadeusz (z cyklu Czarne skrzydła):.
Cz. 1. Lenora. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1928, 444 s. Wyd. nast.: wyd. 3 [!] przejrzane i poprawione przez autora. Warszawa: Gebethner i Wolff [1937]; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1961; wyd. 2. T. 1-2. Posłowie: J. Pierzchała. Katowice: Śląsk 1967; wyd. 2 [!] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, wyd. 3 tamże 1979.
Przekłady
czeski
Cz. 2. Tadeusz. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1929, 425 s. Wyd. 2 przejrzane i poprawione przez autora. Warszawa: Gebethner i Wolff [1937].
25. Miasto mojej matki. [Opowiadania]. Warszawa: W. Czarski i Spółka 1925, 162 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1927, tamże wyd. 3 [1928], wyd. 4 1934, wyd. 5 1936; Budapeszt: Komitet Polsko-Angielski 1940; Rzym: Instytut Literacki 1946; Warszawa: Gebethner i Wolff 1947; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, tamże 1958; wyd. 5 z posłowiem H. Kirchner Warszawa: Nasza Księgarnia 1971. Przedruk zob. poz. ↑ [t. 4].
Nagrody
Zawartość
Przekłady
czeski
francuski
łotewski
serbsko-chorwacki
włoski
Adaptacje
radiowe
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Miasto mojej matki; W cieniu zapomnianej olszyny. Kraków: Wydawnictwo Literackie [1957], 365 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1987.
Wyd. osobne poszczególnych opowiadań:.
Szkoła. [Szkocja:] Wydawnictwo Literackie Oddział Opieki nad Żołnierzem Dowództwa I Korpusu [1946], 20 s., powielone.
Skarbonka. [Szkocja:] Wydawnictwo Literackie Oddziału Opieki nad Żołnierzem Dowództwa I Korpusu [1947], 23 s., powielone.
26. Europa zbiera siano. [Reportaże]. „Głos Prawdy” 1926 nr 45-66. Wyd. osobne Lwów: Wydawnictwo Ossolineum [1927], 248 s.
27. W cieniu zapomnianej olszyny. (Z cyklu: Miasto mojej matki). Lwów: Wydawnictwo Ossolineum [1926], 250 s. Wyd. nast.: tamże wyd. 2 1928, wyd. 3 1934, wyd. 4 1936; [wyd. 5] Rzym: Oddział Kultury i Prasy 2 Korpusu 1945; [wyd. 6] Warszawa: Gebethner i Wolff 1947; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, tamże wyd. 5 [!] z posłowiem: H. Kirchner. Warszawa: Nasza Księgarnia 1971. Przedruk zob. poz. ↑ [t. 4].
Nagrody
Zawartość
Przekłady
angielski
czeski
estoński
niemiecki
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Miasto mojej matki; W cieniu zapomnianej olszyny. Kraków: Wydawnictwo Literackie [1957], 365 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1987.
28. Nad brzegiem wielkiej rzeki. [Opowiadania dla młodzieży]. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum [1927], 55 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1935, wyd. 3 1936, wyd. 4 1939; [wyd. 5] Bari: Dział Wydawniczy Delegatury Polskiego Czerwonego Krzyża przy 2 Korpusie 1946, powielone; [wyd. 6] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962.
Zawartość
Przekłady
słoweński
29. Na progu. [Opowieści o żołnierzach]. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1928, 178 s.
Zawartość
30. Rzymianie Wschodu. Warszawa: Sekcja Bibliofilów Koła Polonistów Studentów Uniwersytetu Warszawskiego 1928, 16 s.
Przekłady
niemiecki
31. Stefan Żeromski, prorok niepodległości. [Szkic]. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1930, 39 s. Wyd. nast. pt. Stefan Żeromski tamże 1930. Por. poz. ↑.
32. Trzy wyprawy. (Wyprawa do Polski – Wyprawa wileńska – Wyprawa na Kijów). Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1930, 171 s. Wyd. nast.: wyd. 2 rozszerzone tamże 1938; pt. Trzy wyprawy 1915 – 1919 – 1920. Jerozolima: Sekcja Wydawnicza Jednostek Wojska na Śr[odkowym] Wschodzie 1945, 120 s.; wyd. z podtytułem: Wyprawa do Polski, wyprawa wileńska, wyprawa na Kijów. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1991.
Zawartość
33. O co poszło. Warszawa: Nakład autora 1931, 23 s.
34. Pióro, miłość i kobieta. [Szkice]. Warszawa: Wydawnictwo Ossolineum 1931 [właśc. 1930], 177 s.
Zawartość
35. Aciaki z I-szej A. [Opowiadania]. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1932, 158 s. Wyd. nast.: [Bari:] Sekcja Wydawnicza 2 Korpusu 1945, powielone; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1960.
Zawartość
Adaptacje
telewizyjne
36. Mateusz Bigda. [Powieść]. „Gazeta Polska” 1932 nr 120-361, 1933 nr 1-55. Wyd. osobne [Cz.] 1-3: Grunt; Masło; Spiżarnia. Warszawa: Rój 1933 [właśc. 1932], 333 + 295 + 296 s. Wyd. nast.: [Cz. 1-3]. Posłowie: J.Z. Słojewski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965 (Z dzieł J. Kadena-Bandrowskiego).
Adaptacje
telewizyjne
37. Za stołem i na rynku. [Artykuły i przemówienia]. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1932, 330 s.
Zawartość
38. Budujemy szkoły. Dwugłos pisarza i dzieci. Warszawa: Nasza Księgarnia 1933, 52 s.
39. Droga wolności. [Szkice i wspomnienia]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1936, 68 s.
Zawartość
40. Leopold Gottlieb – malarz I Brygady Legionów. [Bydgoszcz: Biblioteka Polska 1936], 4 s. Przedruk zob. poz. ↑.
41. Pod Belwederem. [Szkice]. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1936, 82 s.
Zawartość
42. Życie Chopina. [Szkice]. „Gazeta Polska” 1937 nr 325-335. Wyd. osobne [Warszawa:] Gebethner i Wolff 1938, 129 s.
Zawartość
43. Wspomnienia i nadzieje. [Szkice i wspomnienia]. [Warszawa:] Gebethner i Wolff 1938, 142 s. Wyd. 2 tamże 1939.
Zawartość
44. Białe skrzydła. [Powieść]. Powst. 1939-1942. Druk fragmentów pt. Jedwabny węzeł. „Twórczość” 1959 nr 11 s. 7-76. Przedruk w t. 3 powieści Mateusz Bigda. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965.
45. Dzieła wybrane. Wybór i posłowie: M. Sprusiński. [T. 1-4]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1981-1985 .
[T. 1]. Łuk. 1981, 518 s. [poz. ↑].
[T. 2]. Zawody; Zbytki. Nowele. 1982, 214 s.
Zawartość
[T. 3]. Generał Barcz. 1984, 391 s. [poz. ↑].
[T. 4]. Miasto mojej matki; W cieniu zapomnianej olszyny i inne utwory. 1985, 498 s.