BIO

Urodzony 22 marca 1957 w Warszawie; syn Janusza Kaczmarskiego i Anny z Trojanowskich, plastyków. Debiutował w 1972 utworem pt. Fragmenty zwierzeń, opublikowanym w „Życiu Literackim” (nr 40). W 1975 ukończył Liceum Ogólnokształcące im. N. Żmichowskiej i podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim; w 1980 uzyskał magisterium. Jako piosenkarz debiutował w 1977 na Festiwalu Piosenki Studenckiej w Krakowie utworami własnymi Przedszkole, Przybycie tytanów oraz utworem Obława według Włodzimierza Wysockiego, za które otrzymał I nagrodę. Od tej pory dawał liczne koncerty, głównie w środowiskach studenckich oraz związanych z opozycją demokratyczną; występował także w kabarecie Pod Egidą Jana Pietrzaka. Wiersze i teksty piosenek drukował m.in. w „Radarze” (1977-78, 1981) i „Studencie” (1977-79, 1981). W 1977 uzyskał I i II nagrodę na festiwalu piosenki kabaretowej w Poznaniu. W 1979 był współzałożycielem, przy klubie Politechniki Warszawskiej Remont, grupy Piosenkariat; poznał wówczas Przemysława Gintrowskiego i Zdzisława Łapińskiego, z którymi później współpracował. Przygotowywał programy autorskie dla Teatru na Rozdrożu. W 1980 dostał nagrodę dziennikarzy na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu; w 1981 na tym samym festiwalu został nagrodzony za piosenkę Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego; w tymże roku był laureatem Srebrnego Knebla na Przeglądzie Piosenki Prawdziwej w Gdańsku. W 1980 ożenił się z Inką Kardyś (rozwód 1990). W 1981 otrzymał Nagrodę Literacką Młodych im. W. Pietrzaka. W październiku 1981 wyjechał na turnée do Francji, gdzie zastał go stan wojenny. Był członkiem założycielem paryskiego Komitetu Solidarności z Solidarnością. W 1984 wyjechał do Monachium i zaczął pracować w Radiu Wolna Europa (do 1994), gdzie prowadził m.in. cykliczną audycję Kwadrans Jacka Kaczmarskiego. Równocześnie jeździł po ośrodkach polonijnych na Zachodzie z recitalami piosenek. Od 1989 ponownie występował w Polsce. W 1990 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1994 ożenił się z Ewą Wolny (rozwiedzeni w 1998). W 1995 wyjechał do Australii i zamieszkał w miejscowości Two Rocks. Wielokrotnie przyjeżdżał do Polski i występował wówczas w różnych miastach. W 2002 zaczął chorować na raka krtani. W tymże roku wrócił do Polski i zamieszkał w Gdańsku. W 2004 otrzymał za całokształt twórczości muzycznej specjalnego Złotego Fryderyka. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2002). Zmarł 10 kwietnia 2004 w Gdańsku; pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Pośmiertnie otrzymał Nagrodę Honorową Ministra Kultury (2004) oraz został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2006).
W 2005 powstała Fundacja im. J. Kaczmarskiego propagująca twórczość artysty.

Twórczość

1. Mury. [Spektakl poetycki; współautorzy:] Z. Łapiński, P. Gintrowski. Prapremiera: Warszawa, Teatr na Rozdrożu 1979.

2. Muzeum. [Wiersze]. [Warszawa: b.w.* 1981], 23 s. Wyd. nast.: wyd. 2 [b.m.w.* b.r.]; [wyd. 3] Warszawa: Knebel* 1985. Przedruk zob. poz. .

Cykl utworów inspirowanych obrazami o tematyce patriotycznej.

3. Raj. [Widowisko oratoryjne]. [Warszawa: b.w.* 1981] 12 [k.]. Wyd. 2 [b.m.w.* 1982] Prapremiera: Kraków, Stary Teatr 1980. Przedruk zob. poz. .

Zawiera także wiersze Z. Herberta.

4. Zbroja. [Wiersze]. Warszawa: Wytrwałość 1982, 11 s. Wyd. nast.: Poznań: [b.w.*] 1982; z podtytułem Utwory napisane na emigracji, wydane bez wiedzy i zgody autora. [Warszawa:] Słowo Podziemne* [1983]; Poznań: Niezależne Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Adama Mickiewicza* 1982; Kraków: Wydawnictwo Ruchu Oporu Niezależnego Zrzeszenia Studentów* 1982; [B.m.w.* 1983].

5. Grudzień. Wiersze i piosenki. [Współautor:] J. Kellus. Wałbrzych: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”* [1983], 8 s.

Tu wiersze J. Kaczmarskiego: Druga ballada o Janku Wiśniewskim; Chłopcy z Golędzinowa; Zielona Wrona.

6. Mury. [Wiersze]. Warszawa: Bez Debitu* 1983, 33 s.

7. Wiersze i piosenki. Przedmowa: J. Bierezin. Paryż: Instytut Literacki 1983, 142 s. Wyd. nast.: Wydawnictwo Cel* [1984]; [b.m.] Przedruk, Made in Poland* 1988, [B.m.w.* 1985]; [b.m.:] Wydawnictwo „Kierunku”* 1986.

Zawartość

Cykle: Pejzaż z szubienicą; Lekcja historii klasycznej; Raj [poz. ]; Misja; Muzeum [poz. ]; Manewry; Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego; A my nie chcemy uciekać stąd; Starość Piotra Wysockiego; Zbroja [poz. ].

Wyd. osobne części tomu: Kraków: Bez Cięć* 1986, 24 s.; tamże: 1986, 48 s.; 1986, 60 s.

8. Śpiewnik. Cz. 1. Oprac.: Hel. [Kraków: b.w.* 1984], 48 s.

9. Śpiewnik polski. Wrocław: Inicjatywa Wydawnicza Aspekt* 1984, 64 s.

10. Utwory zebrane. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Pokolenie* 1984, 279 s.

Na odwrocie okładki 1985 r.

11. [Wybór wierszy w formie kalendarza na rok 1985]. [B.m.w.* 1984], [12] k. ilustrowanych.

Tytuł na okładce: 1985 Solidarność; z notą: Dochód ze sprzedaży przeznaczony jest na fundusz TZR [Tymczasowego Zarządu Regionalnego].

12. Mój zodiak. [Wiersze]. Lund: Independent Polish Agency 1985, [85] s. Wyd. nast.: pt. Horoskop. [Wiersze]. Wrocław: Inicjatywa Wydawnicza Aspekt* 1985, 31 s.; wyd. skrócone. Warszawa: [b.w.*] 1987, [43] s.

13. Wyjątkowe pozwolenie na pobyt. [Scenariusz widowiska teatralnego]. Prapremiera: Londyn, Teatr Nowy 1985.

Nagrody

Nagroda teatralna „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” im. B. Kollera w 1985.

14. Przejście Polaków przez Morze Czerwone. [Wiersze]. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1987, 55 s.

15. [Trzydzieści] 30 wierszy i piosenek. Londyn: Panda Press 1987, 46 s.

Zawiera wybór utworów z tomów poprzednich.

16. Bajka o Polsce. Wiersze i piosenki. [Toruń:] to* 1988, 222 s.

17. Kosmopolak. Gdańsk: Nowa Fala 1988, 74 s.

Zawartość

Moją pasją jest życie. Rozmowa z Jackiem Kaczmarskim; Kosmopolak. Poemat satyryczno-dygresyjny; Kosmopolak (piosenki); Pierestrojka (piosenki z kasety); Inne piosenki; Akordy na gitarę.

18. Perestrojka. [Wiersze]. [B.m.w.* 1988], 32 s.

19. Rozbite oddziały. Wiersze i piosenki 1985-1988. Reprodukcje obrazów: A. Trojanowska-Kaczmarska, J. Kaczmarski. Montricher: Les Éditions Noir Sur Blanc [1988], 92 s. Wyd. [2] Kraków: [b.w.*] 1989.

20. Jacek Kaczmarski. [Wybór tekstów piosenek]. Wrocław: Rubfor 1989, 31 s.

21. Jacek Kaczmarski II. [Wybór tekstów piosenek]. Wrocław: Rubfor 1989, 32 s.

22. Krzyk. Piosenki... (Śpiewnik). Wstęp: Z.J. Szczecin: Szczecińska Oficyna Solidarność* 1989, 167 s.

23. Pięć sonetów o umieraniu komunizmu. Piosenki z lat 1988-89. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „63”* 1989, 46 s. Wyd. 2 tamże 1989.

24. Poezja śpiewana. Opole: Agencja Alba* 1989, [64] s.

25. Śpiewał, że blisko już świt... Piosenki Jacka Kaczmarskiego. Wstęp: K. Jakubczak. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Muzyczno 1990, 81 s.

26. Utwory Jacka Kaczmarskiego. (Poezja śpiewana). Opole: Agencja Artystyczna Alba 1990, 231 s.

27. Autoportret z kanalią. [Powieść]. [Warszawa:] Wydawnictwo Wodnika 1994, 283 s.

28. Życie do góry nogami. [Opowieść dla dzieci; współautorka, córka:] P. Wolny. Warszawa: Egmont Polska 1997, 80 s. Wyd. [2] Warszawa: Świat Książki – Bertelsmann Media 2004.

29. A śpiewak także był sam. [Wiersze; teksty piosenek]. Warszawa: Volumen 1998, 517 s.

30. Plaża dla psów. [Powieść]. Warszawa: Muza 1998, 452 s.

31. O aniołach innym razem. Ballada łotrzykowska. [Powieść]. Warszawa: Volumen 1999, 326 s.

32. Jacek Kaczmarski. [Pieśni i piosenki]. Warszawa: „Twój Styl2000, 136 s.

33. Napój Ananków. [Powieść]. Warszawa: Twój Styl 2000, 164 s.

34. Ale źródło wciąż bije... [Wiersze i piosenki]. Warszawa: Volumen; Gdańsk: Marabut 2002, 583 s.

35. Tunel. [Wiersze]. Gdańsk: Tower Press 2004, 63 s.

36. Jacek Kaczmarski, Edward Stachura, Leonard Cohen. Piosenki. Warszawa: Anagram 2005, 172 s.

Nadto nagrania autorskie na kasetach.

Montaże utworów

Zatruta studnia. [Montaż tekstów]. Scenariusz: A. Blumenfeld, A. Ferenc. Wystawienie: Warszawa, Teatr Dramatyczny 1989.

Adaptacje

Kuglarze i wisielcy. [Blues opera]. Libretto wg powieści V. Hugo: Człowiek śmiechu. Muzyka: J. Satanowski. Wystawienie: Poznań, Teatr Nowy 1994.
W. Disney: Alicja w Krainie Czarów. Jacek Kaczmarski opowiada. Warszawa: Egmont Polska 1996, 112 s.
W. Disney: Kubuś Puchatek. Jacek Kaczmarski opowiada. Warszawa: Egmont Polska 1996, 112 s.
W. Disney: Piotruś Pan. Jacek Kaczmarski opowiada. Warszawa: Egmont Polska 1996, 112 s.
W. Disney: Zakochany kundel. Jacek Kaczmarski opowiada. Warszawa: Egmont Polska 1996, 112 s.
W. Disney: Śpiąca królewna. Jacek Kaczmarski opowiada. Warszawa: Egmont Polska 1997, 112 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1994.

Wywiady

Bard. Rzeczywistość przemienia w poezję. Rozm. M. Karpiński. Tygodnik Kulturalny 1990 nr 1.
Portret zbiorowy w zabytkowym wnętrzu. Rozm. A.J. Witoszek. Wprost 1993 nr 18.
Przeciwstawiam się ksenofobii. Rozm. M. Buthner-Zawadzka. Życie Warszawy 1994 nr 12.
Śpiewy historyczne. Rozm. A. Pawlak. Gazeta Wyborcza 1994 nr 77.
Mucha w szklance lemoniady. Rozm. J. Kowalski. Rzeczpospolita 2001 nr 268.
Za dużo czerwonego. O piosenkach stanu wojennego rozm. J. Piątek. Cz. 1-4. Odra 2001 nr 12, 2002 nr 1-3.
Mucha w szklance wody. Rozm. J. Tawicka. Tygodnik Powszechny 2004 nr 20.

Zob. też Twórczość poz. .

Ogólne

Książki

K. Gajda: Jacek Kaczmarski w świecie tekstów. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2003, 358 s. [tu także wywiady z J. Kaczmarskim podczas spotkania ze studentami Uniwersytetu Adama Mickiewicza (maj 2001) oraz pt.Zaśpiewaj Mury bo na to czekają.”. Rozm. J. Gajda (lipiec 2001)].

Artykuły

J. Mikołajewski: Umarł Konrad. „Gazeta Wyborcza” nr 29.
P. Bratkowski: Idol mimo woli. Tygodnik Powszechny 1990 nr 42.
M. Karpiński: Jacek Kaczmarski – aneks do wniosku o awans. Puls 1993 nr 5/6.
S. Stabro: Pasje Jacka Kaczmarskiego. Kresy 1993 nr 14.
K. Masłoń: Villon ma 40 lat. Rzeczpospolita 1997 nr 9.
E. Kozłowska: Motyw biblijnego złoczyńcy w wierszu Zbigniewa Herberta „Domysły na temat Barabasza” oraz w piosence Jacka Kaczmarskiego „Kara Barabasza. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Seria Filologiczna 1999 nr 33.
M. Stala: Dwaj bardowie emigracji. Poetyka tekstów Jacka Kaczmarskiego i Karela Kryla. W: Česka a polska emigračni literatura = Emigracyjna literatura czeska i polska. Opava 2002.
K. Masłoń: Nie kłam sobie, a nikt ci nie skłamie. Pożegnanie Jacka Kaczmarskiego. Rzeczpospolita 2004 nr 91.
M. Oramus: Odwrócona gitara. Życie 2004 nr 8.
M. Lisiecka: Lustro jako motyw i odbicie jako element techniki literackiej w poezji Jacka Kaczmarskiego. W: Lustro w literaturze i kulturze. Siedlce 2006.
R. Żebrowski: A śpiewak także był sam...” Wspomnienie o Jacku Kaczmarskim. „Nowy Dziennik”, Nowy Jork dod. „Przegląd Polski2006 nr z 14 IV.

Wiersze i piosenki

J. Katz-Hewetson: By wolnych poznać po tym że kulawi. Kultura”, Paryż 1983 nr 10.

Autoportret z kanalią

K. Dunin: Obrona kanalii. „Życie Warszawy” dod. „Ex Libris1994 nr 62.
M. Herich: Kaczmar w lustrze. FA-art 1994 nr 4.
P. Kempny: Autoportret Samsona w rozbitych okularach. Nowe Książki 1994 nr 12.
S. Stabro: W oczach Kaczmara. Twórczość 1995 nr 3.

Plaża dla psów

M. Rabizo-Birek: Antykaczmarski. Twórczość 1999 nr 7.

Tunel

K. Masłoń: Młodość wieszczy człowieczejąc – kona. „Rzeczpospolitadod. Plus Minus 2004 nr 97.

Zatruta studnia

S. Siejka: Wiwisekcja Kaczmarskiego (w Dramatycznym). Kierunki 1989 nr 51.