MORAWSKI Kajetan

Urodzony 19 kwietnia 1892 w Jurkowie pod Kościanem (województwo wielkopolskie) w rodzinie ziemiańskiej; syn Stanisława Morawskiego i Teresy z Morawskich. Ukończył Gimnazjum im. A. Komeńskiego w Lesznie Wielkopolskim, po czym w 1910 podjął studia w Instytucie Rolniczym w Lipsku, które od 1912 kontynuował w Monachium. Równocześnie studiował prawo i ekonomię. W czasie studiów w Lipsku działał w Bratniej Pomocy oraz był członkiem Związku Studentów Polaków w Monachium. Po śmierci ojca w 1914, został właścicielem Jurkowa i objął zarząd majątku. W 1915 ożenił się z Marią Turno. Powołany w 1915 do służby wojskowej w administracji niemieckiej, objął stanowisko rzeczoznawcy gospodarczego na powiat rypiński w Wielkopolsce. Od 1 września 1918 pracował w rządzie Rady Regencyjnej, w Departamencie Stanu przekształconym w październiku w Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ). Był kierownikiem referatu niemieckiego, później referentem spraw zachodnich w Departamencie Politycznym MSZ. W 1919 wchodził w skład Komitetu Przedplebiscytowego przygotowującego polską akcję plebiscytową na Warmii, Mazurach i Powiślu. W 1920 został naczelnikiem Wydziału Północnego MSZ, w 1921 wicedyrektorem Departamentu Politycznego MSZ, a w 1924 jego dyrektorem. W 1923-24 przez kilkanaście miesięcy jako zastępca Komisarza Generalnego reprezentował Rzeczpospolitą Polską (RP) przy Wysokim Komisarzu Ligi Narodów w Gdańsku i pracował nad zharmonizowaniem uprawnień Polski i uprawnień Wolnego Miasta Gdańska. W 1925 został mianowany Ministrem-Rezydentem RP przy Lidze Narodów w Genewie. W maju 1926 został członkiem rządu Wincentego Witosa i objął kierownictwo MSZ. Po przewrocie majowym bezterminowo urlopowany ze służby dyplomatycznej, osiadł w rodzinnym majątku w Jurkowie. W 1927 powrócił do działalności politycznej i w 1929-31 był członkiem polsko-niemieckiej Komisji Mieszanej dla Górnego Śląska w randze wiceministra. Debiutował w 1932 wspomnieniem historycznym pt. Briand – Stresemann – Skrzyński, ogłoszonym na łamach „Przeglądu Współczesnego” (nr 122; pod pseudonimem Jan Chomęcki). W 1934 przeniesiony w stan spoczynku, podjął działalność na polu gospodarczym jako przewodniczący Wielkopolskiej Izby Rolniczej (1934-35), prezes Ogólnopolskiego Związku Eksporterów Zboża (1935-36), prezes Związku Izb i Organizacji Rolniczych RP (1935-37); był też patronem inicjatyw przemysłowych, m.in. linii kolejowej Śląsk-Bałtyk. W listopadzie 1936 na wniosek ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego został powołany na stanowisko wiceministra skarbu. W 1938 objął również nadzór nad Departamentem Ceł i Departamentem Podatków i Opłat. Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 ewakuował się wraz z rządem RP do Rumunii i krótko przebywał w obozie dla internowanych w Sianie. W październiku tegoż roku zajmował się reorganizacją Ambasady RP w Bukareszcie, którą kierował wówczas ambasador Roger Raczyński. W listopadzie 1939 wyjechał do Paryża, gdzie został zaangażowany jako kierownik Oddziału Politycznego w Biurze Badań Celów Wojny przy Rządzie Polskim. Po zajęciu Francji przez wojska niemieckie, w czerwcu 1940 ewakuował się przez Bordeaux, Lourdes i Tuluzę do Hiszpanii. Po krótkim czasie powrócił do Francji i przebywał kolejno w Vichy i w Nicei. W lutym 1941 ostatecznie opuścił Francję i przez Hiszpanię i Portugalię przedostał się do Londynu. Tu powrócił do pracy dyplomatycznej; początkowo (od maja do września 1941) kierował poselstwem RP przy emigracyjnym rządzie czechosłowackim kierowanym przez Eduarda Benesza. W październiku 1941 objął stanowisko sekretarza generalnego MSZ. W październiku 1943 wyjechał do Algieru i został akredytowany jako ambasador nadzwyczajny i poseł pełnomocny RP przy Komitecie Wyzwolenia Narodowego (późniejszym Tymczasowym Rządzie Republiki Francuskiej) kierowanym przez gen. Charlesa de Gaulle'a. W tym samym charakterze pracował w 1944 w Paryżu, po wyzwoleniu Francji spod okupacji niemieckiej. W 1945 odrzucił propozycję polskich władz komunistycznych kontynuowania służby dyplomatycznej w roli przedstawiciela Polski Ludowej i pozostał na emigracji w Paryżu. Aktywnie działał wśród Polonii francuskiej, opiekował się polskimi instytucjami kulturalnymi, prowadził niepodległościowe akcje polityczne. Pracował w zarządzie Biblioteki Polskiej w Paryżu i był wiceprezesem Towarzystwa Historyczno-Literackiego we Francji. Zainicjował powstanie i kierował Fonds Humanitaire Polonais. Przez wiele lat był związany z Radiem Wolna Europa; przewodniczył i brał udział w radiowych dyskusjach okrągłego stołu oraz audycjach dokumentarnych pt. Świadkowie historii; omawiał m.in. aktualne wydarzenia polityczne oraz recenzował książki o tematyce historyczno-politycznej; prowadził cykl 34 pogadanek o dwudziestoleciu międzywojennym (wydane pt. Wczoraj, Londyn 1967). Wspomnienia, artykuły literackie i fragmenty prozy publikował w polskich czasopismach emigracyjnych „Wiadomości” (Londyn, 1953-69, z przerwami), „Myśl Polska” (Londyn, 1961) i „Na Antenie” (Monachium, 1966-67). W 1963 odbył podróż do Afryki Południowej. Był członkiem Międzynarodowego PEN Clubu. Od 1969 mieszkał w Polskim Domu w Lailly-en-Val, gdzie zmarł 2 listopada 1973, i tam został pochowany. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego (1996).