MONDRAL Camilla

Urodzona 30 czerwca 1911 w Paryżu; córka Karola Mondrala, artysty malarza, grafika, i Romany z Pogorzelskich. W Paryżu uczęszczała do École Communale des Jeunes Filles. W 1924 przeniosła się wraz z rodziną do Polski i zamieszkała w Bydgoszczy. Uczęszczała tu do Żeńskiego Katolickiego Gimnazjum Miejskiego; w 1928 zdała maturę. Następnie studiowała w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu, na Wydziale Dyplomatyczno-Konsularnym i Handlowym (dyplom w 1931), i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim (absolutorium w 1932). W czasie studiów uprawiała aktywnie sport, weszła w skład kobiecej reprezentacji Polski w lekkoatletyce i szermierce. Była działaczką sportową, członkiem Zarządu Akademickiego Związku Sportowego w Poznaniu, a po przeniesieniu się w 1933 do Warszawy – Klubu Sportowego Warszawianka. W 1933 podjęła pracę jako urzędniczka w Spedycji Międzynarodowej C. Hartwig, następnie jako referent w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Debiutowała w 1939 artykułem pt. Czy to jest także propaganda?, opublikowanym w tygodniku „Prosto z Mostu” (nr 7). Po wybuchu II wojny światowej została wraz z całym gabinetem ministra ewakuowana do Rumunii, gdzie przez trzy tygodnie pracowała w konsulacie Rzeczpospolitej Polskiej w Czerniowcach. W połowie października 1939 pojechała na Węgry i tam została łączniczką między Biurem Opieki nad Internowanymi Żołnierzami a obozami internowanych. Współorganizowała ucieczki z obozów i przerzuty żołnierzy do tworzącego się we Francji Wojska Polskiego (akcja EWA). Po nieudanej próbie wyjazdu do Francji, wróciła na Węgry. Utrzymywała się z lekcji francuskiego. Od 1941 włączyła się do tajnej służby kurierskiej W, zajmując się wystawianiem fałszywych dokumentów. Równocześnie od 1942 pracowała w węgierskim Biurze Projektów Inżynierskich. W 1944, po zajęciu Węgier przez Niemcy, została aresztowana przez gestapo i wywieziona do obozu w Austrii, gdzie następnie przebywała na robotach. Po zakończeniu wojny, w 1945 powróciła z Austrii na Węgry, a we wrześniu tegoż roku do Polski i zamieszkała w Warszawie. Pracowała w Ministerstwie Przemysłu, w Biurze Organizacji Dostaw (1945-48). W 1948 wyszła za mąż za Andrzeja Pęksę, narciarza i przewodnika tatrzańskiego (rozwód 1950). W tymże roku objęła stanowisko dyrektora administracyjnego Państwowej Centrali Handlowej w Warszawie. W 1950-56 pracowała w redakcji literatury węgierskiej Spółdzielni Wydawniczej Czytelnik. W tym okresie rozpoczęła twórczość przekładową, głównie z literatury węgierskiej. Od 1953 należała do Związku Literatów Polskich (ZLP; do rozwiązania Związku w 1983). Od 1959 współpracowała z Instytutem Literackim w Maisons-Laffitte pod Paryżem, publikowała w „Kulturze” przekłady utworów pisarzy węgierskich, a od 1995 własne teksty. W 1971 została sekretarzem, a następnie przewodniczącą zarządu Klubu Tłumaczy przy ZLP. W 1976 należała do sygnatariuszy Memoriału 101, wyrażającego protest przeciw zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1980 została członkiem Polskiego PEN Clubu. Za przekłady z języka węgierskiego otrzymała nagrodę Polskiego PEN Clubu (1980)Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS”, (1984) oraz nagrody węgierskie: dwukrotnie nagrodę węgierskiej agencji autorskiej Artisjus (1975, 1985), nagrodę Węgierskiego PEN Clubu (1976), nagrodę Fundacji im. T. Déry'ego (1993). W 1989 należała do komitetu założycielskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a następnie została członkiem Stowarzyszenia i jego wiceprezesem. W 1990 objęła funkcję prezesa Fundacji Dom literatury i domy pracy twórczej. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974), odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1994) oraz odznaczeniami węgierskimi: Srebrny Order Pracy (1973), medal Pro Cultura Hungarica (1988) i Order Zasługi z Gwiazdą (1991). Zmarła 12 lutego 2002 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu w Pyrach.